درد هنگام مدفوع بعد از زایمان و علت آن

درد حین زایمان دیگر بر کسی پوشیده نیست. اما، به دردی که مادر بعد از زایمان تجربه می‌کند، به ندرت پرداخته شده است. به عنوان مثال یکی از شایع‌ترین این دردها، درد هنگام مدفوع بعد از زایمان است. اما هیچکس به مادران جدید درباره‌ی این درد شدید هشدار نمی‌دهد. و اینگونه می‌شود که بسیاری از مادران به مدت طولانی در توالت می‌نشینند و دردی به شدت شدید را تجربه می‌کنند و نمی‌دانند با آن چه کار کنند. در این مقاله ما سعی در معرفی علل این درد شدید و ارائه‌ی راهکارهایی برای کاهش آن می‌پردازیم.

علت درد هنگام مدفوع بعد از زایمان

درد هنگام مدفوع بعد از زایمان، برای اکثر مادران وجود دارد. طبق نظر کالج آمریکایی متخصص زنان و زایمان (ACOG)، درد رکتوم و روده پس از زایمان، یک تجربه‌ی کاملاً جهانی است، به خصوص برای زنانی که زایمان طبیعی داشته‌ و به خاطر اپیزوتومی دچار پارگی واژینال شده یا برایشام بخیه‌ زده شده است. کارشناسان بر این عقیده‌اند كه دلایل زیادی برای این درد وجود دارد، اما دو دلیل نسبت به بقیه اساسی‌تراند: یبوست و بواسیر كه متاسفانه ممكن است آنها را از بارداری به یاد داشته باشید. اگرچه مدفوع کردن پس از زایمان می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد، و چیزی ست که احتمالاً لازم است برای مدت طولانی با آن سر و کار داشته باشید، با این حال داشتن حرکات روده پس از زایمان و مدفوع کردن بسیار مهم است. در حقیقت، مرکز پزشکی دانشگاه روچستر توصیه می‌کند که اگر چهار روز از زایمان  گذشته و هنوز نتوانسته‌اید دفع داشته باشید با پزشکتان تماس بگیرید.

• بواسیر بعد از زایمان: یکی از دلایل عمده‌ی بروز درد هنگام مدفوع بعد از زایمان، بواسیر است. بواسیر در واقع رگ‌های گشاده شده در داخل مقعد است که ممکن است در اثر یبوست و عفونت در هنگام زایمان، تحریک شده، دردناک شوند و حتی خونریزی داشته باشند. درمان بواسیر شامل استفاده‌ی منظم از پک یخ و حمام داخل لگنی (چند سانت آب گرم بدون نمک یا صابون) و پدهای مخصوص است. متخصصین به مادرانی که در هنگام زایمان واژینال یا اپیزوتومی دچار پارگی شده و برایشان بخیه زده شده است، هشدار می‌دهند که قبل از استفاده از هرگونه کرم یا درمان دارویی برای درمان بواسیر، با پزشک مشورت کنند زیرا این مواد می‌توانند باعث تحریک بیشتر پرینه و درد شوند و روند بهبودی پس از زایمان را حتی دردناک‌تر کنند. در ضمن، باید سعی کنید در حین تلاش برای مدفوع کردن، آرام باشید و آرامش خود را حفظ کنید، زیرا زور زدن بیش از حد می‌تواند بواسیر و درد را بدتر کند. همچنین تعداد درمان‌ خانگی بواسیر بعد از زایمان نیز وجود دارد که می‌توانید با هزینه‌ی کم در خانه انجام دهید.
• یبوست بعد از زایمان: از دیگر دلایل درد هنگام مدفوع بعد از زایمان، یبوست است. زیرا یبوست می‌تواند باعث ایجاد زخم در بواسیر، درد مقعدی و پرینه شود. بهترین راهکار برای جلوگیری و درمان یبوست پس از زایمان، مصرف آب کافی، خوردن فیبر کافی، افزایش تحرک و دریافت داروهای نرم‌کننده‌ی مدفوع است و تاثیر همه‌ی این موارد ممکن است چند روز طول بکشد. متاسفانه طبق نظر متخصصین، در حالی که داروهای مسکنِ درد که پس از زایمان تجویز می‌شوند، می‌توانند به تسکین درد ناشی از پارگی پرینه کمک کنند، اما در واقع می‌توانند یبوست را بدتر کنند، که به نوبه‌ی خود می‌تواند باعث درد هنگام مدفوع بعد از زایمان شود. سایر داروهای ضد درد پس از زایمان، شامل بی‌حس‌کننده‌های موضعی (مانند اسپری یا کرم) برای کاهش ناراحتیِ پارگی پرینه یا بواسیر و داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن است. طبق نظر متخصصین، طبیعی است که در هنگام مدفوع بعد از زایمان، کمی درد داشته باشید، با این حال، اگر درد شما شدید است یا با درمان از بین نرفت، باید برای مشاوره با پزشک متخصص زایمان خود صحبت کنید، زیرا ممکن است مسئله‌ی جدی‌تری در میان باشد. (در مورد درمان سریع یبوست در منزل در این مقاله بیشتر بخوانید).

• پارگی واژن: برای بسیاری از زنان در هنگام زایمان، برای کمک به زایمان واژینال و گسترش کانال زایمان، برشی بین ناحیه‌ی واژن و مقعد ایجاد می‌شود (همچنین به آن اپیزوتومی نیز گفته می‌شود). در حین زایمان طبیعی، گاهی اوقات نیز ممکن است، زنان پارگی پرینه را تجربه کنند. تمام این پارگی‌ها در ناحیه‌ی واژن ممکن است باعث تجربه‌ی درد هنگام مدفوع بعد از زایمان شود. در این مورد چاره‌ای به جز صبوری تا زمان درمان زخم‌ها نیست. 
• تورم: برخی زنان خوش‌شانسی نیز هستند که ممکن است در هنگام زایمان هیچ پارگی را تجربه نکنند، اما ممکن است بعد از زایمان دچار تورم شوند. این تورم ممکن است هنگام دفع مدفوع، درد و ناراحتی زیادی ایجاد کند.
• بخیه: اولین دفع مدفوع بعد از سزارین می‌تواند بسیاری دردناک باشد زیرا مادر در محل بخیه‌ها حساسیت و درد دارد. ممکن است او از زور زدن برای دفع مدفوع بترسد زیرا این فشار ممکن است باعث ایجاد درد در بخیه‌ها یا پارگی آنها شود. همچنین، اگر  مادر اپیزوتومی داشته باشد، برای بهبودی سریعتر ممکن است برای او بخیه زده شود. فشاری که در هنگام دفع به این بخیه‌ها وارد می‌شود می‌تواند بسیار دردناک باشد. متاسفانه خوب شدن این بخیه‌ها به زمان نیاز ندارد.
• کم آبی: مصرف آب کافی در تمام دوران بارداری و حتی بعد از زایمان ضروری است. بدن شما هنگام زایمان مایعات زیادی را از دست می‌دهد. برای جبران آنها باید مایعات فراوان بنوشید. بعد از زایمان به دلیل کمبود آب بدن، مدفوع سفت می‌شود و دفع آن می‌تواند دردناک باشد. 
• عدم تحرک: همانطور که می‌دانید مادران پس از زایمان باید استراحت کنند و انرژی از دست رفته‌ی خود را دوباره بدست آورند. اما تا جایی که برایتان امکان دارد تحرک داشته باشید. حتی زنانی که سزارین داشته‌اند هم باید طی 24 ساعت پس از عمل جراحی حرکت کنند. اگر تنبلی کنید یا خسته‌تر از آن باشید که حرکت کنید، این کار باعث می‌شود که بدن عملکردهای طبیعی خود را از دست دهد و احتمالاً با احساس درد هنگام دفع مدفوع مواجه خواهید شد.
• کمبود فیبر: یک رژیم غذایی سالم برای زنی که به تازگی زایمان کرده است بسیار مفید است. رژیم غذایی غنی نه تنها نیازهای بدن مادر را جبران کرده و باعث تسریع روند بهبودی‌اش می‌شود، بلکه برای داشتن حرکات روده بعد از زایمان، بسیار ضروری ست. بنابراین به زنان باردار توصیه می‌شود که در آخرین ماه بارداری رژیم غذایی غنی از فیبر داشته باشند. رژیم غذایی با فیبر بالا نه تنها از یبوست جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند به خروج نرم مواد از روده نیز کمک نماید.

• ضعف عضلات کف لگن و عضلات شکمی: عضلات کف شکم و لگن شما برای عبور کودک در هنگام زایمان شل می‌شوند. پس از زایمان، ممکن است مدتی طول بکشد تا این عضلات به وضعیت طبیعی خود برگردند. با این حال، تا آن زمان، ممکن است هر بار که بخواهید دفع مدفوع داشته باشید، به خصوص در اولین بار، باعث ایجاد درد شود.
• ترس مادر: باور کنید یا نه، گاهی اوقات درد هنگام مدفوع بعد از زایمان، تا حدودی یک درد روانی است. این بدین دلیل است که مادری که به تازگی زایمان کرده است، ممکن است هنوز تحت فشارهای روحی و روانی قرار داشته باشد. دفع اولین مدفوع ممکن است برای مادران جدید ترسناک باشد. شما احساس تنش می‌کنید و ماهیچه‌هایتان بیش از اندازه خسته می‌شوند و این کار، اولین تجربه‌ی دفع را حتی دردناکتر و ناراحت کننده‌تر می‌کند.
• به تاخیر انداختن دفع: ممکن است بترسید و شاید بخواهید روز اول دفع نداشته باشید یا ممکن است تا روز بعد به تعویق بیاندازید، با این حال باید بدانید که سرانجام، باید دفع را انجام دهید. هرچه بیشتر تأخیر کنید، دردناک‌‌تر می‌شود. بنابراین، اگر نخستین دفع خود را به تأخیر انداختید، احتمال درد هنگام مدفوع بعد از زایمان بیشتر خواهد شد زیرا مدفوع سفت‌تر می‌شود.

نکاتی برای کاهش درد هنگام مدفوع بعد از زایمان

بارداری و زایمان ممکن است عواقب سلامتی زیادی به همراه داشته باشد، اما با مراقبت مناسب می‌توانید بر همه‌ی مشکلات غلبه کنید. درد هنگام مدفوع بعد از زایمان نیز مشکلی حل نشدنی نیست و با استفاده از برخی از نکات زیر می‌توانید اولین دفع خود را راحت‌تر کنید. حتماً داروهای نرم‌کننده‌ی مدفوع را طبق برنامه مصرف کنید. اینها به دلیلی تجویز شده‌اند و شما باید به موقع آنها را مصرف کنید. عدم انجام این کار ممکن است در عبور مدفوع مشکل ایجاد کند. برای اولین دفع بعد از زایمان، پیشنهاد می‌شود که از توالت فرنگی استفاده کنید تا کمترین فشار به بدنتان وارد شود و احتمالاً ممکن است برای نشستن یا برخاستن به کمک نیاز داشته باشید. 

حتماً آب کافی بنوشید و رژیم سالمی داشته باشید. میوه و سبزیجات را در رژیم خود بگنجانید. همه اینها به شما در تسکین درد اولین حرکت روده کمک می‌کند. در هنگام زور زدن برای دفع، دست خود را روی شکم قرار دهید این کار نیاز به زور زدن را کمتر می‌کند بسیاری از زنان می‌ترسند زور بزنند زیرا فکر کنند که اگر فشار وارد کنند، بخصوص پس از سزارین، ممکن است بخیه‌هایشان پاره شود. 

اگر بعد از چند تلاش نتوانستید دفع انجام دهید، باید کمک بگیرید. پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند تا حرکت مواد در روده‌ را راحت‌تر کند. از دفع مدفوع بعد از زایمان نترسید و برای انجام این کار تلاش کنید. ممکن است کمی ناراحت‌کننده به نظر برسد، اما به شما کمک می‌کند. سعی کنید و سعی کنید، تا زمانی که موفق شوید! اگر در اولین تلاش خود شکست خوردید، باید بعد از مدتی دوباره امتحان کنید، تا اینکه سرانجام موفق به انجام آن شوید.

به خاطر تمام دلایلی که در بالا گفته شد، ممکن است درد هنگام مدفوع بعد از زایمان را تجربه کنید. برای سهولت در حرکات روده خود این نکات را در نظر داشته باشید و اگر اثر نکرد به پزشکتان مراجعه نمایید.