نحوه‌ حمام کردن نوزاد بصورت ایمن و اصولی

استحمام نوزاد تجربه‌ای ست که از نظر بسیاری از والدین دوست‌داشتنی و باارزش است. زمان استحمام، زمان خوبی برای تشکیل پیوند بین والدین و کودک و بدون هرگونه حواس‌پرتی است که در آن، عضو کوچک خانواده از احساس آب گرم روی پوستش لذت می‌برد. با این حال نکات مربوط به نحوه‌ حمام کردن نوزاد ممکن است مادران جدید را دستپاچه کند یا بترساند. در ادامه به توضیح نکاتی که باید در استحمام نوزاد به خاطر بسپارید می‌پردازیم و امیدواریم این اطلاعات برای شما والدین گرامی مفید واقع شود.

 

مزایای حمام برای کودکان

غیر از مسائل بهداشتی و بحث نظافت، حمام کردن فواید دیگری نیز برای نوزاد دارد:

1. تقویت رابطه‌ی بین مادر و فرزند: زمان حمام یک رابطه‌ی دونفره‌ی قوی بین شما و فرزندتان ایجاد می‌شود و کودک از نوع مراقبتی که انجام می‌دهید می‌فهمد که به او اهمیت می‌دهید. در چشم‌های هم نگاه می‌کنید، شکمش را می‌بوسید برایش آواز می‌خوانید. حس نوازش‌های آرام و شنیدن صدای شما باعث می‌شود کودک حس علاقه‌ای که به او دارید را درک کند.
2. تقویت مهارت‌های حرکتی: بخشی از مهارت‌های حرکتی نوزاد، شامل یادگیری روابط محیطی است. بازی با آب، تکان دادن دست و پا در آب، بازی با اسباب‌بازی‌ها همگی به تقویت این مهارت‌ها در زمان استحمام کمک می‌کنند.
3. آرام کردن نوزاد: احتمالاً شما این را از تجربه‌ی خود فهمیده‌اید که هیچ چیز مانند نشستن در یک وان پر از آب، بعد از یک روز پر از کار، خستگی انسان را رفع نمی‌کند. شما حتی می‌توانید این حس آرامش را با ماساژ بعد از حمام افزایش دهید. 
4. القای خواب: آب گرم، اتاق گرم، و احساس امنیت همگی جادو می‌کند و باعث می‌شود چشمان نوزادتان سنگین شود و بخوابد.

زمان حمام کردن نوزاد

نوزادان به ویژه در ماه‌های اول بعد از تولد به شستشوی مرتب نیاز ندارند و دو تا سه بار در هفته برای تمیز نگه داشتن آنها کافی است. اما اگر نوزاد شما واقعاً به حمام کردن علاقه دارد می‌توانید او را یک روز درمیان به حمام ببرید. البته در نظر داشته باشید که شستشوی بیش از حد، به ویژه با آب گرم باعث خشکی پوست می‌شود. شما می‌توانید بین فواصل حمام‌ها اندام تناسلی نوزادتان را با آب گرم و حوله‌ی نخی تمیز نگه دارید. هر حمام باید بین ده تا پانزده دقیقه طول بکشد. این موضوع به ویژه در زمانی که کودک پوست خشک و حساس دارد بسیار اهمیت دارد. اینکه استحمام باید در چه ساعتی از روز انجام شود به خود شما بستگی دارد. بهتر است زمانی را انتخاب کنید که آرام هستید و کسی مزاحتمان نمی‌شود و مطمئن هستید که نوزاد گرسنه نیست و به خوبی استراحت کرده است.  

محل حمام کردن نوزاد

برخی از اصول مربوط به نحوه‌ حمام کردن نوزاد اختیاری است و شما می‌توانید نوزاد را در یک وان پلاستیکی یا حتی سینک آشپزخانه حمام کنید. البته باید توجه داشته باشید فضای آن محصور باشد به طوری که بخار جمع شود و هوای گرمی و مطلوبی داشته باشد تا دمای مناسب بدن نوزاد تامین شود. استفاده از سینک آشپزخانه در چند هفته‌ی اول راحت‌تر است و بعد از اینکه کمی بزرگتر شد وان نوزاد پلاستیکی بهترین گزینه برای استحمام خواهد بود.

آماده کردن نوزاد برای حمام

سعی کنید برای حمام کردنتان یک برنامه‌ی روتین داشته باشید اینطوری ساعت بدن کودکتان تنظیم می‌شود. مثلاً اگر همیشه قبل از خواب او را حمام کنید موقع حمام او فکر می‌کند:« خب مامان بابا دارن منو حموم میکنن پس وقت خوابم رسیده!» و این کار می‌تواند بهترین نحوه‌ی خواباندن نوزاد باشد. برای تقویت این احساس می‌توانید بعد از حمام نور خانه را کم کنید و سرو صداها را از بین ببرید و شرایط را برای خوابی راحت آماده کنید. 

• موبایلتان را خاموش کنید تا کمتر حواستان پرت شود. حتی لحظه‌ای غفلت از نوزاد در زمان استحمام می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
• مطمئن شوید به هرچیزی که در طول حمام نیاز دارید دسترسی دارید. وسایلی که برای حمام نوزاد نیاز دارید عبارتند از: صابون و شامپوی بچه، چند حوله‌ی نخی، یک پتو، پوشک و لباس تمیز، لوسین و روغن ماساژ و کرم و محصولات مراقبت از پوست نوزاد. برای حمام کردن نوزاد از صابون استفاده نکنید زیرا پوست کودک را خشک می‌کند. در صورت نیاز از تمیزکننده‌های غیر صابونی یا روغن‌های بدون عطر استفاده کنید.
• حمام را جایی انجام دهید که موقعیتش از نظر ارتفاع برایتان مناسب باشد تا بتوانید به راحتی نوزاد را بغل کنید. کابینت آشپزخانه اغلب برای استحمام نوزاد بسیار مناسب است. 
• اگر کودک را در وان یا سینک می‌شویید، قبل از برهنه کردن نوزاد، داخل آن آب بریزید. برای کودکان زیر 6 ماه سطح آب داخل وان باید 5 سانتیمتر باشد.
• ساعت و جواهرات‌تان را درآورید و آستین لباستان را کامل تا کنید و بالا بزنید.
• دمای مناسب آب برای استحمام 37-38 درجه‌ی سانتیگراد است. قبل از اینکه کودک را در وان قرار دهید دمای آب را چک کنید. اگر دماسنج ندارید به صورت حدودی با دستتان چک کنید به طوری که آب گرم باشد و دست را نسوزاند. دمای بدن بچه‌ها سریع اُفت می‌کند به ویژ وقتی برهنه هستند. بنابراین مطمئن شوید حمام به اندازه‌ی کافی گرم باشد. 
• وقتی کودک درون وان است به آن آب اضافه نکنید. 
• برای کودکان زیر یک ماه نیاز به شوینده نیست و آب برای شستشو کفایت می‌کند.

نحوه‌ی حمام کردن نوزاد به دو صورت کلی است: با اسفنج خیس یا درون وان.

حمام کردن با اسفنج

استحمام با اسفنج خیس موقعی انجام می‌شود که بند ناف نوزاد هنوز نیافته یا زخم ختنه هنوز درمان نشده باشد و یا کودکتان حمام کردن را دوست ندارد و از وان آب می‌ترسد. در این شرایط برای مراقبت از بند ناف نوزاد و سایر مسائل بهداشتی؛ موقتاً از اسفنج و آب استفاده کنید تا به مرور به حمام علاقه‌مند شود. نکاتی در مورد حمام با اسفنج وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم: مطمئن شوید که در طول حمام سردش نشود. می‎توانید او را در حوله بپیچید و آرام و قسمت به قسمت، بدنش را با اسفنج تمیز کنید. او را روی سطح صافی که راحت است قرار دهید. مثلا می‌توانید روی سطح کابینت کنار ظرفشویی یک پتو پهن کنید و او را روی آن بگذارید. ترتیب شستشو مشابه شستشو در وان و از سر به پا انجام می‌شود. 

مراحل حمام نوزاد در وان

• قبل از اینکه لباس کودکتان را دربیاورید، پلک‌های او را (از گوشه‌ی داخلی چشم به سمت بیرون) با پارچه نخی خیس شده در آب ولرم پاک کنید. برای هر چشم از یک دستمال استفاده کنید تا آلودگی چشم‌ها را به هم منتقل نکنید. سپس نوبت شستن صورت نوزاد است. مواظب باشید که آب داخل بینی و گوشش نرود. از یک پارچه تمیز برای گوش‌های نوزاد استفاده کنید . برای جلوگیری از ورود آب به گوش یک تکه پنبه را به وازلین آغشته کرده و در دهانه‌ی گوش قرار دهید. اگر آب وارد گوش شد به آرامی سر را کمی کج کرده و لاله‌ی گوش را به پایین بکشید تا آب از آن خارج شود. هرگز گوش نوزاد را نمکید این کار باعث پارگی پرده گوش می‌شود. از گوش ‌پاک‌ کن هم برای تمیز کردن گوش‌هایش استفاده نکنید زیرا پزرهای گوش پاک کن باعث ایجاد عفونت می‌شود. بعد از حمام هم او را به سمت گوشی بخوابانید که در آن آب رفته و سعی کنید او را گرم نگه دارید.
• لباس کودکتان را درآورید و در آخرین مرحله پوشکش را باز کنید.
• سر کودک را به بازو تکیه داده و قسمت تحتانی را در کف دست قرار دهید. با دست دیگر از سرش محافظت کنید. به آرامی از پا او را در وان قرار داده و در تمام مدت او را محکم نگه دارید.  
• مراقب سرش باشید او را طوری در آب بخوابانید که پشت سرش داخل آب باشد. به آرامی روی سرش با کاسه آب بریزید. اجازه ندهید کودک زیاد در آب بنشیند این کار باعث می‌شود پوست نوزاد تحریک شده یا سردش شود. 

• ابتدا صورت کودک را بشویید و دور دهان و چانه که شیر می‌ریزد بیشتر تمرکز کنید. سپس با لیف خیس بدنش را تمیز کنید و اگر جای نافش هنوز خوب نشده روی آن لیف نکشید. بعد زیر بغل و لای انگشتان را تمیز کنید.
• پا و اندم تناسلی را در مرحله‌ی آخر بشویید و برای شستشو تنها از آب استفاده کنید. اگر نوزادتان دختر است ناحیه‌ی تناسلی را از جلو به عقب بشویید و به آرامی بین چین‌های بدن دست بکشید. اگر نوزادتان پسر است و زخم ختنه ترمیم شده، آلتش را بشویید. اگر هنوز ختنه نشده، نیاز نیست در تمیز کردن وسواس به خرج دهید به صورت سطحی تمیز کنید. برای نظافت ناحیه‌ی مقعد از صابون استفاده کنید.
• لای چین‌های بدن را نیز تمیز کنید چون در آنها چرک جمع می‌شود.
• در انتها با آب گرم، آبکشی کنید او را به همان شیوه‌ای که در ابتدا گفته شد روی دست بگیرید و با پارچ رویش آب بریزید.

خشک کردن صحیح نوزاد پس از جمام

• مواظب سر و گردن کودک باشید. در طول حمام نباید در گوش او آب برود اما ضروری اس شما برای ایمنی بیشتر نحوه‌ی خشک کردن گوش نوزاد را بدانید. او را به آرامی از وان درآورده و به پشت روی یک حوله‌ی خشک تمیز و نرم  قرار دهید و گرم نگه دارید.
• نوزاد را در حوله بپوشانید و به آرامی با دست خشک کنید. به چین‌های بدن از جمله زیر بغل، کشاله ران، زیر چانه، دور گردن و پشت گوش دقت کنید.

مراقبت‌های بعد از حمام نوزاد

در زمان استحمام، تنها نحوه‌ حمام کردن نوزاد مهم نیست بلکه مراقبت‌های بعد از آن نیز مهم است:

1. مرطوب کردن بدن: بعد از حمام این بهترین زمان است که که از مرطوب‎کننده برای نوزاد استفاده کنید. از محصولات هایپوآلرژیک بدون عطر برای کل بدن استفاده کنید. در صورت نیاز از پماد پوشک یا اگزما نیز استفاده کنید. پوست کودکان لطیف و حساس است و به روغن و کرم زیادی نیاز ندارد. تنها کمی کرم برای نوزاد کافی ست. از پودر بچه استفاده نکنید زیرا مسیرهای تنفسی پوست را مسدود می‎کند. اگر پوست کودکتان خشک است یا جوش زده، کمی لوسیون ملایم مانند پارافین نرم سفید یا روغن روی و کرچک و یا کرم پاپایا روی آن بزنید.
2. ناخن‌هایش را کوتاه کنید: این کار وقتی ناخن‌های بچه خیس‌اند راحتتر است. اگر استفاده از ناخن‌گیر برایتان سخت است از سوهان نرم استفاده کنید.
3. نوزاد را ماساژ بدهید: قبل از لباس پوشیدن تا زمانی که حمام به اندازه‌ی کافی گرم است او را ماساژ دهید و برای این کار می‌توانید از روغن ماساژ مخصوص کودک استفاده کنید. 

روش‌های تفریح در زمان حمام نوزاد

طبیعی ست که در ابتدا، نکات مربوط به نحوه‌ی حمام کردن نوزاد شما را دستپاچه کند. اما به مرور زمان بیشتر نوزادان یاد می‌گیرند از زمان حمام کردن لذت ببرند. اما راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند این روند را تسریع کند:

•  سرگرم کردن نوزاد به کمک اسباب بازی‌های پلاستیکی مثل کشتی‌های شناور، اسباب بازی‌های آبپاش 
• تزیین حمام با چسباندن برچسب‌های جالب به دیوار، استفاده از پرده‌ی حمام مخصوص کودک
• استفاده از لیف‌های عروسکی
• درست کردن حباب‌های کف
• آواز خواندن، حرف زدن و بازی با کودک

علت گریه‌ی نوزاد در حمام و روش رفع این مشکل

بعضی از کودکان به جای لذت بردن از حمام مدام گریه می‌کنند. این موضوع می‌تواند دلایلی مختلفی داشته باشد که در ادامه به توضیح برخی از آنها می‌پردازیم:

• شاید یکی از مهمترین دلایلی که نوزادان از حمام بدشان می‌آید، تغییر دما باشد. نوزادان به شدت به تغییر دما حساس‌اند و آبی که خیلی گرم یا خیلی سرد باشد می‌تواند باعث ناراحتی آنها شود. دمای بدن نوزاد 37 درجه است و باید مطمئن شوید که آب حمام نیز در همین رنج دمایی قرار دارد. 
• آب بازی را به عهده‌ی کودک بگذارید. آب پاشیدن یکی از تفریحات مهم در حمام نوزاد است. اما بیشتر نوزادان دوست دارند خودشان آب بپاشند نه اینکه کسی روی آنها آب بپاشد. پس هرچند که وسوسه‌انگیز است اما سعی کنید شما روی او آب نپاشید.
• صدای ریختن آب در وان یا خالی کردن آب آن می‌تواند برای نوزاد ترسناک باشد. پس این کارها را زمانی انجام دهید که او در حمام نیست.
• کودکتان را در وان سفت بچسبید. شاید یکی از دلایلی که نوزادتان گریه می‌کند این است که احساس می‌کند دارد از دستتان لیز می‌خورد. سرش را روی بازویتان تکیه داده و قسمت تحتانی را کف دستتان بگیرید.
• ممکن است بدن او جوش و زخمی داشته باشد که در اثر قرارگیری در آب بسوزد یا درد بگیرد. مواظب باشید این نقاط با آب تماس نداشته باشند. 
• ورود آب به داخل چشم یا گوش موجب سوزش و درد شده که می‌بایست خیلی مراقب آن بود.
• گرسنگی یکی دیگر از عللی ست که باعث گریه‌ی نوزاد در حمام می‌شود. مطمئن باشید که قبل از حمام گرسنه نباشد و بلافاصله بعد از غذا خوردن نیز او را به حمام نبرید. 
• خستگی و خواب‌آلودگی حین حمام نیز منجر به گریه‌ی نوزاد می‌شود. مطمئن شوید که قبل از حمام استراحت کافی داشته باشد.

نکاتی که می‌توانید با رعایت آنها مانع از گریه‌ی نوزاد در حمام شوید:

• دستتان را به آرامی روی شکمش قرار دهید. این کار به نوزاد حس امنیت و آرامش می‌دهد.
• با اسباب بازی‌های پلاستیکی او را سرگرم کرده و حواسش را پرت کنید.
• می‌توانید در روزهای عادی او را در وان خالی بدون آب قرار دهید تا با اسباب بازی‌هایش بازی کند. این کار باعث می‌شود او به مرور زمان به وان عادت کند.
• از بالش‌های مخصوص حمام استفاده کنید این کار باعث راحتی بیشتر نوزاد در وان می‌شود.
• با او حرف بزنید یا برایش آواز بخوانید.

حمام کردن نوزاد بیمار (سرماخورده)

نوزاد بیمار را به حمام ببرید و اجازه دهید آب در طول حمام باز باشد و بخار در محیط جمع شود. این شرایط باعث می‌شود ترشحات بینی شل شده و تنفس راحت‌تر شود. سر کودک را به سمت بالا نگه دارید تا تنفس برایش راحت‌تر شود. یکی از نشانه‌های رایج سرماخوردگی و آنفولانزا، عطسه در نوزادان و تب است. خیس شدن در وان آب گرم دمای بدن را افزایش می‌دهد و یک تب خفیف ایجاد می‌کند. این موضوع به سیستم ایمنی بدن کودک کمک کرده و مانع از گسترش ویروس سرماخوردگی در بینی می‌شود. بعلاوه آب گرم دردهای بدنی را نیز تسکین می‌دهد. بعد از حمام، کودک را کاملاً خشک کنید تا سردش نشود. البته پیشنهاد حمام در هنگام بیماری برای نوزادانی است که حمام را دوست دارند؛ در غیر این صورت بیشتر باعث ناراحتی کودک می‌شود.

حمام کردن نوزاد در زمستان

نحوه‌ی حمام کردن نوزاد در زمستان کمی متفاوت است:

• صبح زود و شب‌های زمستان هوا سردتر می‌شود و کودکان به هیچ عنوان به حمام کردن در این ساعت‌ها علاقه‌ای ندارند. نکاتی در مورد حمام کردن نوزاد وجود دارد که به این شرح می‌باشد:
• از آب گرمتری در زمستان استفاده کنید و بدانید که آب گرم پوست بچه را خشک می‌کند پس بعد از حمام در زمستان، کرم بیشتری به پوست کودک بزنید.
• لباس‌های تمیز را در دسترس نگه دارید و بعد از خشک کردن سریعاً آنها را بپوشید. 
• نصب چراغ گرمایی در حمام به گرم شدن بیشتر فضا کمک می‌کند.
• اتاقی که بعد از حمام به آنجا می‌روید را از قبل گرم کنید.
• قبل از خروج از حمام او را محکم لای پتو بپیچید.
• ابتدا موی نوزاد را خشک کنید. به ویژه اگر موهای بلندی دارد. موهای خیس باعث می‌شود نوزاد برای مدت طولانی‌تری احساس سرما کند حتی وقتی لباس پوشیده باشد.
• او را با احتیاط کنار بخاری بخوابانید.
• بعد از حمام جوراب و کلاه بپوشید.