دیابت بارداری | علت، علائم و روش‌های تشخیص و درمان قند بارداری

به افزایش قند خون که در اثر وضعیت بارداری اتفاق می‌افتد، دیابت بارداری یا قند بارداری می‌گویند. هر ماده غذایی که مصرف می‌کنیم برای اینکه باعث تولید انرژی در بدن شود، باید به قند تبدیل گردد. قندها سوخت اصلی سلول‌های بدن هستند و سلول‌ها برای انجام فعالیت‌هایشان نیاز به سوزاندن قند و تولید انرژی دارند. برای اینکه قندها وارد سلول‌های بدن شوند، به ماده‌ای به نام انسولین نیاز دارند. اگر در بدن انسولین وجود نداشته باشد و یا سلول‌ها به انسولین پاسخ مناسبی ندهند، قندها در بیرون سلول‌ها تجمع پیدا می‌کنند و میزان قند داخل خون افزایش پیدا می‌کند. به این وضعیت، بیماری افزایش قند خون یا دیابت (شیرین) گفته می‌شود. در طول دوران بارداری، گاهی هورمون‌های بارداری و موادی که از جفت ترشح می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش قند خون مادر باردار شوند. 

*برای کسب اطلاع از میزان قند خون نرمال در سن 40 سالگی به این مقاله مراجعه کنید.

علائم دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری چه علائمی دارد؟ دیابت بارداری عموما در اکثر مادران بدون علامت خاصی شناسایی می‌شود، و چون بیشتر مادران مبتلا به دیابت از بیماری خود بی‌اطلاع هستند، انجام آزمایشات تشخیصی دیابت یا تست تحمل گلوکز برای تمامی مادران باردار ضرورت دارد. در بعضی از افراد وجود علائمی چون:

1. احساس تشنگی بیش از حد
2. خستگی بیش از حد 
3. خشکی دهان
4. ابتلا زود به زود به بیماری‌های عفونی در طول دوران بارداری

   می تواند از نشانه‌های وجود دیابت باشد. به طور کلی علائم دیابت بارداری در افراد مختلف متفاوت است. با این حال به سختی میتوان علائم دیابت بارداری در ماه سوم را از علائم دیابت بارداری در ماه ششم یا علائم دیابت بارداری در ماه هفتم یا علائم دیابت بارداری در ماه هشتم تمیز داد. 

* حتما بخوانید: لیست کامل غذاهای پایین آورنده قند خون در بارداری 

عوارض دیابت بارداری بر روی مادر و جنین

عوارض دیابت بارداری بر روی جنین و مادر به شرح زیر است:

• بزرگی جنین که باعث افزایش احتمال مشکلات حین زایمان و سخت شدن آن برای مادر می شود (علائم دیابت بارداری در ماه نهم).
• مستعد شدن مادر به انواع عفونت در بارداری
• افزایش بیش از حد مایع اطراف جنین و ایجاد مشکل برای تحرک و تنفس مادر
• افزایش خطر ابتلا به مسمومیت بارداری 
• افزایش احتمال ابتلا مادر به دیابت نوع دو در سال‌های آینده
• افزایش احتمال ابتلا به فشار خون بالا در بارداری و بیماری‌های قلبی در بارداری و همچنین در سال‌های آینده
• مرگ جنین یا مرده به دنیا آمدن نوزاد
• بروز مشکلات نوزادی مثل افت قند خون، افت کلسیم خون
• افزایش احتمال ابتلا به دیابت در بزرگسالی 
• افزایش احتمال ابتلا به چاقی در بزرگسالی

البته با تشخیص به موقع بیماری و کنترل مناسب میزان قند خون مادر با دارو و رژیم غذایی، از وقوع عوارض گفته شده تا حد ممکن، جلوگیری می‌شود.

پیشگیری از دیابت بارداری چگونه انجام می‌شود؟

چیکار کنم دیابت بارداری نگیرم؟ دیابت بارداری، مشکلی است که بیشتر در اثر هورمون‌های دوران بارداری رخ می‌دهد، اما بسیاری از موارد باعث افزایش استعداد و خطر ابتلا به این بیماری می‌گردد. یکی از مهمترین علل ابتلا به دیابت بارداری، اضافه وزن و چاقی است. پس رسیدن به وزن مناسب در زمان پیش از بارداری و رعایت رژیم غذایی سالم در طول بارداری و وزن‌گیری مناسب می تواند سبب کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری گردد. سایر مواردی که باعث کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری می شوند شامل:

• حذف یا کاهش جدی غذاهای صنعتی، پرچرب و پرکالری از رژیم غذایی مثل انواع فست فودها
• افزایش مصرف مواد غذایی طبیعی و سالم
• انجام ورزش‌های هوازی مستمر در زمان پیش از بارداری
• انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی سبک مثل پیاده روی در دوران بارداری (البته در کسانی که در طول بارداری محدودیت فعالیت ندارند)
• همچنین کسانی که سابقه ابتلا دیابت بارداری دارند و یا در اقوام درجه یک بیماری دیابت وجود دارد حتما تحت نظر کارشناس یا متخصص تغذیه باشند.

تفسیر نتایج آزمایش غربالگری دیابت بارداری

با یک بار انجام تست تحمل گلوکز(Glucose tolerance test) وجود یا عدم وجود بیماری دیابت بارداری در مادر تشخیص داده می‌شود. باید توجه داشت که برحسب نوع آزمایش انجام گرفته برای مادر بازه‌های تشخیصی متفاوت است. پس از بررسی نتایج آزمایش، افرادی که قند خون طبیعی دارند دیگر نیازی به تکرار آزمایش یا انجام آزمایش تکمیلی ندارند. اما در افرادی که میزان قند خون بالا تشخیص داده شده است، با توجه به مقدار بالا بودن قند در خون، برایشان درمان‌های مناسب در نظر گرفته می‌شود. در اکثر موارد برای تنظیم داروهای کنترل کننده قند خون نیاز به بستری شدن مادر وجود دارد.

عدد قند خون نرمال در حاملگی چند است؟

 قند بارداری چند باشه خطرناکه؟ آزمایش‌های بررسی قند خون روش‌های مختلفی دارد و به همین سبب اعداد و بازه‌های طبیعی در هر آزمایش متفاوت است. معروف‌ترین آزمایش قند خون، آزمایش قند خون ناشتا است. قند خون ناشتا در طول بارداری نباید بیشتر از 92 گرم بر دسی لیتر باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر به جدول قند خون در بارداری مراجعه کنید.

آزمایش غربالگری دیابت بارداری یا آزمایش قند خون بارداری 

با توجه به عوارضی که دیابت بر روی سلامت مادر و جنین می‌گذارد و بارداری را خطرات بالایی رو به رو می‌کند و همچنین با در نظر گرفتن این نکته که دیابت بارداری عموما علامت خاصی ندارد، پس انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری کاملا ضروری است. در این آزمایش واکنش بدن نسبت به تحمل محلول قند بررسی می‌شود.

زمان انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

برای تشخیص دیابت بارداری در سه ماهه اول کار زیادی نمیتوان کرد. زمان مناسب برای انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری از هفته 24 تا 28 بارداری است. انجام این آزمایش تنها در این بازه زمانی برای تشخیص وجود دیابت بارداری، ارزشمند است. 

نحوه انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

آزمایش دیابت بارداری به شکل های مختلفی انجام می‌شود و اسامی مختلفی دارد. مانند آزمایش چالش گلوکز، تحمل گلوکز، قند دو ساعته و غیره. آزمایشی که امروزه بیشتر مورد درخواست پزشکان است، آزمایش تحمل گلوکز (قند) یا همان قند خون سه نوبته نام دارد. برای انجام این تست، ابتدا در حالت ناشتایی از مادر یک نمونه خون وریدی گرفته می‌شود. سپس به مادر یک محلول شیرین داده و از او می‌خواهند تا ظرف 5 دقیقه این محلول را میل کند. سپس یک ساعت و دو ساعت بعد از مصرف محلول شیرین مجددا از مادر نمونه خون گرفته می‌شود. 

نکات انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

• برای انجام این آزمایش نیاز به حداقل 8 ساعت ناشتایی وجود دارد. 
• آزمایش در صبح انجام شود. 
• در سه روز قبل از انجام آزمایش حجم غذایی مادر با روزهای قبل تفاوت آنچنانی نداشته باشد.  
• فرد باید تمامی محلول شیرین را میل نماید، البته با تمایل خود می تواند با اضافه کردن آب تحمل بلع محلول را راحت تر کند.
• بین مصرف محلول شیرین تا انجام آزمایش خون، مادر نباید غذا، چایی و غیره مصرف کند، سیگار بکشد و یا فعالیت بدنی شدیدی داشته باشد.

هزینه انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

 هزینه انجام این آزمایش در مراکز آزمایشگاهی خصوصی و دولتی مختلف، متفاوت است. در مراکز بهداشتی دولتی با توجه به اینکه این آزمایش در کنار آزمایش‌های چکاپ دوم بارداری برای مادر درخواست می‌شود، عموما رایگان انجام می‌گیرد. در بیمارستان‌های دولتی نیز این آزمایش‌ها تحت پوشش بیمه‌ها قرار دارند. 

روش‌های درمان دیابت بارداری 

سریعترین راه درمان دیابت بارداری چیست ؟ درمان دیابت بارداری با توجه به میزان بالا بودن قند در خون مادر و سایر شرایط بارداری (مثل ابتلا به بیماری‌های دیگر) صورت می‌گیرد و درمان برای هر فردی منحصر به آن فرد انجام می‌شود. رعایت رژیم غذایی دیابت بارداری، پایش مکرر قند خون، مصرف داروهای خوراکی یا تزریق انسولین، از جمله راه‌های کنترل بیماری دیابت بارداری است. زنان مبتلا به دیابت باید از خوردن عناب در بارداری برای درمان آن خودداری کنند.