کلسیم در بارداری | زمان شروع مصرف کلسیم در حاملگی

کلسیم در بارداری نقشی مهم و حیاتی بر سلامت مادر و جنین دارد و تاثیر کمبود کلسیم بر جنین گاهی غیرقابل جبران است. البته اهمیت مصرف کلسیم در بارداری بیشتر برای مادر است تا جنین؛ زیرا در اکثر موارد بدن شما نیاز کودک را فراهم خواهد کرد، حتی به قیمت برداشتن کلسیم از استخوان‌ها و دندان‌هایتان! یادتان باشد که شما خودتان هم به کلسیم برای فرایندهای مختلف بدن نیاز دارید و در صورت کمبود، ممکن است دچار برخی عوارض، نظیر پوکی استخوان شوید. شما می‌توانید کلسیم مورد نیاز خود را از طریق تغذیه بارداری با مصرف شیر در بارداری تامین کنید، اما گاهی نیاز است که از قرص کلسیم در بارداری نیز بعنوان مکمل استفاده کنید. در این مقاله به شما می‌گوییم که نشانه کمبود کلسیم در بارداری چیست و بهترین زمان مصرف کلسیم در بارداری چه موقع است. 

اهمیت مصرف کلسیم در بارداری برای مادر و جنین 

همه افراد هر روز به این ماده معدنی ضروری، احتیاج دارند. ضربان قلب را تنظیم می‌کند. بیخوابی را کاهش می‌دهد. در متابولیسم آهن بدن مؤثر است. در تنظیم کار سیستم اعصاب بدن بخصوص در انتقال تحریکات نقش اساسی دارد.مهمترین نقش کلسیم شرکت در ساخت دندان‌ها و استخوان‌ها‌ست. اما علاوه بر آن، کلسیم نقش مهمی در انعقاد خون ایفا می‌کند. در انقباض و حرکت ماهیچه‌ها نیز نقش دارد و به اعصاب شما کمک می کند تا پیام‌هایی را از مغز به قسمت دیگر بدن ارسال کنند. همچنین مطالعات نشان داده است که دریافت مقادیر کافی کلسیم در بارداری می‌تواند از فشار خون بالا در بارداری پیشگیری کند. همچنین به حفظ کلسترول در سطح نرمال، کمک می‌کند و خطر نوعی سرطان مرتبط با روده بزرگ را کاهش می‌دهد.

کودک در حال رشد شما نیز برای تشکیل استخوان و دندان، به کلسیم نیاز دارد. علاوه بر این، کلسیم یک ماده مهم برای سلامت قلب‌، ماهیچه‌ها‌، اعصاب و هورمون‌های کودک شما نیز هست. کودک کل کلسیم مورد نیاز خود را از مادر دریافت خواهد کرد.

تاثیر کمبود کلسیم بر جنین و مادر 

تاثیر کمبود کلسیم بر جنین و مادر در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است. بسیاری از زنان حتی اگر به مقدار نیاز روزانه‌شان، کلسیم مصرف نکنند نیز، با عوارض بارداری جدی مواجه نمی‌شوند. زیرا ذخایر کلسیم بدن می‌تواند برخی از این کمبودها را جبران کند. در مواردی که علت کمبود کلسیم مشکلات کلیوی‌، جراحی یا نیاز به مصرف برخی داروهای خاص باشد، گاهی می‌تواند به عوارض خطرناکی منجر شود، از جمله:

• پره اکلامپسی یا فشار خون بالا در بارداری
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد
• بی حسی و گزگز انگشتان دست
• رشد آهسته کودک
• عدم جذب کلسیم کافی در استخوانهای کودک 
• مشکلات قلبی
• گرفتگی عضلات بدن به ویژه پا
• ضعیف شدن اشتهای ضعیف
• در موارد نادر‌، افزایش خطر شکستگی استخوان
• در موارد شدید و نادر‌، سطح بسیار پایین کلسیم حتی می‌تواند منجر به مرگ شود. 

با وجود اینکه همه این عوارض می‌توانند نگران کننده باشند، همانطور که گفتیم، این عوارض بسیار نادر هستند و تنها در ارتباط با شرایط پزشکی خاص ایجاد می‌شوند. خوشبختانه اکثر مادران ذخایر کلسیم مناسبی دارند که در دوران بارداری نیز از آن استفاده خواهند کرد. با این وجود، اگر پزشکتان احساس کند که شما در معرض خطر کمبود کلسیم قرار دارید، برای پیشگیری از تاثیر کمبود کلسیم بر جنین و مادر، اقدامات پزشکی خاصی را انجام خواهد داد و قرص کلسیم در بارداری  تجویز خواهد کرد.

عوارض بالا بودن سطح کلسیم در بارداری بر مادر و جنین چیست؟

دریافت بیش از حد کلسیم در بارداری از طریق مصرف غذاها، بسیار نادر است. اما اگر از برخی مکمل‌ها را به  مقدار زیاد مصرف کنید، ممکن است سطح کلسیم خون شما بالا برود. به همین دلیل بهتر است در مورد کلیه مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید، با پزشکتان صحبت کنید که اگر کلسیم را از طریق دیگری نیز به دست می‌آورید، پزشک کلسیم بیشتری را در مکمل‌های دوران بارداری شما تجویز نکند. از جمله عوارض مصرف بیش از‌حد کلسیم می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:

• یبوست
• سنگ کلیه
• درد معده و‌سایر مشکلات گوارشی
• مشکلاتی در جذب سایر مواد معدنی مانند آهن و روی 
• ضربان قلب نامنظم و‌فشار‌خون بالا
• کاهش مقدار کلسیم در بدن کودک

میزان کلسیم مورد نیاز در‌دوران بارداری

زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله: روزانه یک هزار میلی‌گرم (قبل از بارداری، درحین بارداری و پس از بارداری).

زنان ۱۸ ساله و کم‌سن‌تر: روزانه ۱۳۰۰ میلی‌گرم (قبل از بارداری، درحین بارداری و پس از بارداری).

بعضی از زنان در کشورهای مختلف، این املاح مهم را به‌اندازه کافی دریافت نمی‌کنند. با این‌ حال، زنان باید روزانه ۳ فنجان از محصولات لبنی یا انواع مواد غذایی غنی از کلسیم را مصرف کنند.

حتی پس از تولد نوزاد و به پایان رسیدن دوران شیردهی،‌ توجه به کلسیم دریافتی واقعا برای زنان ضروری است. درواقع، آنان به دو دلیل مهم، به کلسیم نیاز دارند: تقویت استخوان‌ها و پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان در ادامه زندگی.

منابع غذایی حاوی کلسیم

کلسیم یکی از اصلی ترین و مهمترین مواد مورد نیاز بدن به حساب می آید و مصرف غذاهای حاوی کلسیم برای بدن ضروری هستند. بسیاری از منابع کلسیم مورد بی توجهی ما واقع شده اند و به اندازه کافی مصرف نمی شوند.

• غذاهای لبنی مانند شیر‌، پنیر و ماست از بهترین منابع کلسیم هستند. اطمینان حاصل کنید لبنیاتی که مصرف می‌کنید، پاستوریزه باشد. بهتر است از انواع کم چرب یا بدون چربی استفاده کنید تا کالری مصرفی شما از مقدار مجاز روزانه فراتر نرود.
• سبزیجات دارای برگ سبز تیره نیز دارای کلسیم هستند، اما مقدار آن کمتر است مانند اسفناج، کلم بروکلی، کلم پیچ و..
• برخی از غذاها نیز غنی شده از کلسیم هستند، یعنی کلسیم به آن‌ها اضافه شده است‌، از جمله غلات‌، نان‌، آب پرتقال و نوشیدنی‌های غنی شده از کلسیم. برای اطلاع از میزان کلسیم موجود در محصولات غنی شده با کلسیم، حتما برچسب روی بسته بندی محصول را با دقت بخوانید.
• بعضی میوه ها مانند عناب در بارداری
• حبوبات مانند انواع لوبیا از جمله لوبیا سفید، لوبیا قرمز، لوبیا چشم بلبلی، لوبیا چیتی، لوبیا سیاه و لوبیا کشاورزی یا لوبیا رشتی، نخود، عدس و ماش به صورت پخته شده و جوانه زده از منابع کلسیم خوراکی هستند.
• مغز‌ها و‌‌آجیل‌ها مانند بادام

مثال‌هایی از غذاهای سرشار از کلسیم عبارتند از:

• هر 16 قاشق غذاخوری ماست 415 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر 1 فنجان آب پرتقال غنی شده از کلسیم : 349 میلی گرم کلسیم دارد. 
• هر 6 قاشق غذاخوری ماهی ساردین : 325 میلی گرم کلسیم دارد. 
• هر 2 برش یا 40 گرم پنیر چدار : 307 میلی گرم کلسیم دارد. 
• هر 1 فنجان شیر بدون چربی : 276 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر 170 گرم ماهی قزل آلا : 15 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر فنجان انواع غلات غنی از کلسیم : 100 تا 1000 میلی گرم کلسیم دارد. 
• هر 1 لیوان کلم : 177 میلی گرم کلسیم دارد. 
• هر 16 قاشق غذاخوری شیر سویا غنی از کلسیم : 80 تا 500 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر 1 لیوان کلم بروکلی پخته شده : 64 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر 1 لیوان سویا پخته شده : 184 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر 1 لیوان لوبیا پخته شده : 160 میلی گرم کلسیم دارد.
• هر 1 فنجان بادام : 370 میلی گرم کلسیم دارد.

بگذارید به زبان ساده‌تری به شما بگوییم؛ شما اگر 4 فنجان شیر غنی شده از کلسیم بخورید، حدود 1200 میلی گرم کلسیم به دست خواهید آورد و تقریبا کل نیاز روزانه شما به کلسیم تامین خواهد شد. آب پرتقال غنی شده هم تقریبا به ازای هر فنجان، حدود 300 میلی گرم کلسیم به بدن شما می‌رساند. اما یک فنجان از سبزیجات‌، آجیل و حبوبات مقدار کمتری کلسیم به شما می رساند (حدود 100 میلی گرم در هر فنجان).

لطفاً توجه داشته باشید که اگرچه ماهی یک غذای سالم تلقی می‌شود‌، اما در مورد مقدار مصرف آن در دوران بارداری باید دقت کنید. به طور کلی‌، به زنان باردار توصیه می‌شود از ماهی‌های بزرگتر که به نظر می‌رسد میزان جیوه بالاتری دارند‌، مانند ماهی شمشیری و شاه ماهی خال مخالی خودداری کنند. ماهی قزل آلا جزو غذاهای مناسب دوران بارداری است، اما نباید بیشتر از 2 بار در هفته مصرف شود.

قرص کلسیم در بارداری و زمان مصرف آن

اگر شما به شیر حساسیت دارید‌، یا مشکل عدم تحمل لاکتوز دارید و یا وگان هستند‌، دریافت مقدار کافی کلسیم از طریق مواد غذایی می‌تواند مشکل باشد. در این شرایط، پزشکتان از شما می خواهد که از یکی از مکمل‌های کلسیم نظیر قرص جوشان کلسیم در بارداری استفاده کنید. معمولا قرص کلسیم دی در بارداری تجویز می‌شود؛ زیرا ویتامین D جذب کلسیم را افزایش می دهد. به علاوه هر دوی آن‌ها، برای سلامت استخوان‌ها لازم‌اند. به همین دلیل بهترین قرص کلسیم در بارداری قرصی است که همراه با ویتامین دی باشد.

بسیاری از مادران می پرسند که قرص کلسیم در بارداری چه موقع مصرف شود؛ به طور کلی بهترین زمان مصرف کلسیم در بارداری همراه با وعده‌های غذایی است اما یادتان باشد که مصرف کلسیم همراه با آهن، جذب آن را کاهش می‌دهد. مکمل های کلسیم می توانند با بسیاری از داروهای تجویزی مثل آنتی‌بیوتیک‌ها و‌دارو‌های فشار‌خون تداخل کنند. بنابراین با پزشک خود و یا دکتر داروساز داروخانه در مورد تداخل احتمالی مکمل کلسیم و داروهای دیگری که مصرف می کنید، مشورت کنید.

همچنین بهتر است مکمل کلسیم را با مولتی‌ویتامین و‌قرص‌آهن یا غذا‌هایی که‌آهن دارند، همزمان مصرف نکنید. مصرف همزمان کلسیم با مکمل های آهن، روی یا منیزیم و یا غذاهایی که سرشار از این عناصر هستند، جذب کلسیم را کاهش داده و یا از جذب آن جلوگیری می کند.

در مورد اینکه مصرف قرص کلسیم از هفته چند بارداری آغاز شود نیز چزشک تصمیم خواهد گرفت. درواقع زمان شروع مصرف قرص کلسیم در بارداری بستگی به شرایط تغذیه ای شما دارد و اینکه آیا شما بیماری‌های زمینه‌ای که شما را در معرض خطر کمبود کلسیم قرار می‌دهند دارید یا نه؛ معمولا در اکثر مادران مصرف قرص کلسیم در بارداری از همان ماه اول بارداری آغاز خواهد شد. 

منبع:

https://www.verywellfamily.com/calcium-needs-during-pregnancy-4580491