کم‌خونی بعد از زایمان چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
کم خونی بعد از زایمان از عوارض معمول بعد از زایمان است. خیلی از مادران تصور می‌کنند که بعد از پایان دوران بارداری، دیگر در معرض کم خونی نیستند؛ اما خیلی زود متوجه نشانه‌های کم خونی بعد از زایمان می‌شوند. خون‌ریزی‌های شدید بعد از زایمان و فرایند شیردهی باعث آنمی یا کم خونی پس از زایمان در مادران می‌شود. در ادامه این مطلب به کم خونی بعد از زایمان و کم خونی در دوران شیردهی، علائم کم خونی بعد از زایمان و درمان کم خونی بعد از زایمان می‌پردازیم.
کم خونی بعد از زایمان چیست؟
در کم خونی بعد از زایمان کاهش تعداد و اندازه گلبول‌های قرمز عمدتا به دلیل فقر آهن اتفاق می‌افتد. به احتمال زیاد پزشک به شما در دوران بارداری توصیه می‌کند به مصرف مکمل آهن. دلیل این توصیه پزشک، افزایش تقاضای بدن شما برای آهن است. شاید بخواهید دلیل این افزایش تقاضا به آهن را بدانید. باید گفت گلبول‌های قرمز نقشِ مهم اکسیژن‌رسانی را در بدن بر عهده دارند و پروتئینی که باعث حمل این اکسیژن در بافت‌ها می‌شود، پروتئین بسیار مهمی به نام هموگلوبین است. آهن در سنتز و ساخت "هِم" که یکی از اجزای هموگلوبین است، نقش مهمی دارد. پس به این ترتیب آهن یکی از نیاز‌های اساسی برای حفظ عملکر‌های حیاتی بدن است.
در بارداری به دلایلی مثل افزایش سوخت‌وساز بدن، خون‌رسانی به جنین، رشد جنین و وجود ساختارهای جفتی نیاز بدن به اکسیژن‌رسانی و درنتیجه آهن بالا می‌رود. در شرایطی که بدن آهن کافی را برای تولید هموگلوبین نداشته-باشد تا سلول‌های قرمز بیشتری تولید کند، فرد دچار آنمی یا کم خونی می‌شود. این کم خونی و فقر آهن می‌تواند تا پس از بارداری نیز ادامه یابد. خون‌ریزی‌های شدید و فرایند شیردهی می‌تواند علت کم خونی بعد از زایمان باشد و یا باعث تشدید کم خونی جامانده از دوران بارداری شود.
علائم و نشانه‌های کم خونی پس از زایمان
کم خونی بعد از زایمان که یکی از بیماری‌های پس از زایمان است می‌تواند هیچ علامت قابل توجهی نداشته‌باشد. اما معمولا خانم‌هایی که کم خونی پس از زایمان را تجربه می‌کنند با این علائم مواجه می‌شوند:
- سطح انرژی پایین، ضعف و خواب‌آلودگی. گاهی این علامت به گونه‌ای است که فرد دیگر قادر به انجام فعالیت‌های روزانه خود نیز نیست.
- پوست رنگ‌پریده
- سرگیجه
- احساس گیجی و سردرگمی
- کاهش در مقدار و کیفیت شیر. این موضوع می‌تواند موجب شیردهی ناکافی نوزاد و درنتیجه عدم وزن‌گیری مناسب او شود.
- خستگی طولانی. این خستگی تا هفته‌ها همراه مادر است.
- بی‌قراری، افسردگی، مشکلات و نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری عصبی
- در موارد شدیدتر افزایش ضربان قلب و تنگی نفس
- کاهش میل جنسی
- سردرد‌های مکرر
- ضعف سیستم ایمنی
لازم نیست همه علائم کم خونی پس از زایمان باهم و هم‌زمان بروز کنند. چنان‌چه بعد از زایمان هر کدام از موارد بالا در شما به طور آزاردهنده‌ای بروز کردند، به پزشک مراجعه کنید. یک آزمایش خون ساده کم‌خون بودن یا نبودنتان را مشخص می‌کند.
علت کم خونی بعد از زایمان
رژیم غذایی نامناسب و دریافت آهن ناکافی
کم خونی بعد از زایمان در درجه اول نتیجه بی‌توجهی به افزایش نیاز بدن است. هنگام بارداری نیاز شما به آهن تقریبا دو برابر شرایط عادی است. در نتیجه باید مصرف آهن خود را نیز بالا ببرید. با این حال بیشتر از 50 درصد زنان باردار، این ماده معدنی را به اندازه کافی دریافت نمی‌کنند. کم خونی در درجات خفیف‌تر موجب خستگی و ضعف شما در دوران بارداری می‌شود و در درجات شدیدتر می‌تواند حتی بر هوش نوزادتان تاثیر بگذارد؛ یا موجب کم‌وزنی یا زود به دنیا آمدن نوزادتان شود.
خونریزی بعد از زایمان
خونریزی بعد از زایمان اتفاق معمولی است که به دلیل ریزش دیواره رحم اتفاق می‌افتد. خونی که بعد از زایمان از واژن بیرون می‌آید lochia نامیده می‌شود و شبیه به خون دوره قاعدگی است. این خونریزی معمولا چهار تا شش هفته طول می‌کشد.
حدود پنج درصد از زنان، دچار خونریزی شدید بعد از زایمان می‌شوند. این‌خون‌ریزی معمولا در ساعات اولیه بعد از زایمان اتفاق می‌افتد. اما می‌تواند حتی تا 12 هفته بعد از زایمان نیز رخ دهد. خونریزی شدید بعد از زایمان مسئله‌ای جدی است و می‌تواند باعث افت شدید فشار خون مادر شود. با کاهش فشار خونِ مادر، اعضای بدن اکسیژن و تغذیه کافی را دریافت نخواهند کرد. در این شرایط ممکن‌است بدن دچار شوک و حتی مرگ شود.
در صورت مشاهده خونریزی مداوم(خون‌ریزی‌ای که در کم‌تر از یک ساعت یک پد را کاملا خیس می‌کند و با گذشت زمان کاهش نمی‌یابد.) حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک با مایع‌درمانی و دارو به کاهش عوارض کم خونی بعد از زایمان کمک خواهد‌کرد. در مواقعی برای جبران کم خونی بعد از زایمان نیاز به تزریق خون است. برای اطلاعات بیشتر درباره کم خونی بعد از زایمان سزارین به مطلب خونریزی بعد از زایمان سزارین مراجعه کنید.
بیماری‌های روده و سوءجذب
کم خونی بعد از زایمان، می‌تواند ناشی از بیماری‌های روده مثل سلیاک، کرون و بیماری‌های التهابی روده باشد. هرچند درصد کم‌تری از کم خونی‌های بعد از زایمان به دلیل بیماری‌های روده اتفاق می‌افتند اما همین دلیل می‌تواند موجب کم خونی‌های بسیار شدید در افراد شود. در این بیماری‌ها با درگیری روده، جذب مواد غذایی اعم از آهن مختل می-شود. درنتیجه با کاهش آهن جذبی بدن به سمت کاهش هموگلوبین و کم‌خون شدن می‌رود.
درمان کم خونی بعد از زایمان
آهن بیشتری دریافت کن! برای درمان کم خونی بعد از زایمان در خانه باید مصرف آهن خود را بالا ببرید. به غیر از دریافت مواد غذایی غنی از آهن، باید بعد از زایمان هر روزه آهن مکمل با دوز 15 میلی‌گرم را دریافت کنید.
در موارد کم خونی شدید ممکن‌است پزشک به شما دوز بیشتری را توصیه کند. مکمل‌های آهن با دوزهای بیشتر به صورت تزریق وریدی نیز استفاده می‌شوند. روش تزریقی دریافت مکمل آهن، به درمان سریع کم خونی بعد از زایمان کمک می‌کند. اما طبق تحقیقات مزیت چندان دیگری نسبت به قرص‌های آهن ندارد و چند مورد نادر آلرژی و حتی عفونت نیز به عنوان عوارض دریافت آهن به صورت تزریق وریدی ثبت شده‌است. البته قرص‌های آهن نیز معمولا با عارضه‌های گوارشی(یبوست یا اسهال) و تهوع همراه هستند که میزان این عوارض به فرد و نوع قرص بستگی دارد.
برای درمان کم خونی شدید بعد از زایمان، تزریق خون برای مادر صورت می‌گیرد. گرفتن این تصمیمات بر عهده پزشک و باتوجه به میزان کاهش هموگلوبین فرد است. در مواردی که خونریزی شدید و غیرقابل‌توجیه است، پزشک مجبور به انجام لاپاراتومی، برای یافتن علت خونریزی می‌شود. لاپاراتومی یک نوع جراحی شکم است که برای تشخیص و یافتن اختلالات درون شکمی صورت می‌گیرد.
برای کم خونی بعد از زایمان چه بخوریم و چه بکنیم؟
مواد غذایی غنی از آهن
رفع کم خونی بعد از زایمان با خوردن مواد غذایی سرشار از آهن تسریع می‌گردد. این غذاهای سرشار از آهن شامل‌اند از:
گوشت گاو و گوسفند، گوشت مرغ، غذاهای دریایی مثل ماهی، لوبیا قرمز و لوبیا چیتی، عدس، سبزیجاتی مانند مارچوبه، اسفناج، کلم بروکلی، سبزی خوردن، چغندر، بامیه و... ، میوه‌های و میوه‌های خشک مثل کشمش، آلوخشک، زردآلو خشک و هلو خشک و سبوس برنج.
چه زمانی مصرف مکمل آهن بارداری را شروع کنم؟
برای جلوگیری از کم خونی بعد از زایمان در برخی از افراد که زمینه کم خونی را از قبل دارند، تجویز قرص آهن حتی قبل از بارداری توصیه می‌شود. برای افراد عادی، طبق دستور CDC در اولین ملاقات با پزشک در بعد از باداری باید مصرف دوز کم مکمل آهن (30 میلی‌گرم در روز) را آغاز کنید. مصرف قرص پرناتال در شیردهی
کمک به جذب آهن
- آهن کافی دریافتی برای رفع کم خونی بعد از زایمان کافی نیست و باید از جذب صحیح آن نیز مطلع شویم. در ادامه برای شما توصیه‌هایی داریم؛ درباره جذب بهتر آهنِ مصرفی.
- مکمل آهن را همراه آب‌لیمو یا آب‌پرتغال و یا هر منبع ویتامین c دیگر مصرف کنید. هم‌زمانی مصرف آهن و ویتامین c، باعث افزایش جذب آهن می‌شود.
- مکمل آهن را بین وعده‌های غذایی خود میل کنید. اگر این امر باعث ناراحتی‌های گوارشی در شما شد، از پزشک خود درباره دوز کم‌سولفات آهن _که جذب خوب و عارضه کم‌تری دارد_ سوال کنید. اگر عوارض گوارشی آزاردهنده و ادامه‌دار بود، از تزریق وریدی مکمل آهن بهره بجویید.
- هم‌زمان یا نزدیک به زمان صرف مکمل آهن، محصولات لبنی و مواد کافئین دار نخورید.
- خیلی از دارو‌ها می‌توانند در جذب آهن مصرفی اختلال ایجاد کنند. اگر دچار کم خونی بعد از زایمان شدید، داروهای خود را به پزشک نشان دهید و درباره تداخل آن‌ها با جذب آهن سوال کنید.
- مکمل‌ها را در جای خنک و خشک نگه دارید.
در نهایت...
خانم‌های زیادی با کم خونی بعد از زایمان مواجه می‌شوند. این اتفاق در اکثر موارد با تغذیه مناسب و استفاده صحیح از مکمل‌های آهن رفع می‌شود. آن‌چه اهمیت دارد مراجعه به پزشک و تشخیص به موقع کم خونی، به خصوص در موارد شدید، است. به هر حال با اتخاذ درمان مناسب روند شما رو به بهبودی خواهدبود. نگران نباشید و از زندگی جدید با نوزاد خود لذت ببرید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.