جدول واکسیناسیون کودکان ۱۴۰۲ (جدول واکسن های نوزادان)

اسفند ۱۴۰۲ | زمان مطالعه : ۹ دقیقه
جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان

جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان در چند دهه اخیر بسیار مورد توجه والدین است. واکسن در واقع از ویروس یا باکتری به‌صورت زنده‌ی ضعیف‌شده و یا غیرفعال‌شده تشکیل می‌شود، و یا گاهی از جزئی از باکتری یا ویروس که عامل بیماریست برای ساخت واکسن استفاده می‌شود. با دریافت واکسن، سیستم ایمنی بدن علیه باکتری، ویروس و یا آن جزء نا آشنا وارد ‌شده به بدن واکنش نشان داده و شروع به ساخت پادتن می‌کند. ساخت پادتن یا آنتی‌بادی باعث بالابردن ایمنی بدن نسبت به بیماری می‌شود که واکسن آن دریافت شده است. در‌واقع با واکسیناسیون، بدن نه‌تنها با ارتشی قوی و مسلح، بلکه با نیروهایی به جنگ می‌رود که از قبل روی دشمن‌شان شناخت دارند. حال در مقاله پیش‌رو می‌خواهیم سوالات والدین درباره برنامه‌های واکسیناسیون کودکان و واکسن‌های اجباری در ایران کدام‌اند؟ را پاسخ داده و جدول واکسیناسیون کودکان 1402 را در اختیارتان قرار دهیم.

چرا جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان در کشور‌های مختلف متفاوت است؟

 تغییرات برنامه و جدول زمان‌ بندی واکسیناسیون کودکان پیوسته در راستای بهبود ایمن‌سازی کودکان، مطابق دستورات سازمان جهانی بهداشت و همچنین بیماری‌های رایج هر منطقه و سیاست‌های بهداشتی آن است. علت اندک تفاوتی که در برنامه واکسیناسیون کشور‌های مختلف وجود دارد، نیز همین است. واکسیناسیون کودکان یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش هزینه‌های بهداشتی است؛ در واکسیناسیون با صرف هزینه اندک از ابتلا به بیماری‌های خطرناک و پرهزینه عفونی جلوگیری می‌شود. گاهی نیاز است که ساخت یک واکسن در کشور بومی یا داخلی شود تا بتوان از آن در برنامه واکسیناسیون کودکان به‌صورت کشوری استفاده کرد. در نتیجه سیستم بهداشت و درمان هر کشور بیش‌ترین تلاش را می‌کند که بتواند حداکثر پوشش‌دهی را با توجه به هزینه‌های وارده بهداشتی انجام دهد.

انواع واکسن‌ها در جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان در ایران

جدول واکسن های نوزاد به دونوع واکسن حاوی میکروب زنده‌ اما ضعیف‌شده و واکسن حاوی میکروب غیرفعال تقسیم می‌شوند. در ادامه هریک از واکسن‌ها، ماهیت آن‌ها، نحوه استفاده و بیماری که علیه آن استفاده می‌شوند، بررسی می‌شود.

نکات تکمیلی برای جدول واکسن های نوزادان: 

نام واکسن ماهیت واکسن روش دریافت واکسن بیماری که علیه آن مصونیت ایجاد میکنند
ب. ث.ژ BCG باکتری زنده­­ ضعیف شده (باسیل کالمنت وگرن) تزریقی سل یا توبرکلوزیس
فلج ­اطفال خوراکی ویروس زنده­­ ضعیف شده خوراکی فلج ­اطفال
ام ام آر MMR ویروس زنده­­ ضعیف شده سرخک، سرخجه، اوریون تزریقی سرخک، سرخجه و اوریون
پنج­ گانه یا واکسن پنتا­والان

توکسوئید کزاز

توکسوئیددیفتری

باکتری کشته­ شده سیاه­ سرفه

آنتی­ژن سطحی ویروس هپاتیت‌ب

پروتئین تشکیل ­دهنده بخشی از باکتری هموفیلوس آنفولانزای تیپ ب

تزریقی

 کزاز

دیفتری

سیاه­ سرفه

هپاتیت ب

بیماری­­های­ ایجاد شده توسط هموفیلوس آنفولانزای تیپ ب

سه­ گانه

توکسوئید کزاز

توکسوئید دیفتری

باکتری کشته­ شده سیاه‌­سرفه

تزریقی

کزاز

دیفتری

سیاه‌­سرفه

دو گانه

 توکسوئید کزاز

توکسوئید دیفتری

تزرقی

کزاز

دیفتری

فلج ­اطفال تزریقی ویروس غیر فعال تزریقی فلج­ اطفال
هپاتیت ب آنتی­ژن سطحی ویروس تزریقی هپاتیت ب
  • توکسوئید همان ماده بیماری‌زایی است که میکروب تولید می‌کند.
  • آنتی‌ژن آن بخشی از یک عامل بیماری‌زا است که توسط سیستم ایمنی مورد شناسایی قرار گرفته و موجب برانگیختن پاسخ ایمنی می‌شود.

نکته: بیماری‌های که توسط باکتری هموفیلوس آنفولانزای تیپ ب ایجاد می‌شوند با آنفولانزای ویروسی در کودکان متفاوت است. این باکتری می‌تواند بیماری‌های شدیدی مثل مننژیت و اپیگلوتیت (نوعی بیماری دستگاه تنفس فوقانی) ایجاد کند که به دنبال تزریق واکسن اجباری به صورت چشم‌گیری کاهش یافته‌اند. پس این واکسن با واکسن آنفولانزا در کودکان که سالانه تزریق می‌شود، متفاوت است.

* زمان و برنامه تزریق واکسن مننژیت برای نوزادان 

جدول برنامه جدید واکسیناسیون کشوری

حال به بررسی جدول زمان ‌بندی واکسیناسیون کودکان می‌پردازیم، این جدول شامل واکسن‌های اجباری در ایران است. واکسیناسیون کودکان جدول زیر را دارد:

سن کودک نوع واکسن
بدو تولد ب.ث.ژ / هپاتیت ب / فلج­ اطفال خوراکی
دو ماهگی پنج­ گانه / فلج­ اطفال خوراکی
چهار ماهگی پنج ­گانه / فلج ­اطفال خوراکی / فلج­ اطفال تزریقی
شش ماهگی پنج­ گانه / فلج­ اطفال خوراکی
واکسن یک سالگی MMR
هجده ماهگی سه­ گانه / فلج ­اطفال خوراکی / MMR
شش سالگی سه­ گانه / فلج­ اطفال خوراکی

جدول زمان­بندی واکسیناسیون اطفال

سوالات شایع درباره جدول واکسن های کودک

  • به کودک زیر 28 روز نوزاد گفته می‌شود؛ بر طبق برنامه واکسیناسیون جدید کشوری، واکسیناسیون نوزاد همان واکسیناسیون بدو تولد بوده و شامل واکسن ب.ث.ژ، واکسن هپاتیت ب و واکسن فلج‌اطفال خوراکی است.
  • بعد از آخرین دوز واکسن سه‌گانه در شش سالگی، باید هر ده سال یک‌بار واکسن دو‌گانه بزرگسالان برای ایجاد مصونیت علیه کزاز و دیفتری تزریق شود.
  • بر اساس جدول زمان‌بندی واکسیناسیون اطفال، واکسن سن مدرسه همان واکسن 6 سالگی است. این واکسن شامل واکسن سه‌گانه و واکسن فلج‌اطفال خوراکی است.

نکات مربوط به واکسن یک سالگی و مراقبت‌های بعد از آن را بخوانید. 

  • بر اساس جدول زمان‌بندی واکسیناسیون اطفال، واکسنی تحت عنوان واکسن دو‌سالگی وجود ندارد. تنها در صورتی که کودک از برنامه واکسیناسیون خود عقب مانده باشد، ممکن است برای او واکسن دوسالگی تزریق شود.
  • در صورتی که کودک شما دچار اسهال بعد از واکسن شد و خصوصا اگر اسهال شدید داشت، به مسئولین بهداشتی مرکزی که برای واکسن به آن مراجعه می‌کنید، اطلاع دهید. اسهال مانعی برای واکسیناسیون نیست و فقط کافیست که بر اساس صلاح‌دید مسئولین بهداشتی دوز بیشتری از واکسن‌های خوراکی مانند واکسن فلج‌اطفال خوراکی (نه تزریقی)، با فاصله زمانی یک‌ماه به کودک داده شود.

حتما بخوانید: اسهال بعد از واکسن و درمان آن 

  • زردی نوزادی مانعی برای نخستین واکسن‌های نوزاد نیست. پس اگر کودک شما به زردی مبتلاست، نگران نباشید. اما اگر زردی کودک به حدی شدید باشد که برای ایمنوگلوبولین تزریقی (IVIG) تجویز کنند، بر اساس پرو‌تکل‌های بهداشتی و نظر پزشک ممکن است تصمیمات دیگری گرفته شود.
  • در ارتباط با نوزادان نارس، اگر وضعیت بالینی آن‌ها ثابت باشد؛ واکسیناسیون بر اساس جدول زمان‌بندی واکسیناسیون اطفال بلامانع است.
  • واکسیناسیون در کودکانی با بیماری‌های عصبی پیش‌رونده، صرع، تشنج کنترل‌نشده، اسپاسم شیرخوارگی، نقص سیستم ایمنی و نوزادان متولد‌شده از مادرانی مبتلا به ایدز یا هپاتیت ب بر اساس پرو‌تکل‌های بهداشتی و نظر پزشک با تغییراتی انجام می‌شود.
  • واکسن آبله‌مرغان جزء برنامه واکسیناسیون کشوری نیست؛ این واکسن در ایران تنها برای گروه‌های پرخطری که هر ساله توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین می‌شود، تزریق می‌گردد.
  • آنفولانزا، بیماری ویروسی با علائمی مانند تب و لرز، گرفتگی و آبریزش‌بینی، بدن‌درد، سرفه، گلودرد و... است. عامل این بیماری، ویروس آنفولانزا است. آنفولانزای ویروسی با هموفیلوس آنفولانزا تیپ ب متفاوت است.

بیشتر بخوانید: واکسن آبله مرغان در چند ماهگی تزریق می‌ شود