کتاب خواندن برای کودک چگونه باید باشد؟

همان‌طور که نوزادان و خردسالان از شنیدن کلمات مختلف، بهره زیادی می‌برند آن‌ها باید در معرض اطلاعات نیز قرار بگیرند. کتاب خواندن برای کودکان، آن‌ها را در معرض ساختار واژگان و زبان، اعداد و مفاهیم ریاضی، رنگ‌ها، شکل‌ها، گیاهان و جانوران، روش‌ها و اصول رفتاری و انواع واقعیت‌های دیگر در مورد جهان قرار می‌دهد. کودکان دائما در حال جمع‌آوری دانش هستند و کتاب خواندن برای کودک، یکی از کارآمدترین راه‌ها برای کمک به او در این مسیر است.

ذهن کودکان در طول کتاب خواندن دائما فعال است و آن‌ها در ذهن خود در حال صحبت به زبانی هستند که می‌شنوند و همچنین در حال یادگیری از شخصیت‌های داستان هستند. کتاب خواندن برای کودک در هر سنی می‌تواند موجب تقویت رابطه میان والد و کودک، رشد مغزی و غیره می‌شود. فقط کافی است چند کتاب، انگیزه و کمی وقت صرف کنید. در ادامه با مزایای کتاب خواندن برای کودک و نحوه آن آشنا می‌شوید.

فواید کتاب خواندن برای کودکان

ابتدا صحنه را در ذهن خود تصور کنید. شما یک کتاب را انتخاب می‌کنید. بر روی صندلی محبوب خود می‌نشینید و فرزندتان را بر روی پاهای خود می‌گذارید. سپس کتابی با تصاویر رنگی را باز می‌کنید. شروع به کتاب خواندن برای کودک می‌کنید و فرزندتان شیفته داستان می‌شود. این کار نه تنها او را سرگرم می‌کند بلکه اطلاعات زیادی نیز به او می‌دهد. در ادامه به فواید کتاب خواندن برای کودکان و نقش کتاب در زندگی کودکان بیشتر پرداخته شده است.

تقویت پیوند میان والد و کودک

کتاب خواندن، فرصتی شگفت‌انگیز برای ارتباط میان والد و کودک فراهم می‌کند. این کار، روش خوبی برای گذراندن وقت والدین و فرزندان با یکدیگر و رسیدن به آرامش در پایان یک روز پر از استرس است. تحقیقات نشان می‌دهد که کتاب خواندن چگونه می‌تواند از رابطه پایدار میان والد و کودک حمایت کند. وقتی برای کودکان، کتاب خوانده می‌شود آن‌ها احساس امنیت می‌کنند. بعلاوه، مراقبانی که نگرش مثبتی نسبت به کتاب و کتاب‌خوانی دارند به نوبه خود به کودکانشان یاد می‌دهند که نسبت به سواد، دیدگاه مثبتی داشته باشند.

بهبود مهارت‌های شنیداری

شنیدن یک داستان، سطح ادراک کودک را درگیر می‌کند و درک مطلب به توجه و به عبارت دیگر مهارت‌های شنیداری وابسته است. متخصصان بر این عقیده‌اند که شنیدن مهارتی است که همه کودکان قبل از اینکه بتوانند خودشان بخوانند باید آن را کسب کنند. آن‌ها بر این عقیده‌اند که کتاب‌های صوتی نیز در این زمینه بسیار عالی هستند.

رشد زبانی و شناختی

در ارتباط با اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی لازم به ذکر است حتی کوچک‌ترین کودکان نیز از خوانده شدن کتاب برای آن‌ها توسط والدین بهره‌مند می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند نوزادانی که برای آن‌ها کتاب خوانده می‌شود و در مورد آن با آن‌ها صحبت می‌شود در آینده نمره بالاتری در مهارت‌های زبانی و شناختی از جمله حل مسئله می‌گیرند. تحقیقات نشان می‌دهند این مزایا تا نوجوانی و حتی بزرگسالی فرد ادامه می‌یابد. حتی کتاب خواندن برای کودک، موجب افزایش بهره هوشی او می‌شود.

گسترش دایره واژگان کودک

خواندن کتاب برای بچه‌ها موجب می‌شود تعداد و تنوع کلماتی که به کار می‌برند افزایش پیدا کند. به این امر فکر کنید که کتاب‌هایی که می‌خوانید حاوی کلمات بسیار زیادی هستند که ممکن است در گفتگوهای روزمره از آن‌ها استفاده نکنید. در حالی که وقتی برای کودک کتاب می‌خوانید از نام‌های مختلفی برای گیاهان و جانوران استفاده می‌کنید که در نهایت موجب می‌شود کودک کلمات زیادی را یاد بگیرد.

افزایش دامنه توجه

کتاب خواندن برای کودک موجب می‌شود تمرکز و خودانضباطی کودک افزایش پیدا کند. اگرچه ممکن است در هنگام داستان خواندن برای فرزندتان، گاهی اوقات حواسش پرت شود اما با گذشت زمان، کتاب خواندن منظم برای کودک می‌تواند باعث شود که او سعی کند بهتر گوش دهد تا داستان را متوجه شود. هنگامی که کودک خوب گوش می‌دهد بیشتر احتمال دارد بی‌حرکت بنشیند، بیشتر توجه کند و در نهایت، حافظه‌اش نیز بهبود پیدا کند.

پرورش خلاقیت

کتاب‌ها و داستان‌ها، دنیای کاملا جدیدی را به روی کودکان باز می‌کنند. این کتاب‌ها کودک را به دنیایی فراتر از دنیای واقعی می‌برند و باعث پرورش خلاقیت او می‌شوند. خلاقیت برای سلامت عاطفی کودکان، اهمیت بسیار زیادی دارد.

یاد گرفتن درس‌های زندگی

کتاب‌ها فرصتی را برای گفتگو در مورد موقعیت‌های دنیای واقعی به روش‌های متناسب با سن فراهم می‌کنند. بچه‌ها به خصوص از کتاب‌هایی لذت می‌برند که در آن‌ها کودکانی هم سن خودشان وجود داشته باشند و کارهای آن‌ها را انجام دهند. علاوه بر اینکه کتاب فرصت الگو گرفتن را برای کودکان فراهم می‌کند باعث می‌شود که کودکان بتوانند با موقعیت‌های جدید مثل جابه‌جایی محل زندگی، مراجعه به پزشک بهتر روبرو شوند.

رشد اجتماعی و عاطفی

کتاب خواندن برای کودکان خردسال به آن‌ها می‌آموزد که چگونه با تجارب دشوار یا استرس‌زا روبرو شوند. همچنین خواندن کتاب‌هایی در مورد احساسات در شرایط مختلف مثل رفتن به مدرسه‌ای جدید به کودکان کمک می‌کند که یاد بگیرند احساساتی که تجربه می‌کنند طبیعی است.

چه زمانی و چگونه کتاب خواندن برای کودک را شروع کنید؟

سوال بسیاری از والدین این است که کتاب خواندن برای کودک از چه سنی شروع شود؟ از همین امروز شروع کنید. نوزادان، کودکان نوپا، کودکان پیش‌دبستانی و حتی کودکان بزرگ‌تر همگی از اینکه برای آن‌ها کتاب خوانده شود سود می‌برند. برای شروع انجام راه‌های تشویق به کتاب‌خوانی کودک و کتاب خواندن برای او، نیازی به یک کتابخانه بزرگ ندارید. در ادامه با نحوه کتاب خواندن برای کودکان در سنین مختلف آشنا می‌شوید.

کتاب خواندن برای نوزاد

• کوچک‌ترین نوزادان (نوزادان زیر 6 ماه) از کتاب‌هایی لذت می‌برند که تصاویر ساده اما پر از رنگ با کنتراست زیاد هستند.
• هنگام مشاهده کتاب با فرزندتان صحبت کنید اما خواندن کلمات آن ضروری نیست.
• با افزایش سن نوزاد (7 تا 12 ماهگی) می‌توانید از کتاب‌هایی استفاده کنید که عبارات ساده یا فقط یک خط متن در هر صفحه دارند.
• نوزادان 12 تا 18 ماهه ممکن است از کتاب‌هایی با عکس کودکان دیگر که کارهای روزمره را انجام می‌دهند لذت ببرند.
• برای نوزادان کتاب‌هایی را انتخاب کنید که تصاویر دقیقی داشته باشند و این تصاویر به صورت توالی یک داستان را شکل دهند.
• هنگامی که فرزندتان شروع به زمزمه و در نهایت صحبت کردن می‌شود سعی کنید او را در آنچه در تصاویر کتاب می‌بینید مشارکت دهید. برای مثال، به تصویر نگاه کنید و از او بپرسید که این چیست؟ یا اعلام کنید که این یک موز است. همچنین سعی کنید کلمات فرزندتان را تکرار کنید. برای مثال: بله این شبیه گربه است اما در واقع یک سنجاب است.
• کتاب‌هایی را برای نوزادتان تهیه کنید که محکم باشند و از مقوا یا پارچه ساخته شده باشند. کتاب‌هایی که دستگیره دارند نیز سرگرم‌کننده‌اند و اجازه می‌دهند فرزندتان از زمان خواندن به زمان بازی منتقل شود.

کتاب خواندن برای کودک نوپا

• کودکان بین 19 تا 30 ماهه از کتاب‌هایی که دارای شخصیت‌های آشنا هستند لذت می‌برند.
• کودکان نوپا تمایل دارند کتاب‌هایی را بخوانند که تعداد زیادی عکس و تصویر داشته باشند. بنابراین، به دنبال کتاب‌هایی باشید که داستان‌های کوتاهی داشته باشند به ویژه داستان‌هایی که به روابط علت و معلولی و تلاش یک فرد برای غلبه بر مشکلات اشاره کنند.
• تکرار در این سن اهمیت بسیار زیادی دارد. بنابراین، کتاب‌هایی را برای فرزندتان تهیه کنید که تا حد امکان دارای آهنگ و قافیه باشند. وقتی این کتاب‌ها را برای فرزندتان می‌خوانید هنگام تکرار کمی مکث کنید و ببینید آیا فرزندتان جای خالی را پر می‌کند یا نه.
• در هنگام خواندن کتاب برای کودک نوپا، سعی کنید بین شخصیت داستان و کودک ارتباط برقرار کنید. برای مثال بگویید: او هم مثل تو در تختی بزرگ خوابیده است.

کتاب خواندن برای کودک پیش‌دبستانی و دبستانی

• کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی، توانایی‌های متنوعی در خواندن دارند. بچه‌های جوان‌تر و حتی برخی از بچه‌های بزرگ‌تر ممکن است هنوز هم کتاب‌هایی با تصاویر زیاد و متن کم را دوست داشته باشند. با این حال، می‌توانید داستان‌هایی پیچیده‌تر و همراه با متن‌هایی طولانی‌تر برای او تهیه کنید.
• وقتی فرزندتان خودش کتاب می‌خواند می‌توانید برای مشارکت با او، از کودک بخواهید که کتاب را با صدای بلند بخواند تا شما هم بشنوید.
• هنگام کتاب خواندن با کودک، می‌توانید از او سوال کنید و لازم نیست برای درک مطلب توسط فرزندتان تا انتهای کتاب صبر کنید.
• کارشناسان توصیه می‌کنند که حداقل روزی 30 دقیقه برای کودک یا همراه با او کتاب بخوانید.

کتاب خواندن برای کودکان بزرگ‌تر

• متخصصان توصیه می‌کنند که نباید کتاب خواندن برای کودک را متوقف کرد. در رابطه با فواید کتاب‌خوانی برای دانش آموزان، اگرچه کتاب خواندن به تنهایی توسط کودک مهم است اما خواندن کتاب برای او با صدای بلند هم از نظر تحصیلی و هم از نظر عاطفی فواید بسیار زیادی دارد.
• در این سن، آنچه اهمیت دارد روان خواندن و درک مطلب توسط کودک است. به همین دلیل مهم است که در مطالعه کردن کودک مشارکت داشته باشید و در مورد کتاب‌هایی که می‌خواند از او سوال بپرسید.

در نهایت، همان‌طور که مطرح شد کتاب خواندن برای کودک می‌تواند فرصتی عالی برای گفتگو کردن با او، قصه‌گویی و ارتباط شما با فرزندتان فراهم کند. نکاتی که در این مقاله در مورد کتاب خواندن برای کودکان سنین مختلف مطرح شد را مطالعه و رعایت کنید تا فرزندتان از فواید کتاب خواندن بهره‌مند شود.

تشویق کودکان به کتاب خواندن

به یاد داشته باشید که کتاب خواندن کودکان نباید با زور و اجبار باشد. کودک باید به کتاب خواندن علاقه داشته باشد و با کتاب انس و الفت پیدا کرده باشد. برای رسیدن به این مرحله نه تنها زور و اجبار نمی‌تواند کمک کننده باشد، بلکه حتی آموزش مستقیم به کتاب‌خوانی هم راه حل مناسبب نیست. برای تشویق کودکان به کتاب خواندن، والدین باید کتاب‌‌خوان باشند؛ والدین باید در جلو چشمان کودکان خود کتاب بخوانند؛کودکان باید والدین خود را در حال مطالعه ببیند و چشمان آنها به این منظره باید عادت داشته باشد. با توجه به اینکه یکی از مهمترین رفتارهایی که از کودکان سر می‌زند، تقلید کردن است، لذا کودک این رفتار والدین را تقلید می‌کند و کم کم به سوی کتاب و کتاب‌خوانی متمایل و تشویق می‌شود. 

مجددا یادآوری می‌کنیم که برای تشویق کودکان به کتاب خواندن از زبان دستوری و امر و نهی استفاده نکنید؛ زبان بدن شما بهترین شکل برای تشویق کودک به کتاب‌خوانی است. دیدن رفتارهای فرهنگی از سوی والدین تاثیر مستقیم در تربیت فرهنگی کودک دارد. تشویق برای کتاب‌ خواندن راه مناسبی نیست، اما وقتی کودک شما با روش‌های غیر مستقیم به کتاب و کتاب خوانی علاقه‌مند شد، می‌توانید از کتاب برای تشویق کودک به انجام کارهای درست دیگر استفاده کنید. مثلا اگر تلاش می‌کنید که کودک خود را از پوشک بگیرید و او را مستقلا به دستشویی ببرید، بگویید که اگر همکاری خوب و درستی با شما داشته باشد، کتابی که دوست دارد برایش می‌خرید و می‌خوانید. شما حتی برای رسیدن به این هدف می‌توانید از کتاب‌های شعر و داستانی که دستشویی رفتن را به کودک آموزش می‌دهند، کمک بگیرید. 

اهمیت کتاب خواندن برای کودکان

اهمیت کتاب و کتابخوانی برای کودکان در شکل‌گیری نوع تربیت آنهاست. فراموش نکنید تربیتِ خوب هرگز اتفاقی و ناگهانی رخ نمی‌دهد. سرمایه‌گذاری و وقت گذاشتن برای تربیت صحیح کودک یکی از اصلی‌ترین کارهایی است که والدین باید انجام دهند. برای رسیدن به تربیت صحیح، کمک گرفتن از کتاب‌های خوب و وارد کردن فرهنگ کتاب‌خوانی به زندگی کودک بسیار مفید و تاثیرگذار است. 

اگر بخشی از اوقات  روزانه کودک را با کتاب خواندن پر کنید، نه تنها زندگی کردن در قالب داستان‌ها و قصه‌های مختلف را به او آموزش می‌دهید، بلکه به طور غیر مستقیم و در قالب بازی‌های نمایشی و داستانی، رفتار‌های صحیح اجتماعی را نیز به او آموزش می‌دهید. بد نیست بدانید که این روش یکی از بهترین و موثرترین روش‌ها برای تربیت صحیح کودکان و آموزش رفتارهای درست اجتماعی به آنهاست. 

همچنین در نتیجه وارد کردن فرهنگ کتاب‌خوانی به زندگی کودک، کودک با شروع دوران مدرسه، احساس بیگانگی با کتاب نمی‌کند و بهتر و سریع‌تر آموزش می‌بیند. فراموش نکنید که نحوه کتاب خواندن برای کودک با به گونه‌ای باشد که کودک احساس جبر و زور نداشته باشد. 

نقش کتاب در زندگی کودکان

با توجه به اینکه در عصر حاضر استفاده از تجهیزات هوشمند از جمله موبایل و تبلت بسیار گسترش پیدا کرده است و این ابزارآلات برای کودکان جذابیت بسیار زیادی دارند و اصطلاحا کارتون‌ها، بازی‌‌ها و برنامه‌های رنگارنگی برای کودکان در اینگونه ابزارآلات هوشمند وجود دارد، باید اذعان کردن که کتاب‌خوان تربیت کردن کودکان کار بسی دشوار است؛ زیرا به هر حال رنگ لعاب این ابزارها بیشتر است و کودکان را بیشتر از کتاب‌ها جذب می‌کند؛ اما این هرگز دلیل موجهی نیست برای اینکه کودک را از دنیای شیرین کتاب و کتاب‌خوانی دور کنیم و برای کتاب‌خوان کردن کودک تلاشی نکنیم. 

آنچه که کتاب و کتاب‌خوانی به کودک یاد می‌دهد، هزاران برنامه نرم‌افزاری آنلاین و غیر آنلاین یاد نمی‌دهد. کتاب خواندن سراسر فایده است. ضرری در پسِ آن نیست و نگرانی در مورد کتاب خواندن زیاد کودک وجود ندارد. 

کتاب، زندگی کودک را به شکل مثبتی دگرگون می‌کند. خلاقیت را در او به اوج می‌رساند. استعدادهای او را شکوفا می‌کند. تخیل او را شکل می‌دهد. زبان او را با دامنه لغات گسترده‌تری باز می‌کند. مهارت دست‌ورزی را به او یاد می‌دهد و هزاران فایده دیگر را روانه زندگی کودک می‌کند. 

خواندن کتاب داستان برای کودکان

توصیه می‌کنیم بر اساس سن کودک خود، از کتاب‌های شعر و داستان مناسب استفاده کنید. برای کتاب خواندن حتما وقت و زمانی مشخصی در نظر بگیرید و کودک را عادت بدهید که در ساعت مشخصی کتابی برای او می‌خوانید. خواندن کتاب داستان برای کودکان قبل از خواب کمک می‌کند تا بهتر و سریع‌تر بخوابند و خواب راحت‌تری داشته باشند. 

خواندن کتاب داستان برای کودکان باعث می‌شود تا آنها خود را به جای شخصیت‌های داستان بگذارند و بدون اینکه آسیبی در زندگی واقعی ببینند، تجربیات با ارزشی به دست آورند. به عنوان یک والد آگاه و یک مادر کافی سعی کنید در تعریف کتاب برای کودکان اغراق نکنید و واقعیت‌ها را به او بگویید. کتاب را به عنوان یک دوست خوب برای کودک معرفی کنید. دوستی که همیشه همراه اوست و می‌تواند بهترین چیزها را به او یاد بدهد. 

کلام آخر

نحوه کتاب خواندن برای کودک حتما باید به گونه‌ای باشد که کودک احساس خستگی نکند، از کتاب خواندن زده نشود و مسائلی را که دوست دارد، از این طریق یاد بگیرد. برای یادگیری درست باید حتما وقت و انرژی بگذارید. بسته به اینکه کودک چند ساله دارید، فرایند یادگیری ممکن است تند یا کند پیش رود. به سراغ انتشاراتی بروید که در چاپ کتاب‌های مخصوص کودکان تجربه و سابقه خوبی دارند. شما باید با تدابیر درست و صحیح درس خواندن را به یک بازی یا کار ساده برای فرزندتان تبدیل کنید. فراموش نکنید که برای نوزادان از کتاب‌های کودکانه مناسب استفاده کنید. در نهایت در مسیر کتاب خوان کردن کودک خود استوار باشید و صبوری زیادی به خرج بدهید.