مصرف داروهای گوارشی در بارداری و عوارض آن

در طول بارداری ممکن است بسیاری از شرایط و بیماری‌ها در مادر ایجاد شوند، که مادر را مجبور به استفاده از داروها بکنند. اما مصرف دارو در این زمان یکی از نگرانی‌های عمده والدین و مراقبین سلامت است. چرا که عموم داروها به راحتی میتوانند از جفت عبور کرده و بر جنین تاثیر منفی بگذارند. بروز مشکلات گوارشی یکی از آن شرایطی است که نیاز به مصرف داروهای گوارشی در بارداری را ایجاد میکند. در این مقاله قصد داریم در مورد پرکاربردترین داروهای گوارشی در بارداری صحبت کنیم.

تاثیر بارداری بر دستگاه گوارش و ایجاد مشکلات گوارشی

هورمون‌های بارداری سبب کند شدن فعالیت دستگاه گوارش و کاهش حرکت روده‌ها می‌گردند که این خود عاملی در ایجاد و تشدید یبوست و متعاقب آن همورویید در حاملگی است. همچنین تاثیر هورمون‌های بارداری بر روی دریچه‌ی مری به معده می‌تواند سبب برگشت اسید معده به داخل مری و ایجاد احساس سوزش سردل در مادرگردد. تهوع و استفراغ ناشی از بارداری نیز از شایع‌ترین مشکلات در این زمان بوده به طوریکه بیش از 80 درصد مادران آن را تجربه می‌کنند. همچنین بارداری بر روی عملکرد کبد و کیسه صفرا نیز بی تاثیر نبوده و سبب تغییر در میزان فعالیت آنها می‌شود.

داروهای پرمصرف گوارشی در بارداری

• داروهای ضد تهوع مانند: دمیترون، ویتامین B6، متوکلوپرامید
• داروهای ریفلاکس و ضد اسید معده مانند: شربت معده و رانیتیدین
• داروهای تسکین دهنده زخم‌های گوارشی مانند : امپرازول و برخی آنتی بیوتیکها
• داروهای آرامبخش معده مانند: هیوسین 
• داروهای ضداسهال مانند : لوپرامید
• داروهای مسهل مانند: شربت MOM یا شربت لاکسی ژل
• داروهای تسکین‌دهنده‌ی علایم هوروئید مانند: پماد آنتی هموروئید

در ادامه در مورد تاثیر تعدادی از شناخته‌شده‌ترین و پرتجویزترین داروهای گوارشی بر بارداری و جنین می‌خوانید.

استفاده از متوکلوپرامید در بارداری

متوکلوپرامید (Metoclopramide) یکی از داروهای ضد تهوع و استفراغ است که در دوزهای 10 میلی‌گرمی و به شکل خوراکی و تزریقی تولید می‌گردد. این دارو در رده‌ی B داروهای بارداری قرار دارد که این بدان معناست که؛ در مطالعات انجام شده ارتباطی بین مصرف این دارو و بروز پیامدهای بد مادری و جنینی گزارش نشده است. البته باید توجه داشت که مصرف متوکلوپرامید در حین زایمان ممکن است سبب بروز یک سری علایم عصبی در نوزاد شود.

استفاده از ویتامین B6 در بارداری

پیریدوکسین یا Vitamin B6 دارویی است که دارای مقادیر مختلف و در انواع خوراکی و تزریقی است و می‌تواند سبب تسکین حالت تهوع در افراد گردد. ویتامین B6 در رده‌ی A داروهای بارداری طبقه بندی می‌شود و این بدان معناست که بر طبق مطالعات معتبر مصرف آن در بارداری و حتی سه ماهه نخست، برای جنین خطری را به همراه ندارد.

استفاده از پرومتازین در بارداری 

پرومتازین (Promethazine) از دسته‌ی داروهای آنتی هیستامین است (یعنی بیشتر برای درمان حساسیت و آلرژی کاربرد دارد) اما از خاصیت ضد تهوعی نیز برخوردار می‌باشد. پرومتازین دارای دو شکل شربت و آمپول است و جز داروهای رده‌ی C بارداری طبقه‌بندی می‌گردد. حضور در این رده به این معناست که، مصرف پرومتازین در جنین‌ حیوان باعث ایجاد عوارض شده است. اما اطلاعات کافی در مورد بی‌خطر بودن آن در بارداری وجود ندارد و باید با احتیاط و در موارد ضروری مصرف گردد.

استفاده از شربت معده در بارداری

 شربت‌های معده با اسامی مختلفی همچون: آلومینیوم ام جی یا آلومینیوم ام جی اس در بازار وجود دارند و ترکیباتی هستند که باعث کاهش اثر اسید معده و بهبود آسیب‌های معده‌ای ناشی اسید می شوند. در این شربت‌ها عموما از دو ماده آلومینیوم هیدروکساید و منیزیوم هیدروکساید استفاده می‌گردد. این ترکیبات دارویی در رده‌ی C داروهای بارداری قرار دارند و با وجود اینکه شواهد کافی در مورد عوارض مصرف آنها در بارداری و بر روی جنین در دست نیست اما استفاده از آنها به نظر محققین در موارد سوزش معده به نظر چندان خطرآفرین نمی‌آید.

استفاده از رانیتیدین در بارداری

رانیتیدین (Ranitidine) با کاهش اسید معده باعث کاهش دردهای سردل و زخم معده استفاده می‌گردد. رانیتیدین در دوزهای مختلف از 50 تا 300 میلی‌گرم و در دو فرم خوراکی و تزریقی در دسترس قرار دارد. این دارو در رده‌ی B داروهای بارداری طبقه بندی می‌گردد و به عنوان یک دارویی کم خطر برای بارداری و جنین شناخته می‌شود.

استفاده از امپرازول و پنتوپرازول در بارداری

 امپرازول (Omeprazole) دارویی است که به صورت کپسول 20 میلی‌گرمی وجود دارد و از ترشح زیاد اسید معده جلوگیری کرده و باعث تسکین زخم‌های گوارشی می‌گردد. امپرازول در رده C داروهای بارداری دسته‌بندی می‌شود و ارتباطی بین مصرف آن در بارداری و ایجاد ناهنجاری‌های شدید در جنین گزارش نشده است. پنتوپرازول (Pantoprazole) نیز دارویی جدید از خانواده امپرازول  می‌باشد که جهت درمان ریفلاکس و زخم‌های گوارشی تجویز می‌شود. اما از آنجایی که اطلاعات در مورد عوارض این دارو در بارداری کم است، در هیچکدام از رده‌های دارویی در بارداری قرار ندارد و در زمان حاملگی نیز تنها در مواردی که منافع آن برای مادر زیاد باشد تجویز می‌گردد.

استفاده از شربت MOM در بارداری

منزیوم هیدروکساید یا شربت MOM  یا شربت لاکسی ژل، همگی نام یک ترکیب است که در جهت خنثی کردن اسید معده و کمک به دفع مواد و بهبود یبوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو در رده‌ی B داروهای بارداری قراردارد و اگرچه داروی کم خطری برای جنین به حساب می‌آید اما باید دانست نباید از آن برای مدت طولانی استفاده گردد.

استفاده از هیوسین در بارداری

 هیوسین (Hyoscine) از دیگر داروهای گوارشی است که در فرم‌های خوراکی و تزریقی تولید می‌شود و در کاهش دردهای ناشی از گرفتگی عضلات معده کاربرد دارد. این دارو در رده‌ی C داروهای بارداری قرار دارد و باید با احتیاط فراوان و در مواردی که منافع آن برای مادر ضروری است، تجویز شود. همچنین باید از مصرف این دارو در مادران مبتلا به مسمومیت بارداری خودداری شود.

استفاده از کلیدینیوم‌سی در بارداری

قرص کلیدینیوم‌سی ( Clidinium-C) از ترکیب یک داروی آرامبخش و یک داروی کاهش دهنده اسید معده ساخته شده است و می‌تواند در کاهش درد معده با منشا عصبی موثر باشد. این دارو در رده‌ی D  داروهای بارداری قرار دارد و مصرف آن برای بارداری و جنین خطرناک بوده و می‌تواند سبب بروز ناهنجاری در جنین و افزایش احتمال زایمان زودرس و کم وزنی نوزاد در هنگام تولد شود. همچنین مصرف آن در اواخر بارداری می‌تواند در بروز مشکلات تنفسی و افت قندخون در نوزاد نقش داشته باشد.

استفاده از پماد رکتول در بارداری

این پماد که جهت تسکین علایم هموروئید یا بواسیر تجویز می‌گردد از گیاه مورد ساخته شده است. اما از آنجایی که تاثیرات داروهای گیاهی در بارداری نامشخص است، این دارو در رده خاصی از داروهای بارداری قرار نمی‌گیرد و به همین سبب استفاده از پماد رکتول در بارداری و به خصوص در سه ماهه نخست به مادران توصیه نمی‌شود.

استفاده از لوپرامید در بارداری

لوپرامید (Loperamide) دارویی است که با کم کردن میزان حرکات دستگاه گوارش، علایم اسهال و از دست دادن مایعات را کاهش می‌دهد. لوپرامید دارای فرم‌های خوراکی بوده و هرگز نباید برای هر نوع اسهالی استفاده شود. برخی از محققین لوپرامید را در رده‌ی B و برخی در رده‌ی C داروهای بارداری طبقه‌بندی می‌کنند. اما در مورد مصرف‌آن در بارداری اطلاعات به شدت کم  و محدود است و به همین خاطر استفاده از آن تنها در مواردی که منافع آن برای مادر ضروری است، منطقی به نظر می‌رسد.

در آخر باید این نکته را اضافه کرد که:

 زنانی که به علل گوارشی تحت درمان دارویی قراردارند، حتما پیش از شروع بارداری و یا به محض آن مجددا به متخصص گوارش مراجعه کنند تا ایشان نوع و دوز مصرف داروهای گوارشی در بارداری را مطابق با شرایط بارداری اصلاح و تجویز نمایند.