سندروم جنین الکلی چیست و چه عوارضی دارد؟ | راه های پیشگیری و درمان
سندروم جنین الکلی (fas یا fetal alcohol syndrome) وضعیتی در کودک است که در اثر مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری ایجاد می‌شود. همانطور که می‌دانید مشروبات الکلی از غذاهای مضر در بارداری است و سندروم جنین الکل باعث آسیب مغزی و مشکلات رشدی در نوزاد می‌شود و طیف وسیعی از مسائل دیگر را نیز در بر دارد که اختلالات آن از کودکی به کودک دیگر متفاوت است، اما نقایص ناشی از سندروم الکلی جنین مانند مشکلات کودکان سندروم داون قابل برگشت نیستند. هیچ مقدار الکلی وجود ندارد که مصرف آن در دوران بارداری بی‌خطر باشد. اگر در دوران بارداری شراب بنوشید، کودک خود را در معرض خطر ابتلا به این عارضه‌ی جدی قرار می‌دهید. در ادامه بیشتر در مورد عوارض این مشکل و روش‌های پیشگیری از آن توضیح می‌دهیم.
چرا سندرم جنین الکلی رخ می‌دهد
در شرایطی که در مورد بعضی مشکلات مانند سندرم داون، بروز علائم دست مادر نیست، در این عارضه همه چیز کاملاً به تغذیه و شیوه‌ی زندگی شما در دوران بارداری بستگی دارد.
- با مصرف مشروبات الکلی آنها وارد جریان خون می‌شوند و با عبور از جفت به جنین در حال رشد می‌رسند.
- این موضوع باعث افزایش غلظت الکل خون در جنین در حال رشد نسبت به بدن شما می‌شود زیرا جنین دیرتر از بزرگسالان الکل را متابولیزه می‌کند.
- الکل در رساندن اکسیژن و تغذیه مطلوب به کودک در حال رشد اختلال ایجاد می‌کند.
قرار گرفتن در معرض الکل قبل از تولد می‌تواند به بافت‌ها و اندام‌ها آسیب برساند و باعث آسیب دائمی مغز کودک شود. هر چه بیشتر در دوران بارداری مشروب بنوشید، خطر بیشتری برای جنین شما به وجود می‌آید. مصرف الکل در این دوران به جز بروز این سندروم مشکلات دیگری نیز دارد که به شرح زیراند:
- سقط جنین
- مرده زایی در نیمه دوم بارداری
- زایمان زودرس. نوزادان نارس می‌توانند مشکلات سلامتی زیادی داشته باشند. این موارد اغلب شامل مشکلات تنفسی و سایر مسائل مرتبط با ریه‌های نابالغ است.
- بروز نقائص هنگام تولد. بعضی از این نوزادان با مشکلات قلبی یا کلیوی به دنیا می‌آیند. برخی دیگر ممکن است مشکل بینایی یا شنوایی یا سایر مشکلات سلامتی داشته باشند.
برخی از شدیدترین مشکلات زمانی اتفاق می‌افتد که یک زن باردار در سه ماهه‌ی اول، زمانی که مغز کودک شروع به رشد می‌کند، الکل مصرف می‌کند. اما سه ماهه‌ی دوم و سوم نیز بی‌خطر نیستند. در آن زمان مغز هنوز در حال رشد است و این فرآیند می‌تواند حتی با مقادیر متوسط الکل مختل شود.
علائم سندروم جنین الکلی
حالا که توضیح دادیم سندروم جنین الکلی چیست، نوبت به توضیح در مورد علائم آن می‌رسد. شدت ناهنجاری‌های سندرم جنین الکلی متفاوت است و برخی از کودکان این علائم را به مراتب بیشتر از سایرین تجربه می‌کنند. علائم و نشانه‌های سندرم الکل جنینی ممکن است ترکیبی از نقص‌های فیزیکی، ناتوانی‌های ذهنی یا شناختی و مشکلات عملکردی و مقابله با زندگی روزمره باشد.
نقص‌های فیزیکی شامل موارد زیر است:
- ویژگی‌های متمایز صورت، از جمله چشم‌های کوچک، لب فوقانی فوق‌العاده نازک، بینی کوتاه و رو به بالا، و سطح پوست صاف بین بینی و لب بالایی
- بدشکلی مفاصل، اندام‌ها و انگشتان دست
- رشد جسمانی کُند قبل و بعد از تولد
- مشکلات بینایی یا شنوایی
- دور سر و اندازه‌ی مغز کوچک
- نقایص قلبی و مشکلات کلیه و استخوان
مشکلات مغز و سیستم عصبی مرکزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عدم هماهنگی یا تعادل ضعیف
- ناتوانی ذهنی، اختلالات یادگیری و تاخیر در رشد
- حافظه‌ی ضعیف
- مشکل در توجه و پردازش اطلاعات
- مشکل در استدلال و حل مسئله
- مشکل در شناسایی پیامدهای انتخاب
- مهارت‌های قضاوت ضعیف
- پرخاشگری یا بیش فعالی
- خلق و خوی به سرعت در حال تغییر
مسائل اجتماعی و رفتاری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در مدرسه
- مشکل در کنار آمدن با دیگران
- مهارت‌های اجتماعی ضعیف
- مشکل در سازگاری با تغییر یا جابجایی از کاری به کار دیگر
- مشکلات رفتاری و کنترل تکانه
- تصور ضعیف از زمان
- مشکلات در انجام وظیفه
- مشکل در برنامه‌ریزی یا کار برای رسیدن به یک هدف
تشخیص سندروم جنین الکلی
برای تشخیص FASD، پزشکان به دنبال موارد زیر هستند:
- قرار گرفتن در معرض الکل قبل از تولد؛ اگرچه برای تشخیص نیازی به تایید نیست.
- مشکلات سیستم عصبی مرکزی (مانند اندازه کوچک سر، مشکلات توجه و بیش فعالی، هماهنگی ضعیف)
- قد، وزن یا هر دو کمتر از حد متوسط
- ویژگی‌های غیر طبیعی صورت (مانند برآمدگی صاف بین بینی و لب بالایی)
درمان سندروم جنین الکلی
سندروم جنین الکلی مادام العمر ادامه دارد. هیچ درمانی برای FASD وجود ندارد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که مداخله زودهنگام می‌تواند رشد کودک را بهبود بخشد. انواع مختلفی از گزینه‌های درمانی وجود دارد، از جمله دارو برای کمک به کاهش بعضی علائم، درمان رفتاری و آموزشی، آموزش والدین، و سایر رویکردهای جایگزین. با این حال هیچ درمان قطعی برای کودک مناسب نیست. برنامه‌های درمانی خوب شامل نظارت دقیق، پیگیری و تغییرات در صورت نیاز در طول مسیر خواهد بود. همچنین، عوامل محافظتی می‌تواند به کاهش اثرات FASD کمک کند و به افراد مبتلا به این شرایط کمک کند تا به پتانسیل کامل خود برسند. عوامل حفاظتی عبارتند از:
- تشخیص قبل از 6 سالگی
- محیط خانه دوست داشتنی، پرورش دهنده و پایدار در طول سال‌های مدرسه
- عدم وجود خشونت
- مشارکت در آموزش ویژه و خدمات اجتماعی
پیشگیری از سندروم الکل جنینی
اگر در دوران بارداری الکل مصرف نکنید، سندروم جنین الکل کاملاً قابل اجتناب است. این خطر هر چه بیشتر بنوشید بیشتر می‌شود، اگرچه هیچ سطح ایمن اثبات شده‌ای برای مصرف الکل در بارداری وجود ندارد، این که به هیچ وجه الکل ننوشید امن‌ترین روش است. اگر باردار هستید و با مشکل الکل دست و پنجه نرم می کنید، با یک ماما، پزشک یا داروساز صحبت کنید. هیچ وقت برای ترک نوشیدن دیر نیست. قطع کردن نوشیدن الکل در هر نقطه از بارداری می‌تواند به کاهش خطر مشکلات در کودک شما کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر باردار هستید و نمی‌توانید الکل را ترک کنید، از متخصص زنان و زایمان، پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص سلامت روان کمک بخواهید. از آنجایی که تشخیص زودهنگام ممکن است به کاهش خطر مشکلات طولانی مدت برای کودکان مبتلا به سندروم جنین الکلی کمک کند، به پزشک کودک خود اطلاع دهید که آیا در دوران بارداری الکل مصرف کرده‌اید یا خیر. قبل از درخواست کمک منتظر بروز مشکلات نباشید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.