التهاب تیروئید پس از زایمان و درمان آن
التهاب تیروئید پس از زایمان یک موضوع کمترشناخته‌شده بین مادران است. همین موضوع موجب شده بسیاری از مادران علائم آن را نادیده یا با علل دیگر اشتباه بگیرند. به‌طور مثال مادران ممکن است به علائمی مانند گرگرفتگی در شیردهی یا بی‌حوصلگی و تغییرات وزن بی‌توجه باشند. در حالی که ممکن است از علائم پرکاری یا کم‌کاری تیروئید بعد از بارداری باشند. به دلیل اهمیت این موضوع، لازم دیدیم که در رابطه با مسائلی مانند پرکاری و کم‌کاری تیروئید بعد از زایمان، خطرات تیروئیدیت و علائم کم‌کاری تیروئید در این مقاله صحبت کنیم.
التهاب تیروئید پس از زایمان چیست؟
غدۀ تیروئید یک غده در قسمت جلویی گردن است که هورمون‌هایی به نام T3 و T4 را ساخته و آن‌ها را از طریق خون به قسمت‌های مختلف بدن می‌رساند. این هورمون‌ها تقریبا روی همه بافت‌های بدن تاثیر می‌گذارند. سوخت‌وساز بدن و مصرف انرژی سلول‌ها توسط این هورمون‌ها افزایش می‌یابد. یکی ازمشکلاتی که ممکن است در غدۀ تیروئید پیش بیاید، التهاب تیروئید پس از زایمان یا Postpartum Thyroiditis است. این مشکل در بین 7 تا 8 درصد از زنان سالم دیده می‌شود. در تیروئیدیت یا التهاب تیروئید پس از زایمان، سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی علیه غدۀ تیروئید می-سازد که این آنتی‌بادی‌ها به غده حمله کرده و موجب تخریب بافت تیروئید می‌شوند. این حالت در افرادی که دچار سقط خودبه‌خودی شده‌اند یا اقدام به سقط ارادی هم داشته‌اند دیده شده و فقط مختص زایمان نیست.
این نوع از التهاب تیروئید در سال اول پس از زایمان تشخیص داده می‌شود. اگرچه معمولا چند ماه پس از شروع، بهبود می‌یابد. اما ممکن است آسیب به تیروئید ماندگار شده و مادر را دچار کم‌کاری دائمی تیروئید کند. طبق تحقیقات معتبر جهانی نزدیک به 40-20 درصد مبتلایان به تیروئیدیت بعد از زایمان در عرض 12-3 سال بعد دچار کم‌کاری تیروئید دائمی می‌شوند.
علت ابتلا به التهاب تیروئید پس از زایمان
- وجود آنتی‌بادی علیه تیروئید قبل از بارداری یعنی Anti-TPO، مثلا در بیماری هاشیموتو
- سابقۀ التهاب تیروئید پس از زایمان در بارداری‌های قبلی
- سابقۀ خانوادگی التهاب تیروئید پس از زایمان و سایر مشکلات تیروئیدی
- وجود مشکلاتی مانند پرکاری یا کم‌کاری تیروئید در فرد، قبل از بارداری
- ابتلای فرد به سایر بیماری‌های خودایمن مانند دیابت نوع یک
اگر هریک از موارد بالای در شما وجود دارد بهتر است با پزشک خود در رابطه با این بیماری پس از زایمان صحبت کنید تا مراحل تشخیص و درمان برای شما انجام گیرد.
علائم التهاب تیروئید پس از زایمان
التهاب تیروئید پس از زایمان معمولا دو فاز دارد. در فاز یا مرحلۀ اول، به علت تخریب سلول‌های غدۀ تیروئید، هورمون‌های تیروئیدی در خون آزاد می‌شوند و به مقداری بیشتر از حد معمول می‌رسند. در این مرحله علائم پرکاری تیروئید در شما ظاهر می‌شود. پرکاری تیروئید معمولا دو تا چهار ماه پس از زایمان ایجاد شده و علائم آن بین دو تا هشت هفته طول می‌کشند. سپس علائم فروکش کرده و مقدار هورمون‌ها نیز کم می‌شود. زیرا قسمت‌هایی از تیروئید تخریب شده‌اند و کمتر از قبل می‌توانند هورمون بسازند. در این مرحله که فاز دوم نام دارد، علائم کم‌کاری تیروئید در زنان ظاهر می‌شود. فاز کم‌کاری تیروئید نیز بین دو هفته تا شش ماه طول می‌کشد و سپس التهاب برطرف شده و عملکرد غدۀ تیروئید به حالت طبیعی برمی‌گردد. البته ممکن است تمامی افراد هر دو مرحله را تجربه نکنند و فقط یکی از مراحل برای آن‌ها اتفاق بیفتد. آمار نشان داده که از بین افراد مبتلا به التهاب تیروئید پس از بارداری، حدود 20 تا 30 درصد هر دو مرحله، حدود 20 تا 40 درصد فقط پرکاری و حدود 40 تا 50 درصد نیز فقط کم‌کاری تیروئید را تجربه می‌کنند.
علائم فاز اول التهاب تیروئید پس از زایمان (پرکاری تیروئید)
- عدم تحمل گرما
- ضعف عضلانی
- عصبی و مضطرب بودن
- افزایش ضربان قلب
- کاهش تمرکز
- کاهش وزن
- ریزش مو
- بی‌خوابی
علائم فاز دوم التهاب تیروئید پس از زایمان (کم‌کاری تیروئید)
- خستگی و خواب‌آلودگی
- افزایش وزن
- کاهش انرژی
- یبوست
- اختلال حافظه
- عدم تحمل سرما
- گرفتگی عضلانی
نکتۀ مهم در زمینۀ علائم تیروئیدیت این است که علائم پرکاری تیروئید ممکن است با مواردی مانند استرس و اضطراب داشتن یک نوزاد، شیردهی، خستگی ناشی از شب‌بیداری و کاهش انرژی اشتباه گرفته شوند و این موضوع مراجعه به پزشک را به تعویق می‌اندازد. در مرحلۀ هایپوتیروئیدی نیز، افسردگی پس از زایمان با کم‌کاری تیروئید علائم مشابهی دارد و حتی ممکن است این دو به‌صورت هم‌زمان وجود داشته باشند. به همین دلیل بررسی دقیق علائم توسط مادر به تشخیص بیماری کمک می‌کند.
تشخیص و درمان التهاب تیروئید پس از زایمان
تشخیص و درمان التهاب تیروئید پس از زایمان توسط تست‌های خونی و درمان‌های دارویی انجام می-شود. در ادامه بیشتر به بررسی این موضوعات می‌پردازیم.
التهاب تیروئید پس از زایمان چطور تشخیص داده می‌شود؟
اگر شما هریک از علائم ذکرشده یا موارد خطر برای ابتلا به التهاب تیروئید پس از زایمان را دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در این مرحله پزشک ابتدا علائم را بررسی کرده و غدۀ تیروئید شما را معاینه می‌کند. غدۀ تیروئید ممکن است در معاینه بزرگ، بدون درد و غیرحساس باشد. سپس پزشک برای تشخیص قطعی برای شما آزمایش خون و اندازه‌گیری هورمون‌های T3 و T4 و TSH را درخواست می‌دهد. معمولا این تست‌ها پزشک را به نتیجه می‌رسانند اما در برخی موارد ممکن است تکرار تست‌ها یا آزامایش‌هایی مانند سونوگرافی داپلر، برداشت ید رادیواکتیو و اندازه‌گیری میزان آنتی-باید علیه تیروئیدپراکسیداز Anti-TPO نیاز شود. تست‌های آزمایشگای معمولا در افرادی که علامت‌دار هستند و یا افرادی که عوامل خطر ذکرشده برای التهاب تیروئید پس از بارداری را دارند انجام می‌شود.
درمان دارویی التهاب تیروئید پس از زایمان
پس از تشخیص التهاب تیروئید پس از زایمان، پزشک ممکن است درمان‌های متفاوتی را برای شما شروع کند. روش درمانی التهاب تیروئید پس از زایمان به سن بیمار، علائم فرد، شدت بیماری و وضعیت سلامتی او بستگی دارد. در اغلب موارد، التهاب تیروئید پس از زایمان حدود یک سال پس از زایمان خودبه‌خود محدود می‌شود و ممکن است حتی نیازی به درمان دارویی نداشته باشد. معمولادر افراد بی‌علامت، درمان دارویی انجام نمی‌شود و تنها پزشک هر چهار تا هشت هفته سطح هورمون‌ها را بررسی می‌کند.
در مواردی که علائم التهاب تیروئید شدید باشد، پزشک درمان دارویی را برای شما شروع می‌کند که داروها بسته به فاز بیماری متفاوتند. در فاز اولیه یا پرکاری تیروئید، معمولا از داروهایی مانند بتابلاکرها مثل پروپرانولول برای کنترل ضربان قلب و داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون جهت کنترل سیستم ایمنی استفاده می‌شود. این درمان تا زمانی که هورمون‌های تیروئیدی به سطح طبیعی برسند ادامه دارد.
در فاز دوم یا کم کاری تیروئید باید هورمون‌درمانی برای شما انجام شود که داروهایی مانند لووتیروکسین در این مرحله کاربرد دارند. مصرف لووتیروکسین بعد از زایمان ممکن است بین شش تا دوازده ماه ادامه پیدا کند. البته عواملی مانند بارداری، قصد بارداری در آیندۀ نزدیک و شیردهی ممکن است روی این زمان اثر بگذارند. در صورتی که هایپوتیروئیدی در شما ماندگار شود، شما نیاز به هورمون‌درمانی طولانی‌مدت دارید.
نکات مرتبط با درمان التهاب تیروئید پس از زایمان
- درمان تیروئیدیت پس از زایمان و مصرف دارو حتما باید تحت نظر پزشک باشد. زیرا این داروها ممکن است روی بدن شما و فرزندتان اثرات جانبی داشته باشند. به‌همین دلیل نباید سرخود مصرف شوند.
- برای پیگیری درمان، معمولا باید به صورت سالیانه به پزشک مراجعه کنید تا هورمون‌های تیروئیدی شما را اندازه‌گیری کرده و اثرگذاری درمان و بهبودی شما را مشخص کند. این موضوع در پنج تا ده سال اول پس از بارداری اهمیت بسزایی دارد.
- اگر در یک زایمان دچار تیروئیدیت بعد از بارداری شدید، احتمال بروز مجدد این مشکل در بارداری-های بعدی شما افزایش می‌یابد. پس در بارداری‌های بعدی از همان ابتدای بارداری، پزشک را در جریان این مسئله بگذارید.
- خطر ابتلا به کم‌کاری دائمی تیروئید و گواتر در افراد مبتلا به تیروئیدیت پس از بارداری بیشتر است. این موضوع به معنی آن است که در این زمینه گوش‌به‌زنگ باشید و در صورت بروز علائم حتما به پزشک مراجعه کنید.
- بهتر است به دنبال درمان خانگی التهاب تیروئید پس از زایمان نباشید. زیرا فرایند تنظیم هورمونی بسیار پیچیده است و شما نمی‌توانید بدون دارو هورمون‌های تیروئیدی خود را تنظیم کنید.
- راهی برای پیشگیری از التهاب تیروئید پس از زایمان وجود ندارد. هرچند در تحقیقات ثابت شده که سلنیوم می‌تواند احتمال ابتلا به این مشکل را در افراد دارای عوامل خطر کم کند. اما این موضوع هنوز تایید قطعی نشده و استفاده از این مکمل در بارداری حتما باید تحت نظر پزشک باشد.
- در رابطه با مواردی مانند کم‌کاری تیروئید در بارداری، التهاب تیروئید پس از زایمان، مراحل تشخیص، درمان و مراجعه جهت بررسی‌های دوره‌ای حتما با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهید.
از پزشک خود در رابطه با پرکاری تیروئید و شیردهی و تاثیر لووتیروکسین بر شیر مادر و بدن نوزاد سوال کنید تا در این باره مطمئن شوید. البته مقدار بسیار کمی از این داروها به شیر مادر راه می‌یابند و معمولا اثر زیادی روی نوزاد نمی‌گذارند. جهت دریافت اطلاعات کامل در رابطه با داروها برای التهاب تیروئید پس از زایمان می‌توانید به مقالۀ داروهای مجاز در شیردهی مراجعه کنید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.