مشکلات ریه در نوزاد کمتر از یک سال
تند نفس کشیدن نوزاد و دیدن ناراحتی و بی‌قراری کوچولوها برای والدین بسیار ناراحت کننده است. دلایل بروز مشکلات تنفسی نوزادان بسیار متنوع از آلرژی فصلی گرفته بیماری‌های ریوی و قلبی می‌باشد و علائم مشکل ریه نوزاد ممکن است در سنین مختلف ظاهر شود. غالبا اولین کسی که متوجه علائم کمبود اکسیژن در نوزادان یا تنفس نامنظم نوزاد می‌شود، مادر است؛ چون همیشه در کنار نوزاد است و متوجه کوچک‌ترین تغییرات فرزندش می‌شود. بنابراین شناخت علائم مشکلات تنفسی نوزادان برای مادر بسیار مهم است. اگر می‌خواهید مهم‌ترین علائم مشکلات ریوی در نوزاد را بشناسید، با ما همراه باشید.
چرا باید نگران علائم مشکلات ریه در نوزاد باشیم؟
تامین اکسیژن کافی برای رشد و سلامتی نوزاد ضروری است. بنابراین هر عاملی مانند مشکلات ژنتیکی یا عفونت که باعث کمبود اکسیژن و علائم مشکل ریوی در نوزادان شود، باید به موقع شناسایی و درمان شود.
مشکلات تنفسی می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی و تهدیدکننده زندگی نوزاد باشند و با تشخیص به موقع بیماری بتوان جان نوزاد را نجات داد. در مواردی اگر مشکلات تنفسی به موقع درمان نشوند، می‌توانند صدمات جبران ناپذیری در نوزاد ایجاد کنند. کمبود اکسیژن طولانی مدت ناشی از بیماری‌های ریوی می‌تواند رشد نوزاد را تحت تاثیر قرار بدهد. بنابراین اگر عفونت ریه نوزاد دو ماهه را درمان نکنید، دوران طلایی رشد را از دست خواهید داد.
علائم مشکلات ریوی در کودک می‌تواند به دلیل نوعی بیماری ساده مثل علائم سرماخوردگی نوزاد یا یک بیماری بلند مدت مانند سیستیک فیبروزیس (سی اف) (نوعی بیماری ژنتیکی است که یکی از عوارض آن خشکی پوشش مجاری هوایی و عفونت‌های مزمن تنفسی است) باشد و نوزاد به دریافت مراقبت‌های ویژه یا درمان دارویی نیاز داشته‌باشد؛ بنابراین تشخیص به موقع بیماری و درمان آن بسیار مهم است.
از کجا بفهمم نوزادم در بدو تولد مشکل تنفسی دارد؟
علائم مشکلات ریوی نوزاد در بدو تولد چیست؟ نوزاد در دوران جنینی اکسیژن را از طریق بندناف و از بدن مادر دریافت می‌کند و پس از زایمان باید اکسیژن موردنیاز را با نفس کشیدن به کمک ریه‌هایش جذب کند؛ به همین دلیل اختلال تنفس بلافاصله پس از تولد شایع است و معمولا گذرا بوده و در همان لحظات اول بهبود می‌یابد. علائم مشکلات ریوی در نوزاد پره‌ترم (تولد بین هفته 34 تا 37بارداری) شایع‌تر از سایر نوزادان است. تند نفس کشیدن نوزاد، تنفس صدادار و خرخر کردن، غیرطبیعی بودن گریه نوزاد، حرکت پره‌های بینی حین تنفس و کبودی صورت از علائم مشکلات ریوی در نوزاد تازه متولد شده است.
باقی ماندن مایع آمونیوتیک در ریه نوزاد، ورود مکونیوم (مدفوع جنین) به مجاری هوایی، تاکی پنه گذرای نوزاد(TTN)، سندرم زجر تنفسی نوزاد(RDS) یا دیسترس تنفسی نوزاد و عدم تکامل صحیح ریه در دوران جنینی از سایر دلایل اختلال تنفس و بروز علائم مشکلات ریوی در نوزاد تازه متولد شده و ساعات ابتدایی پس از آن است.
ریه نوزاد نارس کی کامل می شود
اگر نوزاد به صورت نارس به دنیا بیاید، بسته به سن تولد می‌تواند مشکلات تنفسی زیادی داشته باشد و این یکی از عوارض نارس بودن نوزاد است. به طور کلی تکمیل نموی ریه از 32 هفتگی آغاز می‌شود. بنابراین به هر میزان که سن تولد نوزاد کمتر باشد و به این هفته نزدیکتر باشد، ریه‌ی او مشکلات بیشتری دارد و اگر قبل از 32 هفته به دنیا بیاید شانس زنده ماندنشان بسیار کم است. درمان کامل نشدن ریه نوزاد این است که او را تا رشد کامل بافت ریه در دستگاه قرار می‌دهند. نوزاد نارس چند روز در دستگاه می ماند؟ پاسخ این سوال دقیقاً تحت تاثیر میزان رشد و نموی ریه است. هرگاه ریه‌ی نوزاد کامل شود و او بتواند در شرایط معمولی به راحتی نفس بکشد، او را از دستگاه خارج می‌کنند.
دیسپلازی ریوی
دیسپلازی برونکوپولمونری (BPD) که به عنوان بیماری مزمن ریوی نیز شناخته می‌شود، باعث بروز علائم مشکلات ریوی در نوزادان نارس طولانی مدت در نوزادان نارس می شود.
علت دیسپلازی ریوی برونش چیست؟ در بیشتر موارد، این اختلال در اثر دریافت اکسیژن اضافی یا استفاده از دستگاه تنفس (تهویه مکانیکی) توسط نوزاد نارس ایجاد می‌شود. وقتی نوزاد خیلی زود به دنیا می‌آید، ریه‌های او به طور کامل رشد نکرده‌اند و به اکسیژن نیاز دارند بنابراین در دستگاه‌های مخصوصی قرار می‌گیرد که می‌تواند منجر به بروز این بیماری شوند. در موارد شدید، حتی می تواند کشنده باشد. در طول سال اول زندگی، 50 درصد از نوزادان مبتلا به BPD باید پس از تولد به بیمارستان برگردند. مشکلات تنفسی ممکن است بر جنبه‌های دیگر رشد نیز تأثیر بگذارد و منجر به تأخیر در رشد شود.
علائم مشکلات ریه در نوزادان زیر یک ماه
در ساعات اول پس از تولد، ریه‌های نوزاد با شرایط زندگی خارج رحمی سازگار می‌شود. در این سن علاوه بر بیماری‌های ژنتیکی، عوامل دیگری مانند عفونت‌ها و برونکیولیت هم می‌توانند علائم تنفسی ایجاد کنند. عملکرد ریه و قلب باهم ارتباط تنگاتنگی دارند و گروهی از بیماری‌های قلبی مثل نارسایی قلب هم می‌توانند علائم مشکلات ریه در نوزاد را مانند رنگ پریدگی، کبودی، اختلاف رنگ دست راست و چپ و افزایش سرعت تنفس ایجاد کنند که لازم است در مورد علت رنگ‌پریدگی دست و پای نوزاد اطلاعات بیشتری کسب کنید. ( در مورد علت ضعیف بودن ضربان قلب جنین در این مقاله بیشتر بخوانید.)
علائم مشکلات ریوی در نوزاد چیست؟ هر کدام از موارد زیر می‌تواند یکی از علائم مشکلات ریوی در نوزاد شما باشد که در صورت مشاهده، با پزشک مشورت کنید:
- خوب گریه نکردن نوزاد یا کبودی و سرفه کردن موقع گریه
- عدم توانایی در غذاخوردن یا خندیدن و بی‌قراری
- تند نفس کشیدن نوزاد
- رنگ پریدگی لب‌ها و مخاط داخل دهان و یا کبودی لب و صورت
- کم آوردن نفس نوزاد، صدادار شدن تنفس و نهایتا آپنه نوزاد
- افزایش تلاش نوزاد برای نفس کشیدن
- غیرقرینگی اتساع قفسه سینه نوزاد موقع دم
- تعداد تنفس نوزاد
یکی از مهم‌ترین علائم مشکل ریوی در نوزاد، افزایش یا کاهش شدید دفعات تنفس نوزاد تازه متولد شده در دقیقه است. نوزاد زیر یک سال در خواب، سرعت تنفسی حدود 25 تا 35 بار دقیقه دارد. درصورتی که همین نوزاد در حالت بیداری ممکن است سرعت تنفسی برابر 40 تا 80 بار در دقیقه داشته باشد. با رشد و نمو کودک، سرعت تنفس نیز به تدریج پایین آمده و به حدود تنفس بالغین یعنی 10 تا 15 بار در دقیقه می‌رسد. اگر نوزاد شما تندتند نفس می‌کشد (بیشتر از 80 بار دقیقه) یا احساس می‌کنید که تعداد تنفس نوزادتان نسبت به قبل بیشتر شده است، باید به بیمارستان مراجعه کرده و این مسئله را با پزشک در میان بگذارید.
چرا تلاش نوزادم برای نفس کشیدن زیاد شده است؟
نفس کشیدن برای نوزاد کار دشواری نیست اما بعضی از اختلالات مانند عفونت‌ها، انسداد مجاری هوایی در اثر بزرگی لوزه‌ها و یا ورود جسم خارجی به مجاری تنفسی باعث می‌شود تا نوزاد برای ورود هوا به ریه‌هایش تلاش بیشتری بکند. کشیده شدن بخش‌هایی از قفسه سینه نوزاد به داخل بدن طی دم مانند قسمت نرم بالای ترقوه، پوست بین دنده‌ها و زیر جناغ و همچین حرکت پره‌های بینی و بزرگ شدن هر دو سوراخ بینی طی دم نشانه‌ای از افزایش تلاش نوزاد برای تنفس است. برای اطلاع از علت تنگی نفس نوزاد تازه متولد شده باید به پزشک مراجعه کنید.
علائم تنگی نفس در کودکان به شرح زیر است:
میزان تنفس افزایش تعداد تنفس در دقیقه ممکن است نشان دهنده این باشد که فرد در تنفس مشکل دارد یا اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند.
- افزایش ضربان قلب نوزاد
- تغییر رنگ صورت
- غرغر کردن
- شعله ور شدن بینی
- تعریق
- خس خس سینه
تنفس نوزادم صدادار شده است!
یکی دیگر از علائم مشکلات ریوی در کودکان، تنفس صدادار است. اگر به تازگی همراه نفس کشیدن نوزاد هرگونه صدای غیرعادی مانند خرخر کردن یا صوتی شبیه ناله می‌شنوید یعنی نوزاد شما به پزشک نیاز دارد. آسم و علائم آسم در کودکان، ورود جسم خارجی به مجاری هوایی، عفونت‌ها، التهاب حنجره و نای می‌توانند باعث تولید صداهای اضافه حین تنفس شوند.
آپنه نوزادی
به حالتی که بین دو تنفس پیاپی وقفه بیافتد، قطع تنفس یا آپنه می‌گویند. اگر این وقفه بیش از 10 ثانیه طول بکشد یا مکررا اتفاق بیافتد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. آپنه می‌تواند به علت صادر نشدن پیام تنفس از مغز و مراکز عصبی یا به علت انسداد مجاری هوایی و یا هردو مورد باشد. در صورت بروز مشکلات ریه نوزادان نارس مکررا دچار حملات آپنه می‌شوند که گاهی با کبودی و کاهش ضربان قلب نوزاد همراه است. این عفونت ریه در نوزادان نارس می‌تواند سبب اختلالات خواب، بیدار شدن با احساس خفگی یا حتی مرگ ناگهانی نوزاد بشود از این رو باید مراقب علائم آپنه خواب در نوزادان باشید.
پنومونی یا ذات الریه
پنومونی یا ذات ریه، تورم (التهاب) بافت در یک یا هر دو ریه است. معمولاً در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. علائم عفونت ریوی در نوزاد شامل تورم، التهاب، سرفه‌ی مخاطی، درد در اثر سرفه، استفراغ یا اسهال، از دست دادن اشتها، خستگی، تب و .. است. علائم عفونت ریه نوزاد بسته به نوع عامل ایجاد کننده و مقاومت فرد می‌تواند متفاوت باشد. ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها همگی می‌توانند باعث ذات الریه شوند. در ایالات متحده، علل شایع پنومونی ویروسی آنفولانزا، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) و SARS-CoV-2 (ویروسی که باعث COVID-19 می شود) است. یکی از علل شایع پنومونی باکتریایی استرپتوکوک پنومونیه (پنوموکوک) است.
علائم بیماری ریه در نوزادان زیر یک سال
علائم مشکلات ریوی در نوزاد بالای یک ماه بسیار شبیه علائمی است که در بالا گفتیم. در این بازه سنی خصوصا بعد از شروع غذای کمکی احتمال پریدن تکه‌های غذا به مجاری تنفسی نوزاد و به دنبال آن ایجاد سرفه و تنگی نفس وجود دارد. اگر هرگونه جسم خارجی در مجاری تنفسی باقی بماند، شانس بروز عفونت بسیار بالاست.
سرفه
سرفه یکی از شایع‌ترین و گاهی ناراحت کننده‌ترین علائم تنفسی در تمامی گروه‌های سنی است. در بسیاری از موارد، سرفه به همراه تب و عفونت ریوی دیده می‌شود. اگر قبل از شروع سرفه، فرزندتان سابقه‌ای از احساس ناگهانی خفگی و سرفه متعاقب آن داشته، می‌تواند نشان‌دهنده ورود غذا یا هرگونه جسم خارجی به مجاری تنفسی او باشد.
سرفه‌های طول کشیده (سرفه روزانه‌ای که بیشتر از شش هفته طول کشیده باشد) علل متنوع‌تری مانند آسم، عفونت درمان نشده، سیستیک فیبروزیس، سینوزیت و تماس با محرک‌های محیطی مثل دود سیگار دارند.
علائم مشکلات ریوی در کودکان بالای یک سال
کودک بالای یک سال تحرک بیشتری دارد و تمایل بیشتری به اسباب بازی‌ها پیدا می‌کند. کنجکاوی کودک باعث می‌شود تا اجسام را درون دهانش بکند و شانس گیر کردن قطعات اسباب بازی در مجاری تنفسی کودک بالا می‌رود. پس در انتخاب اسباب بازی و اجسامی که در دسترس کودک قرار می‌دهید دقت کنید. ممکن است شروع علائم یک بیماری ژنتیکی مانند سیستیک فیبروزیس پس از یک سالگی باشد پس اگر هر کدام از علائم بیماری ریوی در نوزاد که در بالا گفته شده را در فرزندتان دیدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
تعامل و ارتباط نوزادان پس از یک سالگی با خانواده و سایر کودکان بیشتر می‌شود و این موضوع شانس مواجه‌ی نوزاد با ویروس‌ها و عوامل بیماری زا را بالا می‌برد. خصوصا احتمال ابتلای کودکانی که در مهدکودک نگهداری می‌شوند به سرماخوردگی و سایر بیماری‌های ویروسی بالاتر است و در صورت عدم درمان سرماخوردگی در کودکان می‌تواند مقدمه‌ی شروع یک عفونت ریوی باشد.
علائم عفونت ریه در نوزادان چیست؟
تب، سرفه، افزایش تعداد تنفس، خس خس سینه (درمان خس خس سینه نوزاد ممکن است) ، بی‌قراری و بی‌اشتهایی از جمله علائم عفونت ریه در کودکان و علائم مشکلات ریوی در نوزاد است. علت عفونت ریه نوزاد تازه متولد شده چیست؟ علت عفونت عفونت ریه در نوزادان تازه متولد شده می‌تواند متفاوت باشد. عفونت ممکن است توسط ارگانیسم‌های مختلفی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها ایجاد شود که وارد ریه‌ها می‌شوند. نوزادان پس از عبور از کانال زایمان یا پس از تماس با ارگانیسم‌های موجود در NICU یا خانه می‌توانند به این عفونت‌ها مبتلا شوند. در درمان عفونت ریه نوزاد یک ماهه بسته به عامل ایجاد کننده از داروهای مختلفی استفاده می‌شود اما به طور کلی باید نکات زیر را در روند درمان مشکلات ریوی در کودکان رعایت کرد:
- استراحت زیاد
- دادن استامینوفن یا ایبوپروفن برای تب و درد خفیف.
- داروی سرفه برای کودکان بالای 4 سال.
- دادن مایعات بیشتر
- مرطوب کردن هوای اتاق با دستگاه بخور
سیستم ایمنی کودکان به طورکامل تکامل پیدا نکرده است بنابراین در برابر عفونت‌ها آسیب پذیرتر هستند و در صورت بروز عفونت، به مراقبت و درمان دارویی ویژه نیاز دارند. آیا عفونت ریه در نوزادان خطرناک است؟ شدت عفونت ریه می‌تواند از خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشد. اگرچه اکثر انواع عفونت ریه در نوزاد ۴ ماهه و بالاتر قابل درمان هستند و بیشتر افراد بهبود می‌یابند، اما این عفونت‌ها بسیار خطرناک هستند و باید جدی گرفته شوند. برای مطالعه بیشتر در مورد انواع عفونت‌های تنفسی نوزاد و آنتی بیوتیک مناسب برای عفونت ریه، مقاله عفونت‌های تنفسی را مطالعه کنید.
درمان عفونت ریه نوزاد در طب سنتی
برای درمان عفونت ریه نوزاد تازه متولد شده در طب سنتی دستورالعمل‌های چندان زیادی وجود ندارد. اگرچه بسته به علت مشکل تنفسی در نوزاد تازه متولد شده مصرف بعضی دمنوش‌های گیاهی برای کودکان بزرگتر توصیه می‌شود اما دادن دمنوش به کودک کار آسانی نیست بعلاوه ممکن است بعضی ادویه‌ها یا داروهای گیاهی برای کودک زود باشد. بنابراین بهتر است توصیه‌های غیر خوراکی مانند بخور با روغن‌های گیاهی همچون اکالیپتوس رژیم غذایی خاص شامل مصرف غذاهای نرم و نخوردن غذاهای بسیار چرب و پر ادویه، ماساژ تقویت ریه و ... استفاده کنید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.