واکسن هپاتیت در دوران بارداری

پیشگیری از ابتلا به بیماری ها به کمک واکسیناسیون، بخش مهمی از مراقبت های سلامتی در طول دوران بارداری است. هپاتیت های ویروسی از آن دست عفونت هایی هستند که به کمک واکسن قابل پیشگیری می باشند. در این مقاله با هپاتیت های ویروسی، علایمشان و راه های پیشگیری و ایمن سازی علیه آنها بیشتر آشنا می شویم.

هپاتیت ویروسی و بارداری

علائم هپاتیت ویروسی در بارداری تفاوت چندانی با زمان غیر بارداری ندارد، در مواردی که عفونت مزمن است (یعنی ویروس به مدت طولانی در بدن فرد حضور دارد)، ممکن است هیچ علامت خاصی در فرد نداشته باشد. اما در موارد عفونت حاد(یعنی عفونت به سرعت شروع شود و علایم شدید باشد)  نشانه های زیر دیده می شوند که عبارتند از:

• زرد شدن پوست، زرد شدن سفیدی چشم
• بی حالی، خستگی
• تهوع و استفراغ
• بی اشتهایی 
• تغییر رنگ ادرار و مدفوع
• درد در قسمت بالایی شکم و زیر دنده ها 
• تب  

هپاتیت های ویروسی که به صورت مزمن در آمده اند اگر با مصرف دارو کنترل شوند، عموما باعث مرگ و میر مادر در بارداری نمی شوند. اما هپاتیت های حاد می توانند برای بارداری خطرناک باشند. 

هپاتیت 

هپاتیت بیماری التهاب و عفونت در کبد است که می تواند به علل مختلف مثل ویروس ها، مصرف مشروبات الکلی ، دارو ها و غیره ایجاد شود. هپاتیت به علت شیوع بالایی که در دنیا دارد و  چون می تواند عامل خطری برای ابتلا سرطان کبد باشد به عنوان یک مشکل بهداشتی جهانی شناخته می شود. در این مقاله در مورد هپاتیت های ویروسی (یعنی هپاتیتی که در اثر ویروس ایجاد شده) و راه های پیشگیری از وقوع آنها به کمک واکسن خواهیم گفت. 

هپاتیت ویروسی

هپاتیت های ویروسی، براساس نوع ویروس ایجاد کننده ی بیماری نام گذاری می شوند. مثل  هپاتیت نوع A، نوع B و غیره. این نوع از هپاتیت ها بسیار شایع هستند به طوری که تنها 250 میلیون نفر از افراد کره زمین به هپاتیت نوع B دچار هستند. همچنین سالاته 650 هزار مورد مرگ ناشی از مشکلات کبدی رخ می دهد که در اثر ویروس هپاتیت B ایجاد شده اند. به همین خاطر است که پیشگیری از وقوع و شیوع این عفونت ها در سرتاسر جهان بسیار با اهمیت است.

همچنین ابتلا به هپاتیت های ویروسی در بارداری می تواند خطرناک باشد و باعث انتقال عفونت به جنین گردد.

عوارض هپاتیت ویروسی بر بارداری و جنین

 بر مادر و بارداری: 

عفونت های ناشی از ویروس های هپاتیت می تواند باعث جدا شدگی جفت، انقباضات زودرس رحمی، زایمان زودرس، پارگی کیسه آب و خونریزی های رحمی، ایجاد کبد چرب حاد، مشکلات کیسه صفرا و اختلالات عملکردی کبد شوند.

بر جنین و نوزاد :

رشد کم جنین و یا عقب افتادگی رشد جنین، وزن کم هنگام تولد. همچنین انتقال ویروس به جنین می تواند به مرور باعث نارسایی کبد بعد از تولد و در یک چهارم موارد مرگ گردد.

پیشگیری از وقوع هپاتیت های ویروسی در بارداری

هر کدام از انواع مختلف هپاتیت به علت و روش متفاوتی از هم ایجاد می شوند. مثلا هپاتیت نوع A و E با مصرف غذا و آب آلوده به ویروس منتقل می شوند اما هپاتیت های B  ، C و  D به وسیله فراورده های خونی  آلوده، سرنگ آلوده، رابطه جنسی با فرد مبتلا ، تماس با ترشحات فرد مبتلا و از مادر به جنین انتقال می یابند.

به همین دلیل راه های پیشگیری انواع ویروس هپاتیت متفاوت است. در این میان واکسیناسیون یک روش قطعی و مطمین برای جلوگیری از ایجاد هپاتیت های ویروسی است. اما متاسفانه برای همه انواع هپاتیت ویروسی واکسن مناسبی ساخته نشده است. در حال حاضر برای مقابله با ویروس هپاتیت نوع A و نوع B واکسن وجود دارد.

واکسن هپاتیت نوع A در بارداری

 تزریق واکسن هپاتیت نوع A  در بارداری به چه کسانی توصیه می شود:

• زنانی که در معرض خطر ابتلا به این عفونت هستند
• افراد دارای بیماری های مزمن کبدی
• دارای مشکلات انعقاد خون مثل هموفیلی 
• افراد در تماس با فرد مبتلا به هپاتیت A
• افراد شاغل در آزمایشگاه
• افرادی که قصد سفر به مناطقی را دارند که عفونت با ویروس هپاتیت A در آن شایع است

 بهتر است واکسیناسون پیش از بارداری انجام شود. واکسن هپاتیت A در دو نوبت به فاصله 6 ماهه قابل تزریق است، و از ویروس هپاتیت A غیر فعال شده تهیه شده است. همچنین تزریق آن در بارداری منعی ندارد.

در حال حاضر این واکسن در داخل کشور توزیع نشده است.

واکسن هپاتیت نوع B در بارداری

 غالبا مادران امروزی در دوران کودکی واکسیناسیون هپاتیت  Bرا به صورت کامل انجام داده اند. اما به خاطر پر خطر بودن این بیماری و احتمال انتقال آن به جنین ، پزشک یا ماما در طول آزمایشات چکاپ مادر، آزمایش هپاتیت B را نیز برای مادر باردار درخواست می کنند تا میزان ایمنی مادر نسبت به این عفونت ویروسی سنجیده شود. 

چه افرادی نیاز به دریافت واکسن هپاتیت B دارند؟

• افرادی که ایمنی آنها نسبت به عفونت هپاتیت B پایین است.
• افرادی که با فرد مبتلا به عفونت هپاتیت B زندگی می کند.
• کارکنان مراکز بهداشتی و درمانی و آزمایشگاهی مثل پرستار، تکنسین آزمایشگاه، پزشک و...
• آرایشگران 
• زندانبانان
• افراد دارای روابط جنسی غیر ایمن و پرخطر
• افراد دارای بیماری های کبدی مزمن

 در تهیه واکسن های هپاتیتB از مواد سطح ویروس که هیچ خطر و آلودگی برای بدن ندارد استفاده می شود. برای ایجاد ایمنی کافی نسبت به عفونت هپاتیت B نیاز به تزریق سه نوبت از واکسن است. فاصله تزریق اول تا دوم یک ماه و تزریق دوم تا سوم، شش ماه است. بهتر است بعد از اتمام نوبت های واکسیناسیون هپاتیت B با  انجام آزمایش، میزان ایمنی ایجاد شده نسبت به ویروس در فرد سنجیده شود.

خطر و عارضه تزریق واکسن هپاتیت B در بارداری

بهترین راه پیشگیری از وقوع عفونت هپاتیت B در بارداری ایمن کردن بدن بر علیه ویروس به کمک واکسن است. واکسن نه تنها مقاوت بدن مادر را در برابر آلودگی با ویروس هپاتیت B بالا می برد، بلکه باعث تولید سلول های ایمنی یا همان آنتی بادی های ضد ویروس هپاتیت B شده که از جفت عبور می کنند و به جنین می رسند و برای تقویت سیستم ایمنی او نیز مفید هستند. با توجه به نوع ساختار واکسن های هپاتیت B تزریق آن در طول بارداری باعث ایجاد خطر و عارضه ای در مادر و جنین نمی گردد. (در مورد بهترین زمان برای آزمایش هپاتیت در این مقاله بیشتر بخوانید)

تزریق واکسن هپاتیت B به نوزاد

اگر مادر دچار عفونت هپاتیت B شود بهترین راه پیشگیری از ابتلای جنین به عفونت، تزریق واکسن در بدو تولد است. در صورت واکسینه نکردن سریع نوزاد تا 90 درصد امکان انتقال عفونت از مادر به جنین وجود دارد. این نوزادان ظرف 12 ساعت اول تولد باید واکسن هپاتیت B  را دریافت کنند. همچنین برای ایجاد ایمن کافی بر علیه ویروس لازم است علاوه بر واکسن، آنتی بادی های ایمنی زا علیه ویروس نیز به آنها تزریق گردد. در ماه های بعدی تولد میزان ایمنی ایجاد شده در شیرخوار بررسی می گردد.