حس چشایی در کودکان شیرخوار

حس چشایی در کودکان شیرخوار ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با حس بویایی در کودکان شیرخوار و نوزادان دارد. این حس از دوران جنینی شکل می‌گیرد و حتی پیش از آنکه کودک غذای خاصی را مزه مزه کند، از حس چشایی خود استفاده می‌کند. در واقع جنین در رحم مادر به کمک بند ناف و مایع آمنیوتیک مزه هر آنچه را که مادر می‌خورد، می‌فهمد. به همین دلیل است که ذائقه خوارکی مادر تاثیر زیادی بر ذائقه خوراکی کودک دارد. این ارتباط غذایی بین کودک و مادر حتی پس از تولد نیز وجود دارد. زیرا هر آنچه را که مادر می‌خورد، روی طعم شیر او تاثیر دارد و مزه شیر را تغییر می‌دهد. 

حس چشایی در کودکان شیرخوار و نوزادان از چه زمانی شکل می‌گیرد؟

دوران جنینی دوران عجیب و غریب و شگفت‌انگیزی است. جنین 9 ماهه یا نوزاده تازه متولد شده یک انسان کامل در کوچکترین سایز ممکن است که همه ویژگی‌ها و خصوصیات انسان را دارد، اما نیاز به تکامل دارد. حس چشایی در کودکان شیرخوار و نوزادان نیز یکی از همان ویژگی‌ها و خصوصیات است که نیاز به رشد و تکامل دارد. این حس از دوران جنینی و از بدو تولد در نوزاد وجود دارد، اما همانند حس بینایی در کودکان شیرخوار و دیگر حواس پنجگانه نیازمند رشد و تکامل است. 

بدیهی است که حس چشایی از طریق دهان و زبان احساس شود. بنابراین جنین زمانی می‌تواند از حس چشایی خود استفاده کند که دهان و زبان او تا حد قابل قبولی شکل گرفته باشند و جوانه‌های چشایی نیز سبز شده باشند. این یعنی درست زمانی که مادر در هفته نهم بارداری قرار دارد. مایع آمنیوتیکی که جنین در آن زندگی می‌کند، مملو از آب است که جنین همین آب را تنفس می‌کند و می‌بلعد. حس چشایی جنین از طریق مزه کردن و بلعیدن همین مایع به کار می‌افتد و بعدها نیز تقویت می‌شود. این در حالی است که حس لامسه در کودکان شیرخوار نیز از دوران جنین با نوازش های مادر تقویت می شود.

جنین طعم هرآنچه را که مادر می‌خورَد یا می‌نوشَد از طریق جریان خون و سپس مایع آمنیوتیک متوجه می‌شود. به همین دلیل است که مادران با خوردن یک ماده شیرین و قرار گرفتن در پهلوی چپ به سرعت می‌توانند حرکات جنین خود را احساس کنند. 

پس از تولد نیز حس چشایی نوزاد قدرتمند است، اما به مرور زمان و با بزرگتر شدن این حس قوی‌تر هم می‌شود و با زیاد شدن جوانه‌های چشایی در دهانش مزه‌های مختلف را احساس می‌کند. تا زمانی که به شش ماه می‌رسد و با شروع غذای کمکی در هر ماه مزه‌های مختلف غذا را شخصا و نه فقط از طریق شیر مادر احساس می‌کند. 

روند تکامل حس چشایی در کودکان شیرخوار و نوزادان

حس چشایی کودکان از بدو تولد تا سه ماهگی 

حساسیت حس چشایی در کودکان شیرخوار و نوزادان در این دوره سنی زیاد است. در این دوره سنی جوانه‌های چشایی در سطح وسیع‌تری در دهان نوزاد گسترده هستند و علاوه بر روی زبان، در لوزه‌ها و پشت گلو هم وجود دارند. این مدت کودک تفاوت به طعم‌های شیرین و تلخ را به خوبی متوجه می‌شود. این موضوع را در هنگام دارو دادن به کودک به خوبی می‌توانید مشاهده و درک کنید. 

حس چشایی کودکان از سه تا شش ماهگی

در این سن به علت رشد خوب و کافی زبان کودک، او با قرار دادن اشیائی همچون پتو، اسباب‌بازی و ... در دهانش، بافت‌ها و مزه‌ها را تشخیص می‌دهد. از حدود پنج ماهگی به بعد با تغییر حس چشایی کودک، او به مزه‌های شور نیز واکنش نشان می‌دهد، اما توصیه نمی‌شود که کودک را برای تجربه مزه شوری تشویق کنید. 

حس چشایی کودکان از شش تا ۱۲ ماهگی

شش ماهگی درست زمانی است که کودک تغذیه تکمیلی را آغاز می‌کند و هر هفته و هر ماه با طعم‌ها و مزه‌های مختلف آشنا می‌شود. با توجه به اینکه کودک به طعم شیرین شیر عادت کرده است، شروع غذای کمکی نیز با طعم‌های شیرین است. مثلا حریره بادام یا فرنی. 

فراموش نکنید که در این مدت شما فقط به کودک غذا نمی‌دهید، بلکه ذائقه غذایی او را برای دیگر سال‌های عمرش نیز شکل می‌دهید. بنابراین باید استانداردهای لازم را رعایت کنید و ذائقه‌ای سالم برای کودک خود بسازید. کودک شش ماه به بالا در هر بار تجربه غذاهای مختلف کمکی، تجربیات مختلفی به دست می‌آورد. ممکن است گاهی غذایی را سخت بپذیرد، اما اگر به روش‌های مختلف غذا را برای او عرضه کنید، حتما در نهایت موفق می‌شوید. چنانچه کودکی پس از حداقل هشت بار عرضه غذا آن را نپذیرد، می‌توان گفت که آن غذا را دوست ندارد. مشارکت کودک در غذا خوردن و اجازه دادن به او برای اینکه خودش غذا بخورد، روش خوبی برای غذا دادن به کودک است. 

ذائقه چشایی کودک تحت تاثیر چه عواملی است؟

• عوامل ژنتیکی
• غذاهایی که مادر در دوران بارداری خورده است و جنین از طریق خون و مایع آمنیوتیک مزه آنها را چشیده است. 
• غذاهای سفره؛ یعنی غذاهایی که والدین می‌خورند. 
• واکنش والدین نسبت به خوردن غذاهای مختلف
• غذاهایی که مادر در دوران شیردهی می‌خورد

چه طور کودک خوش ذائقه‌ای تربیت کنیم؟

حتما بسیاری از بزرگسالان را دیده‌اید که همه چیز نمی‌خورند و در غذا خوردن ادا و اصول زیادی دارند. این دسته افراد از دوران کودکی اینگونه تربیت شده‌اند. به این معنی که والدین آنها تلاش چندانی برای تربیت ذائقه آنها نکرده‌اند و کودک را با طعم‌ها و مزه‌های مختلف آشنا نکرده‌اند یا درست آشنا نکرده‌اند. مثلا افراد بسیاری هستند که سبزی نمی‌‌خورند، لبنیات نمی‌خورند، گوشت قرمز نمی‌خورند، ماهی و میگو و مواد غذایی دریایی نمی‌خورند و ... . همه این افراد از دوران کودکی با این مواد  غذایی مشکل داشته اند و کسی تلاشی برای رفع مشکل آنها نکرده است. بنابراین در بزرگسالی نیز از خوردن هر یک از این مواد غذایی امتناع می‌کنند. 

تنها راه حل تربیت یک کودک خوش ذائقه این است که مواد غذایی را به روش‌های مختلف به او عرضه کنید. خودتان با لذت و اشتهای کامل در مقابل او همه مواد غذایی را بخورید و هرگز از خوردن چیزی امتناع نکنید و البته خاصیت هر ماده غذایی را نیز برای او توضیح دهید. در برنامه ریزی روزانه برای کودکان خود از بازی "به به بازی" حتما استفاده کنید و رفتارهای داشته باشید که کودک را به خوردن و امتحان کردن مزه‌های مختلف تحریک کند. 

فراموش نکنید که کودکان نیز باید از غذا خوردن لذت ببرند. بنابراین غذاهای خوش طعم، اما سالم برای آنها تهیه کنید. از فکر غذاهای بی مزه بیرون بیایید و با چاشنی‌های سالم و به اندازه کافی غذا را طعم دار کنید. به فکر استفاده از نمک و شکر در غذای کودک نباشید. استفاده از این دو ماده را بسیار بسیار کم کنید و به جای آن از دیگر طعم دهنده‌ها استفاده کنید. نمک دشمن کلیه‌های کودک و شکر دشمن دندان‌های کودک است. لذا این دو ماده غذایی را از کودک خود دریغ کنید.

در مسیر تربیت درست ذائقه کودک، صبور و شکیبا باشید. مُصر باشید. به کودک زمان بدهید که طعم را بشناسد و در مورد آن فکر کند و تصمیم بگیرد. حمایت کننده باشید. طعم‌های جدید را پشت سر هم به او معرفی نکنید. در قالب غذاهای مختلف در فواصل زمانی متفاوت طعم‌های جدید را به او معرفی کنید. 

کلام آخر

حس چشایی در کودکان شیرخوار همانند حس شنوایی کودکان شیرخوار و دیگر حواس به مرور تقویت می‌شود. با این تفاوت که والدین و خصوصا مادر نقش تعیین کننده‌ای در شکل‌دهی به حس چشایی کودک خود دارند. لذا به عنوان یک مادر آگاه و مسئولیت‌پذیر مراقب غذاهایی که می‌خورید و غذاهایی که برای کودک خود درست می‌کنید، باشید و از مواد غذایی مقوی استفاده کنید و چاشنی‌های خوشمزه به غذای کودک خود اضافه کنید.