همه چیز در مورد علت زردی نوزاد ، دلیل تشدید زردی و راههای جلوگیری از آن

آگاهی از علت زردی نوزاد پس از تولد کمک می‌کند تا از راه‌های موثر برای مقابله و درمان این عارضه در نوزادان استفاده کنیم و به سراغ روش‌های بیهوده و واهی نرویم. زردی عارضه‌ای تقریبا همه‌گیر و فراگیر است که بین 60 تا 80 درصد نوزادان را درگیر می‌کند. شدت این عارضه در همه نوزادان یکسان نیست و راه‌های درمان و مقابله با آن نیز به تناسب شدت بیماری متفاوت است. در این بحث می‌خواهیم اختصاصا به علت زردی نوزاد و پیشگیری از آن بپردازیم.

زردی نوزاد از کجا شروع می‌شود؟

علت زردی نوزاد از چیست؟ اگر می‌پرسید که علت زردی نوزاد بعد از تولد چیست باید بگوییم که زردی مربوط به ماده‌ای به نام بیلی‌روبین در خون است. بیلی‌روبین ماده‌ای زرد رنگ است که وقتی بدن سلول‌های قرمز فرسوده را از بین می‌برد، تولید می‌شود. اگر این ماده بیش از حد مجاز در خون باشد، می‌تواند باعث زردی پوست ‌شود. بیلی‌روبین از طریق ادرار و مدفوع (کلیه‌ها و روده) دفع می‌شود. در زمان بارداری بدن بیلی‌روبین‌های اضافی جنین را از طریق جفت و کبد دفع می‌کند، اما پس از تولد، بدن نوزاد باید به‌تنهایی بیلی‌روبین خود را از بین ببرد. اگر بدن نوزاد بیلی‌روبین بیشتری نسبت به آنچه که می‌تواند تصفیه کند، داشته باشد، دچار بیماری زردی می‌شود. زردی اولیه یا زردی یکی دو روز اول بعد از تولد، زردی فیزیولوژیک است و چون اندام‌های نوزاد هنوز توانایی دفع بیلی‌روبین اضافی را ندارند، حادث می‌شود. این نوع علت زردی نوزاد بعد از زایمان معمولا حدود 24 ساعت پس از تولد ظاهر می‌شود؛ روز سوم یا چهارم شدت می‌گیرد و بین یک تا دو هفته از بین می‌رود. البته در نوزادان نارس، روز پنج تا هفت به اوج می‌رسد و ممکن است تا دو ماه هم طول بکشد ( علت زردی نوزاد در دو ماهگی ). رنگ زرد ابتدا در صورت کودک، سپس در گردن و قفسه‌ سینه ظاهر می‌شود و در موارد شدیدتر، به انگشتان پا می‌رسد.

زردی نوزاد از شیر مادر یعنی چه؟

علت زردی نوزاد از شیر مادر به این معنی است که شیر مادر در ایجاد زردی و پایدار ماندن زردی کودک موثر است. معمولا در کودکانی که به صورت انحصاری از شیر مادر تغذیه می‌شوند، شاهد بروز زردی بیشتری هستیم که عمدتا درجه زردی متوسط دارند و زود گذرتر هستند. در واقع در برخی از کودکان ترکیبات شیر مادر زردی را تشدید می کند؛ به عبارت دیگر بعضی از نوزادان در چند هفته‌ اول بعد از تولد دچار زردی به نام "زردی شیر مادر" می‌شوند. این مسئله معمولا در حدود هفت تا یازده روزگی ایجاد می‌شود. ممکن است کودک به‌خوبی شیر بخورد و وزن طبیعی داشته باشد، اما بعضی مواد در شیر مادر وجود داشته باشند که با توانایی کبد نوزاد برای دفع بیلی‌روبین سازگاری نداشته باشند. این مسئله اغلب همراه با زردی فیزیولوژیک اتفاق می‌افتد و می‌تواند برای چندین هفته یا حتی چند ماه ادامه پیدا کند. زردی شیر مادر در نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند بسیار معمول است، اما به‌طور کلی برای نوزادان خطرناک نیست. اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بیش از حد بالا باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که برای یک یا دو روز شیردهی از پستان متوقف شود. در این مدت دوشیدن شیر پستان‌ها به حفظ شیر مادر کمک می‌کند و بعد از دو روز مجدد شیردهی از سر گرفته می‌شود.

*زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است + روشهای درمان

نحوه پیشگیری از زردی نوزاد در بارداری

آیا زردی در بارداری قابل پیشگیری ست؟ واقعیت این است که هنوز در مورد نقش تغذیه مادر باردار و خورد و خوراک او در بارداری (خصوصا ماه آخر بارداری) و وقوع زردی در نوزاد اتفاق نظری بین پزشکان طب سنتی و طب مدرن وجود ندارد. از یک طرف در مورد علت زردی نوزاد در طب سنتی گفته می‌شود که تغذیه مادر نقشی در زردی ندارد و فقط ناسازگاری خونی مادر و نوزاد می‌تواند وقوع این عارضه را تشدید کند و از طرف دیگر نیز اعتقاد بر این است خوراکی و تغذیه مادر در کاهش و افزایش زردی کودک موثر است و عرقیات گیاهی می‌توانند این عارضه را کنترل کنند و برای درمان سنتی زردی نوزاد گفته میشود که برای رفع زردی نوزاد مادر چه بخورد. معمولا توصیه کلی این است که مادر در دوران بارداری از مصرف غذاهای گرم، پرادویه و داروهای شیمیایی بکاهد. به عبارت تخصصی‌تر، مهمترین راه برای جلوگیری از زردی نوزاد در دوران حاملگی پاک سازی کبد و تصفیه خون مادر باردار از مواد زائد و فاسد است؛ این کار با انجام تکنیک‌های زیر ممکن است:

• انجام حجامت در زمان بارداری

حجامت در دوران بارداری باعث تصفیه خون و پاک سازی کبد مادر می‌شود. البته لازم است  توجه داشته باشید که انجام حجامت برای خانم‌های باردار بعد از ماه چهارم بارداری و در سه ماهه دوم حاملگی مناسب است، علاوه بر این برای انجام حجامت حتما با پزشک خود مشورت کرده و از او راهنمایی بخواهید.

• مصرف عرق کاسنی

یکی از مفیدترین و موثرترین عرقیجات موثر در کاهش زردی نوزاد، عرق کاسنی است که می‌توان برای پیشگیری از زردی نوزادان آن را در زمان بارداری نیز مصرف کرد. این عرق گیاهی موجب تصفیه خون و پاکسازی کبد مادر می‌شود.

• عدم مصرف غذاهای داغ

در زمان حاملگی باید از خوردن غذاها به صورت داغ اجتناب کرد؛ مناسب‌ترین غذا برای خانم‌های باردار غذای گرم است، زیرا خوراکی‌های سرد نیز مشکلاتی را در پی خواهند داشت.

عوامل تشدید کننده زردی نوزادان چیست؟

موارد زیر از بین بردن زردی (صرف نظر از علت زردی نوزاد تازه متولد شده) را به تعویق می اندازند:

• کبد تکامل نیافته نوزاد
• به دنیا آمدن زودهنگام و پیش از موعد مقرر
• عدم تغذیه کافی و مدام با شیر مادر
• وجود مشکل در شیر مادر
• وجود برخی بیماری‌ها از جمله عفونت خون، مشکلات کبدی و بیماری‌های مربوط به گلبول‌های قرمز خون
• ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد ( در مورد علت زردی نوزاد و گروه خونی در این مقاله بیشتر بخوانید)
• صدمه و کبودی زیاد در هنگام زایمان

کدام فاکتورها ریسک ابتلا به زردی در نوزاد را افزایش می‌دهند؟

• اگر نوزاد خواهر یا برادری دارد که در دوره‌ نوزادی دارای زردی بوده است؛
• اگر نوزاد در هنگام تولد خونریزی داشته است؛
• اگر نوزاد زودتر از زمان تعیین‌شده متولد شده است؛
• اگر نوزاد متولد شرق آسیا باشد؛
• اگر نوزاد دچار یک اختلال ژنتیکی خاص (مانند سندرم گیلبرت، نقص‌های غشایی گلبول قرمز ارثی، گالاکتوزمی یا اختلال متابولیک ارثی) باشد؛
• اگر نوزاد بیماری خاصی مثل فیبروزکیستیک یا کم‌کاری تیروئید داشته باشد؛
• اگر ناسازگاری در RH و نوع خون مادر و نوزاد با هم وجود داشته باشد.

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم به طور جامع در مورد علت زردی نوزاد در بدو تولد صحبت کنیم و همه فاکتورها را بررسی کنیم. به یاد داشته باشید که زردی گرفتن نوزادان یا بیماری زردی و یرقان امری عادی است که حتما باید جدی گرفته شود. شناسایی علائم زردی و پی بردن به اختلال زردی در نوزاد با مشاهده زردی چشم نوزاد و شکم او، کار خیلی سختی نیست. توصیه می‌کنیم تشخیص زردی و رفع زردی را جدی بگیرید و هرگز این موضوع را سبک ندانید. پیدا کردن علت و درمان زردی نوزاد در مراحل اولیه بسیار ساده و غیرپیچیده است و خیلی زود نوزاد را شر این عارضه خلاص می‌کند؛ اما چنانچه زردی پیشرفت داشته باشد و به آن بی‌توجهی شود، عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت. بهتر است برای اطلاع از اینکه زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است و سریع ترین راه درمان زردی نوزاد چیست ( مانند فتوتراپی) به پزشک مراجعه کنید.