روش انتقال توکسوپلاسموز در بارداری و عوارض آن

توکسوپلاسموز در بارداری یکی از بیماری‌هایی است که می‌تواند از بی‌علامت تا بسیار خطرناک قلمداد شود. این بیماری توسط یک انگل مشترک بین انسان و حیوان ایجاد می‌گردد. توکسوپلاسموز در بارداری می‌تواند باعث مواردی مانند سقط جنین یا مرگ جنین شود. به دلیل اهمیت این موضوع، ما در مقالۀ پیش رو تمامی جنبه‌های توکسوپلاسموز در بارداری از قبیل نشانه‌های توکسوپلاسموز در بارداری، درمان توکسوپلاسموز در بارداری و عوارض توکسوپلاسموز در بارداری را بررسی خواهیم کرد.

توکسوپلاسموز چیست؟

انگلی به نام توکسوپلاسما گوندی (toxoplasma gondii) می‌تواند موجب ایجاد بیماری توکسوپلاسموز شود. این انگل بین حیوان و انسان مشترک بوده و به صورت اکتسابی منتقل می‌شود نه ارثی. اگر این انگل در دوران بارداری یک خانم وارد بدن او شده و ایجاد بیماری کند، می‌تواند به جنین نیز منتقل شود. در این حالت توکسوپلاسموز جنینی را ایجاد می‌شود که ما در ادامه به آن می‌پردازیم.

پس از ورود انگل به بدن انسان چه اتفاقی می‌افتد؟ در اغلب موارد فرد علامت خاصی را بروز نمی‌دهد و سیستم ایمنی بدن، فعالیت این انگل را محدود می‌کند. البته ممکن است یک عفونت با علائم غیراختصاصی مانند آنفولانزا در فرد ایجاد شود. پس از آن انگل در درون کیست‌هایی در قسمت‌های مختلف بدن تجمع می‌کند اما سیستم ایمنی بدن فرد سالم با این انگل مبارزه کرده و اجازۀ پخش شدن آن در بدن و انتقال آن به فرد دیگر را نمی‌دهد. البته افرادی که دارای هر نوع نقص ایمنی هستند، عوارض و شدت بیشتری از بیماری را تجربه می‌کنند. حال ببینیم این بیماری از چه راهی به گربه و سپس انسان منتقل می‌گردد؟

انگل توکسوپلاسما چطور منتقل می‌شود و چه کسانی در بارداری توکسوپلاسما دارند؟

انگل توکسوپلاسما از راه خوردن گوشت خام پرندگان آلوده و موش یا از طریق خاک آلوده به بدن گربه منتقل می‌شود. سپس این انگل از راه مدفوع گربه دفع می‌شود. حال اگر شما با این مدفوع آلوده تماس داشته باشید و دستان آلودۀ خود را به دهان ببرید، این انگل به شما نیز منتقل می‌گردد. البته همۀ گربه‌ها این انگل را در بدن خود ندارند و تنها اگر گربه در محیط بیرون از منزل مانند پارک‌ها در معرض توکسوپلاسمای خاک یا غذای آلوده قرار بگیرد و آن را بخورد، می‌تواند این انگل را در بدن خود داشته باشد.

مدفوع گربه تنها راه انتقال بیماری نیست. اگر مصرف گوشت در بارداری آلوده باشد و خوب پخته نشده یا سبزیجات شسته نشده و آلوده استفاده کنید، مبتلا به این بیماری خواهید شد. در واقع احتمال ابتلا به توکسوپلاسما از این راه بالاتر است.

اگر شما از آب آلوده به این انگل را بنوشید نیز به این بیماری مبتلا خواهید شد.

اگر حیواناتی مانند بز به این انگل آلوده شوند، مصرف شیر در بارداری می‌تواند موجب بیماری‌زایی شود. پس شیر پاستوریزه‌نشده نیز یک منبع آلودگی است.

دریافت خون آلوده یا پیوند عضو آلوده به انگل نیز باعث بیماری‌زایی می‌شود.

اگر شما در منزل گربه نگه می‌دارید و گربۀ شما به بیرون از منزل رفت‌وآمد دارد، خاک گربۀ شما ممکن است آلوده باشد و بهتر است فرد دیگری با دستکش این خاک را عوض کند. 

علائم توکسوپلاسموز در بارداری

با توجه به خطرات ذکرشده در ارتباط توکسوپلاسموز و بارداری این سوال پیش می‌آید که توکسوپلاسموز در بارداری چه علائمی دارد؟ برخی از رایج‌ترین علائم توکسوپلاسموز در بارداری و همچنین در سایر افراد غیرباردار در ادامه آمده‌اند.

• تب
• سردرد
• درد عضلانی
• گلودرد
• تورم غدد لنفاوی به خصوص در گردن
• سرفه
• عفونت ریه
• تنگی نفس
• عفونت چشم
• تاری دید
• درد چشمی مزمن
• التهاب مغز
• تشنج
• احساس سبکی سر و گیجی
• کما

عوارض توکسوپلاسموز در بارداری

بیماری توکسوپلا سموز ممکن است به چند شکل در انسان بروز کند. ما در ادامه به انواع این بیماری و همچنین اثرات توکسوپلاسموز در زنان باردار و جنین آن‌ها می‌پردازیم.

• توکسوپلاسموز مادرزادی: در اثر عفونت توکسوپلاسموز در بارداری ممکن است این نوع بیماری به جنین منتقل شود که در ادامه به بررسی دقیق‌تر این موضوع می‌پردازیم.
• توکسوپلاسموز چشمی: در این حالت انگل به چشم حمله کرده و منجر به مشکلات بینایی در بارداری می‌شود و اثرات مخربی ماننی نابینایی، کاهش دید، التهاب چشم و غیره را ایجاد می‌کند. 
• توکسوپلاسموز حاد: در این نوع بیماری، علائم به صورت حاد و در زمانی کوتاه در فرد ایجاد می‌گردد. اگر فرد دچار نقص ایمنی باشد، علائم شدیدتری را تجربه خواهد کرد. 
• توکسوپلاسموز نهفته: در این حالت انگل در بدن حضور دارد ولی فرد علامت خاصی را تجربه نمی‌کند.
• توکسوپلاسموز مغزی: در این حالت انگل وارد مغز شده و عوارض مغزی مختلفی را بر جای می‌گذارد. 

سایر اندام‌های بدن مثل قلب، کبد و گوش داخلی نیز ممکن است به این انگل آلوده شوند. توکسوپلاسموز می‌تواند با عوارض روانی مانند خودکشی، اختلال نقص توجه بیش‌فعالی، اختلال وسواسی جبری و اسکیزوفرنی نیز مرتبط باشد.

توکسوپلاسموز مادرزادی چیست؟

ابتلای حاد مادر به بیماری توکسوپلاسموز در بارداری در اغلب موارد بی‌علامت است یا ممکن است مادر باردار علائم غیراختصاصی مانند تب، لرز، تعریق، سردرد، درد بدن، التهاب گلو، بزرگی کبد و طحال و راش پوستی را نشان دهد. همچنین توکسوپلاسموز و غدد لنفاوی با هم مرتبط بوده و بزرگی غدد لنفاوی در این دسته از افراد دیده می‌شود. با توجه به اینکه علائم بیماری اختصاصی نیست، ممکن است به اشتباه تشخیص‌های دیگری مانند ابتلا به بیماریEBV، CMV، ایدز، سیفلیس، لنفوم و برخی بیماریهای دیگر برای فرد داده شود. در نتیجه بیماری شناسایی و درمان نمی‌شود و ممکن است به جنین نیز منتقل شود. اگر توکسوپلاسموز در بارداری وجود داشته باشد، خطر سقط جنین 0.5 درصد و خطر مرگ جنینی که به عفونت مبتلا شده است، 1.3 تا 1.6 درصد است. 

درصد بالایی از نوزادانی که دچار توکسوپلاسموز مادرزادی شده‌اند، بی‌علامت هستند اما اگر نوزاد دارای علائم باشد، این علائم معمولا خفیف نخواهند بود. دوسوم نوزادان علامت‌دار، علائم متوسط و یک‌سوم آن‌ها علائم شدید را تجربه می‌کنند. سه مورد زیر شایع‌ترین اثرات توکسوپلاسموز در بارداری هستند که نوزاد ممکن است نشان دهد.

رتینوکوریوئیدیت یا التهاب قسمت‌هایی از چشم مانند شبکیه و آسیب به آن‌ها که با اختلال در بینایی همراه است.

رسوب کلیسم در مغز که بسته به محل رسوب، نوزاد ممکن است عوارض متعددی را نشان دهد.

هیدروسفالی یا تجمع مایع مغزی در سر و درنتیجه بزرگی سر و اختلال در کارکرد آن

از علائم دیگر این بیماری در نوزادان مبتلا می‌توان به زردی، کاهش پلاکت‌ها، مشکلات قلبی، پنومونی یا عفونت ریه، کم‌خونی در کودکان، تب، راش پوستی، صرع، کوچکی چشم و سر، کاهش حس شنوایی در کودکان شیرخوار و ناتوانی ذهنی را نیز اشاره کرد. 

توکسوپلاسموز در اواخر بارداری

هرچه سن بارداری بیشتر باشد و مادر هفته‌های بیشتری را در بارداری سپری کرده باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در جنین بیشتر است. البته توکسوپلاسموز در اوایل بارداری خطرناک‌تر است. اگر جنین در سنین پایین مثلا سه ماهۀ اول به این بیماری مبتلا شود، ممکن است در مقایسه با زمان زایمان دچار عوارض ماندگارتری شود. 

آزمایش توکسوپلاسموز در بارداری

در این قسمت می‌خواهیم به مراحل و روش‌های تشخیص توکسوپلاسموز در بارداری بپردازیم. 

متخصص عفونی بهترین گزینه برای تشخیص ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری است. پزشک در ابتدا شرح حال شما را به عنوان مادر باردار بررسی کرده و سپس به معاینۀ شما می‌پردازد. پس از آن آزمایشات خونی برای شما درخواست می‌دهد تا به طور دقیق آلودگی به این انگل را تایید یا رد کند. در این آزمایش سطح ایمونوگلوبولین M و G اختصاصی برای این انگل در خون شما اندازه‌گیری می‌شوند. البته ممکن است برخی از این ترکیبات در تماس‌های قبلی شما با بیماری ایجاد شده و در بدن شما حضور داشته باشند. به همین دلیل نیاز به انجام آزمایشات تکمیلی نیز هست تا پزشک آزمایش‌ها و علائم بیمار را بررسی کرده و پس از تفسیر توکسوپلاسموز در بارداری را تشخیص دهد.

برای بررسی سلامت جنین شما، در صورت لزوم پزشک از سونوگرافی و آزمایش ژنتیکی قبل از بارداری یا بعد از آن نیز استفاده خواهد کرد. اگر بیماری شما شدید بوده، به جنین منتقل شده باشد و عوارضی را بر روی او گذاشته باشد ممکن است پزشک گزینۀ سقط جنین را نیز مطرح کند. البته این موضوع به سن حاملگی و شرایط جنین و مادر نیز وابسته است. 

درمان توکسوپلاسموز در بارداری

• اگر فرد بی‌علامت بوده و باردار نباشد، تشخیصی برای بیماری او داده نمی‌شود و درمانی نیز صورت نمی‌گیرد. 
• اگر بیماری توکسوپلاسموز در بارداری را تشخیص دهیم، درمان باید بلافاصله برای مادر شروع شود. 
• رایج‌ترین دارو برای درمان توکسوپلاسموز دسته‌های خاصی از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. 
• اگر پزشک شک کند که عوارضی روی جنین یا مادر ایجاد شده، ممکن است داروهایی را نیز جهت کنترل علائم تجویز کند. 
• نوزادان و کودکان زیر 5 سال حتما باید درمان شوند تا عوارض جدی مانند مشکلات چشمی برای آن‌ها ایجاد نشود.
• اگر فرد مبتلا به این بیماری درمان نشود، بیماری ممکن است حتی پس از چند سال مجدد عود کند.

بسیاری از داروها ممکن است بر روی نوزادان عوارضی داشته باشند. به همین دلیل به هیچ وجه بدون تجویز پزشک دارویی جهت درمان توکسوپلاسموز به کودک خود ندهید. 

درمان خانگی توکسوپلاسموز

توکسو پلاسموز یک بیماری انگلی است که برای درمان حتما نیاز به دارو دارد. به همین دلیل درمان خانگی جهت رفع این بیماری وجود ندارد. بهتر است شما نیز جهت پیشگیری از عوارض احتمالی این بیماری، حتما به متخصص عفونی مراجعه کنید تا سایر اعضای خانواده بررسی شوند و شما نیز درمان شوید، به خصوص اگر توکسوپلاسموز در بارداری شما را آلوده کرده باشد.

پرسش و پاسخ درباره توکسوپلاسموز

بسیاری از پرسش‌ها دربارۀ توکسوپلاسموز در بارداری مرتبط با روش‌های پیشگیری از ابتلا به توکسوپلاسموز هستند. ما در این قسمت نکاتی را عنوان کرده‌ایم تا به شما کمک کند از ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری و هر زمان دیگر پیشگیری کنید. 

• تمامی ظروفی که با گوشت خام در ارتباط بوده‌اند را شسته و ضدعفونی کنید.
• محصولاتی که به تازگی خریداری می‌کنید را بشویید؛ به خصوص اگر این محصولات خوراکی هستند.
• در شستن سبزیجات و میوه دقت کنید و آن‌ها را نشسته مصرف نکنید. 
• گوشت را قبل از مصرف حداقل به مدت 10 روز در دمای منفی 18 درجه سانتیگراد منجمد کنید. 
• هنگام طبخ انواع گوشت، مطمئن شوید که گوشت کامل پخته شده باشد. 
• اگر در خانه گربه نگهداری می‌کنید، بهتر است جهت پیشگیری از ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری، تا پایان این دوران نگهداری از آن را به فردی بیرون از خانه بسپارید. اگر امکان این موضوع فراهم نیست، بهتر است یکی دیگر از اعضای خانواده مسئولیت مراقبت و تمیز کردن حیوان خانگی شما را بر عهده بگیرد.
• تا حد امکان خاک گربۀ خود را تعویض نکنید و اگر این کار را کردید حتما از ماسک و دستکش استفاده کنید.
• پس از تماس با گربه و تمیز کردن جای او و قبل از خوردن غذا حتما دستان خود را تمیز بشویید.
• سعی کنید با گربه‌های خیابانی تماس نداشته باشید. همچنین بهتر است گربۀ شما نیز در این دوران به بیرون نرود و به هیچ عنوان غذایی را که نمی‌دانید سالم است یا نه، به او ندهید.
• از کارهایی مانند باغبانی و تماس با سایر حیوانات بپرهیزید یا در این دوران از دستکش استفاده کرده و در نهایت دستان خود را تمیز بشویید.
• اگر قبلا به توکسوپلاسموز در بارداری مبتلا بودید و نگران توکسوپلاسموز در بارداری دوم هستید، سوابق قبلی خود را با پزشک در میان بگذارید.

اگر علائم ذکرشده را داشتید یا تماس با حیوانی مانند گربه داشتید که از سلامت آن مطمئن نبودید، حتما با پزشک در این باره مشورت کنید. آیا موی گربه باعث سقط جنین می‌شود؟ ما در این مقاله مفصل موضوع سقط جنین در تماس با گربه را بررسی کرده‌ایم.