کمک به راه رفتن کودک چگونه است؟

راه رفتن کودک و برداشتن اولین قدم‌های کودک، برای والدین، از زیباترین و فراموش نشدنی‌ترین لحظه‌هاست. همان‌طور که تاخیر در برداشتن این قدم‌های کوچک گاه در والدین باعث ایجاد سوال‌هایی درباره علت دیر راه افتادن کودک، سن راه افتادن کودک، کمک به راه رفتن کودک نوپا و سوال‌های دیگری در این باب می‌شود. در ادامه این مطلب به پاسخ این سوالات می‌پردازیم.

سن راه افتادن کودک 

سن راه افتادن کودک و اینکه "کودک از چند ماهگی راه می‌افتد؟" از سوالات رایج والدین است. آن‌ها مشتاقانه منتظرند که کودک خود را در حال برداشتن اولین قدم‌هایش ببینند. خیلی از والدین انتظار دارند که کودک در روز تولد یک ‌سالگی‌اش قادر به راه رفتن باشد. در برخی دیگر دیر راه افتادن کودکشان نسبت به سایر کودکان همسن، موجب مقایسه کردن و نگرانی می‌شود. قبل از پرداختن به موضوع کمک به راه رفتن کودک لازم است بدانید سن راه رفتن در کودکان بین 8 تا 18 ماهگی است. از آنجا که زمان راه رفتن هر کودک به ژنتیک او بستگی دارد، می‌توانید زمان راه افتادن کودک خود را، با توجه به سن راه افتادن خود یا همسرتان، حدس بزنید. کودکانی که به طور نارس متولد شده‌اند، ممکن است در راه افتادن تاخیر داشته باشند. به-هرحال سن راه افتادن کودک بسته به وزن، شخصیت و ژنتیک متفاوت است.

باید توجه داشت که عضلات نوزاد فاقد قدرت کافیست. همچنین کودک برای راه رفتن نیاز به هماهنگی کافی اعصاب و عضله، همچنین تعادل و اعتماد بنفس کافی برای ایستادن است. همه این توانایی‌ها به مرور زمان و طی انجام فعالیت‌های دیگر چون غلتیدن، نشستن، سینه‌خیز و چهاردست‌وپا راه ‌رفتن و در نهایت ایستادن، به دست می-آیند. 

روند رشد حرکتی در نخستین سال زندگی

• نخستین سال زندگی فرصت یادگیری مهارت‌ها و کسب قدرت و تعادل کودک برای راه‌رفتن است.
• نوزاد تازه متولد شده، روی گردن خود و حرکاتش کنترل ندارد. به مرور این توانایی را به دست آورده و حدود 3 تا 4ماهگی وقتی او را روی شکم می‌خوابانید، توانایی کنترل سر و بالا آوردنش را دارد.
• بین 3 تا 6ماهگی کودک می‌تواند برای رسیدن به اسباب‌بازی خود و یا تغییر موقعیت، غلت بزند.
• وقتی عضلات مرکز بدن در کودک قوی‌تر شدند، کودک قادر است بدون تکیه‌گاه و حمایت بنشیند. زمان نشستن کودک بین 4 تا 9ماهگی است.
• بعضی از کودکان ابتدا چهاردست‌وپا راه می‌روند. بعضی قبل از چهار‌دست‌وپا، روی زمین به صورت سینه‌خیز حرکت می‌کنند. شما می‌توانید با کمک دست، با فشاردادن کف پای کودک به جلو به حرکتش در حالت سینه‌خیز کمک کنید. این فعالیت‌ها در سنین 6 تا 13ماهگی کودک دیده می‌شود. 
• کسب توانایی نشستن در کودک، کم‌کم باعث ایجاد اشتیاق برای بلند شدن و ایستادن می‌شود. در سنین 8 تا 11ماهگی با کمک گرفتن اجسام اطراف خود، سعی می‌کنند که بایستند. برای ایستادن نیاز است که کودک زانوهای خود را خم کند و طی یک حرکت بایستد که برای کودک حرکت بسیار سختی به حساب می‌آید. 
• در سنین 6 تا 13ماهگی راه رفتن با کمک‌گرفتن دست بزرگسالان، یکی از فعالیت‌های موردعلاقه کودک به حساب می‌آید. 
• تعادل، کلید اصلی در ایستادن کودک بدون کمک اشیا و والدین است. ممکن است حتی یک کودک 6 ماهه هم بتواند بدون کمک بایستد و همچنین ممکن است کسب این توانایی تا بعد از تولد یک‌سالگی به تاخیر بیافتد. 
• همان طور که گفته شد، سن راه رفتن کودک بین 8 تا 18 ماهگی است. ممکن است کودکِ شما، نشستن و انجام بازی‌های نشسته را به ایستادن و راه رفتن ترجیح دهد. همین طور باید ترس کودک از راه رفتن را نیز در نظر داشت.

چگونه به راه رفتن کودک کمک کنیم؟

فعالیت‌هایی که یک کودک سالم طی مراحل مختلف، خود‌به‌خود یاد می‌گیرد، باعث کمک به راه افتادن کودک می-شود. در نتیجه به کارگیری اجبار و تمرینات زیاد و کاردرمانی برای راه رفتن کودک غیرضروری است. بهترین کار والدین برای کمک به راه رفتن کودک این است که صبور باشند و اجازه دهند که کودک در زمان خود توانایی‌هایش را کشف کند. همچنین با تغییر دکوراسیون، پوشاندن گوشه‌های نوک تیز و دور نگه داشتن اشیا خطرناک محیطی امن برای یادگیری و حرکت کودک فراهم آورند. 

1. برای راه‌رفتن و سرپا ایستادن، به کودک نوپای خود سخت نگیرید. به یاد داشته باشید که کودک، نیازمند فرصتی برای تقویت عضلات تنه و حتی دست‌ها(نه فقط عضلات ساق و پا) است. در این زمان برای، او را بیش‌تر از 30 دقیقه سرپا نگه ندارید.
2. دست کودک خود را بگیرید و هر بار سعی کنید مسافت طولانی‌تری را همراه او طی کنید. این کار به تعادل کودک در راه‌رفتن کمک می‌کند. برای کمک به راه رفتن کودک به طور مستقل به مرور کنترل خود را از کودک بردارید. برای مثال اگر در ابتدا دست‌های او را محکم می‌گرفتید، حالا اجازه دهید فقط نوک انگشتانتان را بگیرد.
3. کودک را روی چهارپایه یا صندلی بدون تکیه‌گاهی بنشانید. اطمینان حاصل کنید که خود یا بزرگسالی از پشت مراقب کودک است. پاهای کودک باید نسبت به زمین عمود و زاویه بین پاها و ران 90 درجه باشد، تا کودک بتواند با پاها به زمین فشار بیاورد. بعد او را تشویق کنید که اسباب‌بازی روی زمین را بردارد. این تمرین باعث تقویت پای کودک برای راه افتادن می‌شود. 
4. دائما مراقب کودک باشید اما از افتادن مکرر کودکان نگران نشوید. این اتفاق امری عادی است. از طرفی تحمل استخوان‌های کودک در برابر افتادن بیشتر از تصور ماست. 
5. بعد از اینکه کودک می‌ایستد، شاید نشستن دوباره برایش سخت باشد. این موضوع باعث نارضایتی و گریه کودک می-شود. به او کمک کنید که با خم کردن زانوان خود، دوباره بشیند.
6. همراه با کودک خود در امتداد مبل یا یک تخت‌ کوتاه بایستید. اجازه دهید با دستی مبل را بگیرد و با دست دیگر دست شما را. بعد به همراه یکدیگر کنار مبل راه بروید. به مرور و با احتیاط دست او را رها کنید. این حرکت با تقویت تعادل و اعتماد بنفس کودک باعث کمک به راه رفتن کودک می‌شود. 
7. همان‌طور که کودک با کمک مبل یا نیمکت ایستاده است، توپی را جلوی راهش قرار دهید. در ابتدا ممکن است کودک به صورت تصادفی به توپ لگد بزند. اما در حرکات بعدی به این حرکت علاقه‌مند خواهد شد. حرکت لگدزدن به توپ باعث حفظ کنترل و تعادلِ پاها و کمک به راه رفتن کودک می‌شود. 
8. برای کمک به راه رفتن کودک، هنگامی کودک با کمک مبلمان خود را سرپا نگه داشته او را صدا کنید یا توجه‌اش را جلب کنید تا شاید از سر کنجکاوی از مبل فاصله گرفته و قدمی به سمت شما بیاید. 
9. آرام دست خود را پشت بازوان کودک قرار دهید. به نرمی شانه‌ها را در جهت راه‌رفتن بچرخانید. طی این حرکت پاها نیز خودبه‌خود در مسیر حرکت و راه‌رفتن قرار می‌گیرند. این حرکت با تقویت هماهنگی اعصاب و عضله باعث کمک به راه رفتن کودک می‌شود. 
10. اگر کودک شما در ایستادن تنبلی می‌کند با گرفتن یک اسباب بازی در بالای سرش، او را تشویق کنید که از جا برخیزد.
11. وقتی کودک در راه رفتن ماهرتر شد می‌تواند برای کمک به راه‌رفتن از اسباب‌بازی‌های هل‌دادنی قوی با چرخ‌های ایمن استفاده کند. 
12. برای کمک به راه رفتن کودک، در کسب هر توانایی و برداشتن هر قدم کودک مشوق و حامی او باشید. 
13. اگر شاغل هستید یا تحرک کمی دارید، سعی کنید بیشتر پیاده‌روی کنید و برای کمک به راه رفتن کودک او را با خود همراه کنید. نگذارید طولانی‌مدت در کالسکه بماند تا به راه رفتن و پیاده‌روی همراه شما عادت کند.
14. پوشیدن کفش، بعد از راه افتادن کودک ضرورتی ندارد. در واقع راه رفتن به صورت پابرهنه، به تقویت مچ و پای کودک برای راه افتادن، کمک می‌کند.

چه زمان برای دیر راه افتادن کودک به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر تاخیر در راه افتادن کودک تا بعد از 18ماهگی ادامه یافت، نیاز است برای تشخیص علت دیر راه افتادن کودک با پزشک صحبت کنید. چک کردن نمودار رشد و اینکه کودک شما، کدام مراحل را پشت سر گذاشته نیز، برای سنجش روند طبیعی رشدِ حرکتی، اهمیت دارد. به یاد داشته باشید که یادگیری دیگر فعالیت‌های حرکتی در زمان مشخص بسیار حائز اهمیت است. برای مثال وضیعت کودکی که در 12ماهگی هنوز خزیدن و یا نشستن را نمی‌داند، نگران کننده‌تر از وضیعت کودک 16ماهه‌ای است که توانایی بقیه فعالیت‌های حرکتی به جز راه رفتن را دارد. پس هر زمان احساس کردید که مهارت‌های حرکتی کودک در مسیر رشد خوبی قرار ندارد، به پزشک خود مراجعه کنید. 

از صافی کف‌پا کودکتان احساس نگرانی نکنید. این صافی پا به دلیل تپل‌بودن پای کودکان است. یعنی بافت چربی باعث صافی کف‌پا شده ‌است. این ظاهر ممکن است تا سنین دو یا سه هم دیده شود.

به یاد داشته باشید که خیلی از کودکان بعد از شروع به راه‌رفتن، علاقه دارند که روی نوک اگشتان پا راه بروند و ممکن است این کا را تا دو سالگی نیز ادامه بدهند. این موضوع باعث حفظ تعادل و کمک به راه رفتن کودک می‌شود. اگر کودک‌تان به این کار بیش از زمان گفته‌شده ادامه داد، یا اینکه فقط یکی از پاهایش را کامل بر زمین می‌گذاشت با پزشک صحبت کنید. 

بعد از گذراندن 9ماه در شکم مادر، پاهای کودک حالت کمانی به خود می‌گیرد. از کمانی‌بودن پای کودک خود نگران نباشید. پای کمانی کودک معمولا به صورت خودبه‌خود تا 18ماهگی از بین می‌رود. (البته گاهی تا سه سالگی نیز ادامه می‌یابد)

علت دیر راه افتادن کودک

بیشتر دلایل دیر راه افتادن کودک قابل‌حل هستند. برخی از دلایل دیر راه افتادن کودک عبارتند از:

• سوءتغذیه و کمبود ویتامین D
• بدشکلی و اختلال استخوان یا مفصل ران و لگن
• دیستروفی عضلانی: این بیماری از شایع‌ترین بیماری‌های ارثی درگیرکننده عصب و عضله است. 
• فلج مغزی
• تاخیر در رشد سیستم حرکتی که لازم است علت رشد نکردن کودک مشخص شود
• هایپوتونی (به هر دلیلی مثلا سندرم دوان، سندرم پرادرویلی، سندرم ویلیامز و...)
• ناتوانی شدید در یادگیری: اگر کودک شما تا الان در یادگیری مشکلی نداشته، نگران این مورد نباشید. زیرا اگر کودک در یادگیری ناتوان باشد، این ناتوانی در همه اعمال او منعکس است. 
• عفونت مادر یا قرارگیری وی در معرض سموم (قبل از تولد کودک)
• آسیب دیدن سر کودک
• بیمار و بستری بودن کودک: وقتی کودک برای مدتی بیمار و بستری بوده، ممکن است در یادگیری مهارت‌های حرکتی، تاخیر داشته باشد.
• داشتن مادر‌ افسرده که عادت به آغوش گرفتن فرزند خود به مدت طولانی دارد نیز باعث تاخیر در راه افتادن کودک می‌شود. 
• همچنین محرومیت عاطفی در کودکان باعث می‌شود که میل آنان به یادگیری کم شود. 

آیا استفاده از روروئک مضر است یا مفید؟

یکی از سوالات رایج والدین این است که آیا روروئک مضر است یا مفید. تحقیقات اخیر نشان داده که استفاده کودک از روروئک می‌تواند رشد کودک را آهسته کرده و باعث آسیب به کمر نوزاد و شکل‌گیری نادرست عضلات کودک شود. همچنین به دلیل تسلط و کنترل ناکافی کودک بر روروئک، این وسیله می‌تواند باعث افتادن و صدمه دیدن کودک شود. 

در نهایت...

سن راه رفتن کودک بسته به ویژگی‌های کودک متفاوت است. همچنین دادن فرصت یادگیری، تشویق و حمایت عاطفی بهترین راهکار کمک به راه رفتن کودک است.