مهمترین آزمایشات و سونوگرافی های سه ماه سوم بارداری کدامند؟

برای هر مادر باردار زمان انجام ویزیت‌های بارداری و آشنایی با آزمایش‌ها و سونوگرافی‌های مورد نیاز در طول دوران حاملگی مهم است. درباره آزمایش‌های سه ماهه اول و آزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری در مقاله‌های جداگانه بطور کامل پرداخته‌ایم. در مقاله پیش رو در مورد نحوه و زمان انجام آزمایش‌های سه ماهه سوم بارداری صحبت خواهیم کرد.

آزمایش های لازم در سه ماهه سوم بارداری 

تست‌ها و سونوگرافی‌هایی که از ابتدای 29 هفتگی تا انتهای بارداری انجام می‌گیرد، آزمایشات روتین سه ماهه سوم بارداری می‌نامند. تست‌هایی که در این بازه زمانی عموما برای مادران درخواست می‌شود شامل موارد زیر هستند:

1. سونوگرافی سه ماهه سوم بارداری
2. نوار قلب جنین (تست بدون استرس)
3. تست استرس انقباضی
4. تست پروفایل بیوفیزیکی

همچنین ممکن است برای بررسی وضعیت مادر در اواخر بارداری نیاز باشد که آزمایش خون سه ماهه سوم بارداری و آزمایش قند سه ماهه سوم بارداری نیز انجام شود. اما اگر وضعیت مادر و جنین نرمال باشد، کل آزمایشات سه ماهه سوم بارداری شامل همان موارد یاد شده است. 

*در این مقاله بخوانید سونو آنومالی چیست و چطور انجام میشود

سونوگرافی سه ماهه سوم بارداری یا سونوگرافی روتین آخر

در آزمایش‌های سه ماهه سوم بارداری به صورت معمول یک سونوگرافی توسط پزشک یا ماما برای مادر باردار درخواست می‌شود. زمان انجام این سونوگرافی عموما بین هفته‌های 31 تا 34 بارداری است. البته این نکته را باید در نظر داشت که شرایط هر بارداری برای خودش منحصر به فرد است و ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که به تعداد بیشتری سونوگرافی احتیاج باشد.

در سونوگرافی سه ماهه سوم چه مواردی بررسی می‌شوند؟

• میزان رشد جنین با اندازه گیری های مخصوص از اندام ها
• وضعیت قرارگیری جنین ( یعنی جنین با سر یا پا وارد لگن شده است.)
• میزان مایع اطراف جنین (مایع آمنیوتیک)
• موقعیت جفت و چسبندگی های احتمالی 

حتما بخوانید: سوالات مادران درباره آخرین سونوگرافی در دوران بارداری 

تست بدون استرس NST؛ نوار قلب جنین

تست بدون استرس، روش برای بررسی سلامت جنین است که بدون هیچ خطر، عارضه و دردی اتجام می‌شود. برای انجام این تست به مادر توصیه می‌شود که ماده ای شیرین یا مقداری مواد غذایی مصرف کند. سپس مادر روی تخت معمولی دراز می‌کشد و دو کاوشگر کوچک توسط کش دور شکم مادر بسته می‌شوند. فعالیت قلب جنین و رحم مادر توسط کاوشگر ها به دستگاه مخصوص بررسی NST منتقل می‌شوند. سپس به مادر یک زنگ کوچک داده می‌شود تا در هنگام حرکات جنین آن زنگ را فشار دهد. زمان انجام یک تست بدون استرس، 20 دقیقه است. اگر در این مدت جنین حرکت نکند و خواب باشد این تست مجددا بعد از خوردن کمی ماده غذایی، تکرار می‌شود. بر اساس نتیجه NST می‌توان در مورد مناسب بودن شرایط بارداری برای جنین و ادامه بارداری اظهار نظر کرد. 

در تست بدون استرس چه مواردی بررسی می‌شود؟

در این تست، میزان اکسیژن رسانی و خون رسانی به جنین، وضعیت فعالیت الکتریکی قلب جنین، میزان انقباضات و فعالیت های رحمی، پاسخ قلب جنین به حرکت و انقباض‌های رحمی ارزیابی می‌شوند.

*در این مقاله بخوانید سونوگرافی nt چیست + عدد nt بالای 2 چه خطراتی دارد

چه کسانی باید تست بدون استرس را انجام دهند؟

تست بدون استرس برای مادر و جنین خطری ندارد و انجام آن عموما در انتهای بارداری برای اکثر مادران در خواست می‌شود. همچنین برای پایش بارداری‌های پرخطر از این تست به صورت متوالی استفاده می‌گردد. از شرایطی که تست بدون استرس برای فرد درخواست می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ابتلا به مسمومیت بارداری
•  نشت کیسه آب 
• کاهش حرکات جنین
• بارداری دوقلویی 
• موارد تهدید به زایمان زودرس
• رشد کم جنین
• بارداری هایی که از موعد زایمانشان گذشته است
• هنگام بستری برای زایمان
• ابتلا به دیابت بارداری

* زمان انجام و جدول تفسیر آزمایش قند خون در بارداری

تست استرس انقباضی

تست استرس انقباضی روش دیگری برای ارزیابی شرایط بارداری است. این تست روش پایش وضعیت بارداری، رایجی نیست. برای انجام این تست، مشابه تست بدون استرس، فعالیت رحم مادر و قلب جنین توسط دو کاوشگر متصل به دستگاه NST پایش می‌شوند. سپس با تزریق داروی محرک انقباض رحمی، به بررسی عملکرد رحم و قلب جنین پرداخته می‌شود. با توجه به نوع انقباضات و وضعیت نوار قلب جنین در مورد مناسب بودن شرایط جفتی – رحمی می‌توان تصمیم گیری کرد. این تست، معمولا در نزدیکی زایمان و یا داخل اتاق زایمان انجام می‌شود.

تست پروفایل بیوفیزیکی یا BPP) Biophysical Profile)

در بارداری های پر خطر و یا بارداری هایی که نزدیک زایمان هستند برای بررسی سلامت جنین داخل رحم از تست پروفایل بیوفیزیکی استفاده می شود. این تست در حقیقت نوعی سونوگرافی است که به پایش شاخص های مهم سلامت جنین می پردازد و می‌توان از آن به عنوان ازمایش غربالگری سه ماه سوم یاد کرد. زمان آزمایش غربالگری سه ماهه سوم معمولا بعد از هفته 32 است. پیش از انجام این سونوگرافی که به صورت شکمی انجام می شود از مادر خواسته می شود که ماده شیرینی مصرف کند. شاخص ها شامل: حرکت جنین، تنفس، تون و ضربان قلب و مایع اطراف جنین ، می شوند. سپس با توجه به مجموع امتیاز کسب شده از شاخص ها، به وضعیت جنین نمره ای از 10 داده می شود. بر اساس نمره ای که جنین از این سونوگرافی می گیرد در مورد ادامه وضعیت بارداری تصمیم گرفته می شود. 

 در بیشتر موارد دو تست NST و BPP به طور همزمان برای مادر درخواست می شود. به همین جهت، موارد انجام تست پروفایل بیوفیزیکی تقریبا مشابه تست NST است و بیشتر در زمان پایش بارداری‌های پرخطر کاربرد دارد.

بررسی بلوغ ریه جنین 

ریه جنین یکی از آخرین اعضایی است که برای زندگی خارج از رحم آماده می شود. در مواردی که خطر زایمان زودرس وجود دارد، اطلاع از وضعیت ریه های جنین بسیار ضروری است چرا که نوزاد بدون ریه کامل و به بلوغ رسیده، نمی تواند تنفس کند. در بارداری‌های در معرض خطر زایمان زودرس، با انجام یک آزمایش آمنیوسنتز (بررسی مایع  اطراف جنین) با روش های مخصوص آزمایشگاهی مثل تست L/S می توان از بلوغ و رسیدگی ریه جنین اطلاع پیدا کرد.

زمان ویزیت‌های بارداری در سه ماهه سوم

در سه ماهه سوم بارداری با نزدیک شدن به زمان زایمان، فواصل زمانی ویزیت و معاینات لازم بارداری هم کوتاه می‌شود و کم کم از ماهی یک بار در سه ماهه دوم به هر دو هفته یکبار تا 36 هفتگی و سپس مراجعه هر هفته تا آخر بارداری، کاهش می یابد. در بارداری های پرخطری که نیاز به پایش دقیق وجود دارد، فواصل مراقبت ها از این تعداد هم کمتر است و گاها ممکن است هفته دو الی سه بار ویزیت پزشکی انجام شود. مواردی که در مراقبت‌ها بررسی می‌شوند، عبارتند از:

• علائم حیاتی مادر ( فشار خون، نبض، دمای بدن و تنفس)
• نحوه وزنگیری مادر 
• ارتفاع رحم، صدای قلب جنین، لمس حرکات جنین و رشد جنین
• حال عمومی مادر و معاینه فیزیکی (چشم، صورت، اندام ها، پوست و..) 
• بررسی وجود علایم زایمانی
• بررسی هر مشکل یا نگرانی که مادر ذکر می‌کند.

همچنین داروها و مکمل های مورد نیاز برای مادر در خواست می‌شود. 

مراقبت‌های لازم در سه ماهه سوم بارداری

اندازه گیری حرکات جنین توسط مادر 

علاوه بر انجام آزمایش‌های سه ماهه سوم بارداری، تعداد حرکات جنین شاخص مهمی در بررسی وضعیت بارداری در سه ماهه سوم است. با نزدیک شدن به زمان زایمان و بزرگ شدن جنین از حرکات جنین کاسته می‌شود. مادر با شمارش صحیح حرکات جنین و دانستن حداقل تعداد کافی حرکات، تا حد زیادی از مناسب بودن شرایط بارداری اطمینان پیدا می‌کند. شمارش حرکات جنین در هنگام فعالیت، گرسنگی و ناراحتی اندازه گیری مناسبی نیست.

نحوه شمارش حرکات جنین

برای این کار ابتدا باید یک ماده غذایی شیرین مثل موز و یا یک وعده غذایی مصرف کنید. سپس در یک اتاق کم نور و ساکت به پهلوی چپ دراز بکشید. روی حرکت جنین تمرکز کنید و تعداد حرکات را برای یک ساعت بشمارید. اگر جنین 4-5 حرکت داشت، تعداد حرکات مناسب است. اگر در یک ساعت جنین کمتر از 4 حرکت انجام داد، یک ساعت دیگر هم به او وقت می‌دهیم اگر با رعایت شرایط گفته شده جنین در مجموع در دو ساعت کمتر از 10 حرکت داشت، باید به بیمارستان مراجعه کنید.

آزمایش سفلیس 

سفلیس یک بیماری آمیزشی است که در اثر یک نوع باکتری ایجاد می‌شود. وجود این بیماری در بارداری بسیار خطرناک بوده و می‌تواند باعث زایمان زودرس، محدودیت رشد و مرگ جنین گردد. وجود این بیماری با انجام آزمایش VDRL بر روی خون فرد بررسی می شود. این آزمایش برای تمامی مادران در سه ماهه اول بارداری درخواست می‌گردد. در مادرانی که در معرض خطر ابتلا به این عفونت هستند مثل افراد معتاد، تست VDRL برای این افراد از الزامات آزمایش‌های سه ماهه سوم بارداری (هفته های 32 -28) بوده و بصورت مجدد انجام می‌شود.