حس بویایی در کودکان شیرخوار

حس بویایی در کودکان شیرخوار یکی دیگر از حواسی است که به آنها کمک می‌کند حس امنیت را تجربه کنند. دقیقا مشابه کاری که حس لامسه در کودکان شیرخوار انجام می دهد. تجربه بوی مادر اولین تجربه‌ای است که نوزاد دارد. جنین در رحم مادر و در مایع آمنیوتیک هم حس بویایی را تجربه می‌کند؛ اما پس از تولد این بوی مادر است که او را آرام می‌کند. در واقع بوی مادر و بویی که از سینه مادر به بینی نوزاد استشمام می‌شود، تشابه بسیاری به بوی داخل رحم و مایع آمنیوتیک دارد. به همین دلیل است که نوزاد سرش را به راحتی به سمت سینه مادر می‌چرخاند و با در آغوش گرفته شدن توسط مادر آرام می‌شود. حتی بوی لباس مادر نیز نوزاد تازه متولد شده را آرام می‌کند. 

قدرت حس بویایی نوزادان چگونه است؟

حس بویایی در کودکان شیرخوار و حس چشایی در کودکان شیرخوار ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند. کودک به کمک حس بویایی با مادر و مراقب خود ارتباط عاطفی برقرار می‌کند. حس بویایی در نوزادان بسیار پیشرفته است. در حالی که حس بینایی در کودکان شیرخوار و نوزادان تازه متولد شده خیلی پیشرفته نیست و برای به تکامل رسیدن به زمان نیاز دارد و نوزاد تازه متولد شده همه چیز را تار و سیاه و سفید می‌بیند، قوی و پیشرفته بودن حس بویایی نوزادان باعث می‌شود آنها از روی بوی مادر، او را شناسایی کنند و آرام شوند. بوی مادر، بوی شیر، بوی سینه مادر، بوی لباس مادر همه و همه به نوزاد احساس امنیت و اطمینان می‌دهد. 

بویایی نوزاد از چه زمانی شکل می‌گیرد؟

نوزادی که متولد می‌شود از چیزی شبیه عدس و حتی کوچکتر از آن شروع به رشد کرده و کم کم بزرگ شده است. دوران جنینی دوران شگفت انگیز و پر تلاطمی است که عجایب بسیاری دارد. حس بویایی در کودکان شیرخوار از دوران جنینی شکل می‌گیرد. بینی جنین در اوایل سه ‌ماهه‌ اول بارداری شروع به شکل‌گیری می‌کند و خیلی زود دو سوراخ بینی ظاهر می‌شوند. تا هفته‌ ۱۰ بارداری، گیرنده‌های شناسایی بو شکل می‌گیرند. حس بویایی جنین از همین زمان شروع به کار می‌کند و با تنفس و بلعیدن مایع آمنیوتیک با بوی آن آشنا می‌شود. شباهت بسیار زیاد بوی مایع آمنیوتیک و شیر مادر باعث می‌شود که نوزاد تازه متولد شده به راحتی به سمت سینه مادر تمایل پیدا کند. 

تکامل حس بویایی در کودکان شیرخوار چگونه است؟

همانطور که گفتیم نوزاد با حس بویایی پیشرفته‌ای متولد می‌شود. این حس هر چه قدر هم که پیشرفته باشد، در طول زمان و با بزرگ شدن نوزاد و کودک تکامل بیشتری پیدا می‌کند و قوی‌تر می‌شود. روند تکامل حس بویایی در کودکان شیرخوار تا حدود هشت سالگی ادامه دارد. 

تکامل حس بویایی در دوران نوزادی

حس بویایی در دوران نوزادی آنقدر پیشرفته است که او می‌تواند بوی شیر مادر خود را از بوی شیر مادر دیگر تشخیص دهد. همین قدرت تشخیص بویایی است که به نوزاد تازه متولد شده احساس آرامش و امنیت می‌دهد. بد نیست بدانید که به عنوان یک ترفند برای نوزادانی که در دستگاه آرام و قرار ندارند یا به راحتی در دستگاه مخصوص زردی نمی‌خوابند و مدام بی قراری می‌کنند، روسری مادر در کنار سر و صورت نوزاد قرار داده می‌شود تا نوزاد با استشمام آن بوی مادر را احساس کند و آرام شود. وقتی مادر نوزاد خود را در آغوش می‌گیرد و آنها یکدیگر را بو می‌کنند، سطح تولید هورمون اکسی‌توسین (هورمون عشق) افزایش پیدا می‌کند و پیوند عاطفی قوی بین مادر و نوزاد ایجاد می‌شود. 

تکامل حس بویایی در یک ماهگی

گرچه یک کودک یک ماهه در حال عادت کردن به بوهای مختلف است، اما بوهای تند او را اذیت می‌کنند. مثلا اگر مادر عطر تندی زده باشد، نوزاد نمی‌تواند به راحتی شیر بخورد. 

تکامل حس بویایی در سه ماهگی

در سه ماهگی کودک در کنار دیگر حواس خود از حس بویایی اش نیز برای شناسایی غریبه از آشنا استفاده می‌کند. به همین جهت وقتی غربیه‌ای او را در آغوش می‌گیرد، احساس امنیت نمی‌کند و گریه خواهد کرد. 

تکامل حس بویایی در شش ماهگی

شش ماهگی مصادف است با آغاز غذای کمکی. در این سن کودک از حس چشایی و بویایی خود کمک می‌گیرد و غذاها و مواد خوراکی را شناسایی می‌کند. اگر بوی غذا برای او خوشایند باشد، به خوردن تمایل نشان می‌دهد و اگر اینگونه نباشد، از غذا خوردن امتناع می‌کنند. به همین دلیل است که بسیاری از کودکان از خوردن غذاهای کمکی گوناگون مانند سرلاک‌ها با طعم‌های مختلف امتناع می‌کنند و تمایلی نشان نمی‌دهد. 

تکامل حس بویایی در 12 ماهگی

تقریبا از 10 ماهگی به بعد ممکن است کودک برای خوردن و امتحان کردن غذاهای جدید رغبت کمتری نشان دهد. او از حس بویایی به همراه حس چشایی استفاده می‌کند و غذاهای مورد علاقه خود را تشخیص می‌دهد. 

حس بویایی در کودکان شیرخوار چه اهمیتی دارد؟

ممکن است تصور کنید حس بویایی جایگاه چندان مهمی در میان سایر حواس ندارد. اما هرگز اینگونه نیست. نوزاد از حس بویایی‌اش برای تشخیص زمان تغذیه‌اش استفاده می‌کند. بوی شیر و سینه مادر را تشخیص می‌دهد و به سمت سینه تمایل پیدا می‌کند. نوزاد از همان لحظه اول تولد به بوی‌های خوب و بد واکنش نشان می‌دهد. از نظر یک نوزاد بوی مادرش بهترین بوی دنیاست. قدرت حس بویایی نوزاد است که از همان دوران نوزادی او را آرام می‌کند. او به کمک حس بویایی‌اش تشخیص می‌دهد که چه کسی او را در آغوش گرفته است. لذا اگر در آغوش کسی غیر از مادر باشد و به هر دلیل احساس امنیت نکند، حتما گریه می‌کند و آغوش مادرش را می‌طلبد. نوزاد با استشمام بوی خوشایند و مورد پسند خود اعضای بدنش را حرکت می دهد و تنفس و ضربان قلبش تندتر می‌شود. حس بویایی برای کودکانی که هنوز توانایی تکلم ندارند و نمی‌توانند حرف بزنند، تنها را برای التیام دردهایشان است. برای مثال اگر روغن‌های التیام‌بخش را روی دستمالی بریزید و در کنار بالش نوزاد قرار دهید، کودک تا زمانی که به آن نیاز دارد، آن را استشمام می‌کند و سپس رویش را از دستمال برمی‌گرداند.

ارتباط حس بویایی و چشایی در نوزادان

صرف نظر از اهمیت حس شنوایی در کودکان شیرخوار و حس بینایی در کودکان شیرخوار باید بدانید که حس بینایی و حس چشایی در کودکان شیرخوار ارتباط بسیار بسیار نزدیکی با هم دارند. این دو حس محرک اشتهای کودک و جزء سیستم حواس شیمیایی هستند و از هزاران سلول خاص تشکیل شده‌اند. باید بدانید که کودکان دچار اختلالات بویایی عموما‌ مشکلات تغذیه‌‌ای و کاهش وزن دارند.

بوهای آشنا و آرامبخش برای نوزادان و کودکان

• بوی پدر و مادر
• بوی مکان‌های آشنا؛ بوی ماشین، بوی کالسکه، بوی خانه پدربزرگ، بوی اتاق کودک و ...
• بوی اشیای آرامش‌دهنده؛ مثلا بوی پتو یا اسباب‌بازی 
• بوی برخی روغن‌های گیاهی؛ مثلا بوی روغن اسطوخودوس یا روغن بادام شیرین. این بوها در رایحه درمانی و تسکین کودک خصوصا کودکان کولیکی و قولنجی بسیار مثبت ظاهر شده اند. 

کلام آخر

حس بویایی در کودکان شیرخوار همانند دیگر حواس اهمیت دارد و سلامت جسمانی و روانی کودک را تضمین می‌کند. بنابراین همانقدر که به سلامت سایر حواس در کودک خود اهمیت می‌دهید، حس بویایی را نیز مهم بدانید و آن را چک کنید. مسئولیت‌های والد بودن، خصوصا مادر بودن حتی قبل از بارداری به اشکال مختلفی خود را نشان می‌دهد. در دوران بارداری توجه به سلامت جنین شکلی متمایز از زمان تولد نوزاد دارد. مهم این است که مادر و البته پدر نوزاد تمام فاکتورهای مهم مراقبت از نوزاد را بدانند و نکته‌های لازم را رعایت کنند.