رفتار کودک بیش‌فعال | درمان و چگونگی برخورد با کودک بیش فعال
بسیاری از بچه‌ها بسیار فعال هستند اما وقتی زمان استراحت می‌رسد آن‌ها می‌توانند فعالیت خود را کاهش دهند. آن‌ها ممکن است یک دقیقه توپ‌بازی کنند و پنج دقیقه بنشینند و کتاب بخوانند اما برخی از بچه‌ها نمی‌توانند بدون حرکت بمانند. آن‌ها همیشه بی‌قرارند، صحبت می‌کنند و حتی وقتی به آن‌ها می‌گویید بایستند می‌دوند. این کودکان بیش‌فعال هستند.
رفتار کودک بیش‌فعال، عمدی نیست. او نیاز به حرکت دارد و هنوز مهارت مدیریت آن را پیدا نکرده است. برخی افراد با مشاهده رفتار بچه‌های بیش‌فعال، آن‌ها را قضاوت می‌کنند. آن‌ها ممکن است فکر کنند که این بچه‌ها، به خوبی تربیت نشده‌اند یا بی‌ادب هستند. آن‌ها همچنین ممکن است نظراتی بدهند که باعث احساس شرم کودکان و والدین آن‌ها شوند. با این حال، لازم است در مورد رفتار کودک بیش‌فعال و علل آن بیشتر بدانید تا بتوانید این کودکان را بهتر درک کنید. در ادامه بیشتر در مورد خصوصیات رفتاری کودکان بیش فعال و رفتار صحیح با کودک بیش فعال بیشتر توضیح خواهیم داد.
رفتار کودک بیش‌فعال شامل چه کارهایی است؟
بیش‌فعالی چیست؟ برخی از مردم فکر می‌کنند که بچه‌های بیش‌فعال دائما در حال مسابقه دادن هستند اما بیش‌فعالی فراتر از این مسائل است. رفتار کودکان بیش فعال چگونه است؟ بیش‌فعالی به معنای فعال بودن مداوم از راه‌هایی نامتناسب با سن زمان یا موقعیت است. در ادامه به چند مورد از رفتار کودک بیش‌فعال و مهم‌ترین علائم بیش‌فعالی اشاره شده است.
- هنگام بازی می‌دود و فریاد می‌زند حتی اگر داخل خانه باشد.
- درحالی‌که معلم سر کلاس در حال صحبت کردن است، وسط کلاس می‌ایستد یا حرف می‌زند.
- آن‌قدر سریع حرکت می‌کند که با دیگران و وسایل برخورد می‌کند.
- بیش‌ازاندازه بازی می‌کند و به‌طور تصادفی به خودش یا بچه‌های دیگر آسیب می‌رساند.
بیش‌فعالی می‌تواند در سنین مختلف، متفاوت به نظر برسد و همچنین از کودکی به کودک دیگر متفاوت است به طوری که علائم بیش فعالی در کودکان 6 ساله با کودکان 3 یا 4 ساله متفاوت است. با این حال این بدین معنا نیست که رفتارشان به مرور زمان بهتر می‌شود و حتی رفتار کودک پرخاشگر در پیش دبستانی می‌تواند بسیار بدتر از زمانی که کوچک بود باشد. عکس این موضوع نیز صحت دارد و هر کودک شرایط خاص خود را دارد. در ادامه به برخی دیگر از رفتارهای کودک بیش‌فعال و خصوصیات بچه‌های بیش‌فعال اشاره شده است.
- به نظر می‌رسد دائما صحبت می‌کند. (این یکی از اصلی‌ترین مشکلات رفتاری کودکان بیش فعال است.)
- به‌طور مکرر صحبت دیگران را قطع می‌کند.
- به سرعت و اغلب ناشیانه از جایی به جای دیگر می‌رود.
- حتی در حالت نشسته نیز به حرکت خود ادامه می‌دهد.
- به وسایل برخورد می‌کند.
- بی‌قرار است و تمایل دارد همه چیز را بردارد و با آن‌ها بازی کند. (این یکی از شایع‌ترین رفتار کودک پرخاشگر در خانه است.)
- برای نشستن در هنگام غذا خوردن و انجام کارهای دیگر با مشکل مواجه است.
عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال
آیا کودکان بیش فعال باهوش هستند؟ یک تصور غلط رایج این است که همه کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) به طور طبیعی باهوش‌تر هستند و ضریب هوشی بالاتری نسبت به کودکان بدون ADHD دارند. با این حال، هیچ ارتباطی بین این وضعیت و هوش کودک مشاهده نشده است.
عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال می‌تواند جبران‌ناپذیر و زیاد باشد بنابراین این عارضه باید زودتر تشخیص داده شود و سریعاً برای درمانش اقدامی کرد. همه‌ی موارد بالا از عوارض بیش فعالی در کودکان هستند که در ادامه علتشان را توضیح می‌دهیم.
علل رفتار کودک بیش‌فعال
بیش‌فعالی به معنای فعالیت زیاد نیست. این مسئله ثابت و فراتر از کنترل بچه‌هاست. رفتارهای کودکان بیش‌فعال به دلیل عدم نظم یا سرپیچی نیست. نکته‌ای که لازم است در بیش‌فعالی کودکان در نظر گرفت سن است. طول می‌کشد تا بچه‌ها بتوانند مهارت‌های لازم برای کنترل خود را یاد بگیرند.
همچنین همه بچه‌ها با سرعت مشابه رشد نمی‌کنند. ممکن است یک کودک در 4 سالگی خویشتن‌داری خوبی داشته باشد درحالی‌که کسب این مهارت در کودکی دیگر تا 6 سالگی طول می‌کشد اما نکته‌ای است که اکثر بچه‌های یک گروه سنی از مهارت‌های خودتنظیمی مشابهی برخوردارند. در این زمان است که تفاوت‌ها واضح‌تر می‌شوند. در ادامه به چند علت برای رفتار کودک بیش‌فعال اشاره شده است.
اختلال کمبود توجه بیش‌فعالی (ADHD)
تقریبا نه درصد از کودکان مبتلا به ADHD هستند. ADHD یک بیماری عصبی زیست‌شناختی است که باعث علائمی مانند تکانشگری، اختلال نقص در تمرکز و بیش‌فعالی می‌شود. علائم ADHD در ادامه مطرح شده است. لازم است بدانید این اختلال تنها توسط روانشناس یا روانپزشک قابل‌تشخیص است.
- مشکل در ثابت نشستن، مرتبا چرخیدن و حرکت دادن دست‌ها و پاها یا ایستادن و حرکت هنگام نشستن دیگران
- دویدن یا بالا رفتن از وسایل در زمانی نامناسب
- به‌ندرت بی‌سر و صدا بازی کردن
- صحبت کردن مداوم که می‌تواند در مدرسه یا محیط‌های اجتماعی مشکل‌ساز شود
- مشکل در انتظار کشیدن برای رسیدن به نوبت خود
- پریدن وسط حرف دیگران
- استرس
چه به‌هم‌ریختگی دائمی اتفاق افتاده باشد چه موقتی، کودکان معمولا در هنگام قرار گرفتن در معرض فشارهای محیطی دچار بیش‌فعالی می‌شوند. حتی تغییرات مثبت مثل به دنیا آمدن فرزندی جدید یا جابجایی محل خانه می‌تواند برای کودک استرس‌زا باشد. همچنین لازم است بدانید که استرس شما نیز باعث استرس فرزندتان می‌شود. در ادامه بیشتر در مورد طرز رفتار با کودک پرخاشگر توضیح خواهیم داد.
مشکلات عاطفی یا روانی
کودک مبتلا به اضطراب ممکن است در ثابت نشستن با مشکل روبرو باشد یا ممکن است کودکی که در معرض یک اتفاق ترسناک قرار گرفته است نتواند به خوبی تمرکز کند. اگر مشکوک هستید که رفتار بچه بیش‌فعال به دلیل مشکلات عاطفی است حتما با روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید.
شرایط پزشکی
برخی از مشکلات جسمی می‌توانند باعث بیش‌فعالی کودک شوند. به‌عنوان‌مثال تیروئید پرکار، می‌تواند طیف وسیعی از علائم، ازجمله اضطراب و بیش‌فعالی را ایجاد کند. همچنین برخی مشکلات ژنتیکی نیز می‌توانند منجر به بیش‌فعالی شوند.
ورزش نکردن
کودکان قرار است فعال و پرانرژی باشند. بدون ورزش کافی، آن‌ها ممکن است در بی‌حرکت نشستن دچار مشکل شوند. نداشتن فرصت بازی و ورزش می‌تواند بیش‌فعالی را شدیدتر کند. بنابراین، کودک خود را تشویق کنید که هرروز ورزش کند. بازی در پارک، دوچرخه‌سواری و دویدن به کودک این فرصت را می‌دهد تا انرژی‌اش مصرف شود.
کمبود خواب
تنظیم خواب کودکان بیش‌فعال بسیار مهم است. درحالی‌که بزرگسالان در هنگام کمبود خواب دچار کندی در کارها می‌شوند، کودکان در این شرایط بیش‌فعال می‌شوند. یک کودک خواب‌آلود بیش از هر زمان دیگری، فعالیت دارد. وقتی کودک به اندازه کافی استراحت نمی‌کند، بدن او به این شرایط با تولید کورتیزول و آدرنالین بیشتر واکنش نشان می‌دهد تا کودک بتواند بیدار بماند. درنتیجه، کودک انرژی بیشتری خواهد داشت.
نحوه برخورد با رفتار کودک بیش‌فعال
سوال اصلی چگونگی رفتار با کودکان بیش فعال است. به دلیل وجود این اختلالات، کنترل بچه‌های بیش فعال کار دشواری است. گام بعدی پس از تشخیص علت بیش‌فعالی، درمان بیش‌فعالی در کودکان و آگاهی از نحوه رفتار با کودک بیش‌فعال است. مقابله با این رفتارها می‌تواند برای والدین بسیار دشوار باشد. با این حال، استفاده از برخی روش‌ها می‌توانند به مدیریت بیش‌فعالی کودک کمک کنند که در ادامه در مورد رفتار والدین با کودک بیش فعال بیشتر توضیح خواهیم داد:
- از طریق بازی‌ها، ورزش و فعالیت بدنی، راه‌های زیادی برای فعال ماندن در اختیار فرزندتان قرار دهید.
- اگر کودک شما در انجام مشق شب یا آرام گرفتن در هنگام غذا خوردن با مشکل مواجه است قبل از شروع آن‌ها به فرزندتان فعالیتی یکنواخت پیشنهاد بدهید که پنج تا 10 دقیقه خود را با آن فعالیت سرگرم کند. جستجوی کلمات، حل کردن جدول متقاطع، پازل و بازی‌های کارتی ایده‌های خوبی در این زمینه هستند.
- ساختار ایجاد کنید. برای کودک یک روال روزانه تعیین کنید و به آن پایبند بمانید. این روال‌ها برای زمان خواب، زمان غذا خوردن، انجام مشق شب و زمان بازی ضروری هستند.
- کارهای کودک را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. سعی کنید از یک تقویم دیواری بزرگ برای یادآوری وظایف کودک استفاده کنید. مشق‌ها و کارهای روزانه می‌تواند کودکان بیش‌فعال را به‌شدت تحت فشار بگذارد. به همین دلیل لازم است کارهای کودک را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید که کمتر خسته شود.
- عوامل حواس‌پرتی را محدود کنید. کودکان بیش‌فعال به سرعت حواسشان پرت می‌شود. تلویزیون، بازی‌های ویدئویی و کامپیوتر می‌توانند تکانش گری این کودکان را افزایش دهند. به همین دلیل مهم است که استفاده کودک از این وسایل را کاهش دهید و او را تشویق کنید که بیرون از خانه فعالیت بدنی داشته باشد. در این صورت انرژی کودک بیشتر مصرف می‌شود.
- الگوهای خواب کودک را تنظیم کنید. زمان خواب ممکن است برای کودکان بیش‌فعال بسیار دشوار باشد. کمبود خواب، بی‌توجهی، بیش‌فعالی و بی‌پروایی را تشدید می‌کند. به همین دلیل، کمک به کودک برای بهتر خوابیدن مهم است. برای کمک به آن‌ها در استراحت بهتر، محرک‌هایی مانند قند و کافئین را از برنامه غذایی او حذف کنید و زمان تلویزیون را کاهش دهید.
- انتظار کشیدن را در فرزندتان تقویت کنید. یکی از راه‌ها برای اینکه به فرزندتان یاد بدهید در صحبت دیگران نپرد این است که به او کمک کنید قبل از صحبت کردن چند لحظه مکث و فکر کند. با کمک به کودک در انجام تکالیف و پرسیدن سوالات تعاملی درباره یک برنامه تلویزیونی یا کتاب موردعلاقه، پاسخ‌های متفکرانه را در فرزندتان تشویق کنید.
- به فرزندتان باور داشته باشید. کودک شما احتمالا متوجه استرسی که شرایط او ایجاد می‌کند نیست. مهم است که مثبت نگر و دلگرم‌کننده باشید. رفتار خوب فرزند خود را تحسین کنید تا بداند چه کاری را درست انجام داده است. اگرچه ممکن است فرزندتان در حال حاضر با بیش‌فعالی روبرو باشد اما این مسئله همیشه دوام نخواهد داشت. به فرزند خود اعتماد داشته باشید و نسبت به آینده او مثبت نگر باشید.
رفتار درمانی کودکان بیش فعال
بیش‌فعالی کودک می‌تواند برای کل خانواده دشوار باشد. یک کار مهم که می‌توانید در برخورد با رفتار کودک بیش‌فعال انجام دهید این است که به او کمک کنید احساس بد و شرم نداشته باشد. به فرزندتان اطمینان دهید که این مسئله رایج است و با گذشت زمان و پشتیبانی، بیش‌فعالی او بهبود می‌یابد.همچنین باید به خوبی با چگونگی رفتار با کودک پرخاشگر آشنا شوید و دستورالعمل‌های لازم را به کار بگیرید. اگر در مورد رفتار درمانی کودکان بیش فعال اطلاعاتی ندارید حتماً از یک متخصص بهداشت و روانشناسی کمک بگیرید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.