عمل تخمک کشی یا پانکچر در IVF چیست؟

عمل تخمک کشی یا پانکچر دومین مرحله از روش درمان ناباروری با آی وی اف است، که به منظور خارج کردن تخمک‌ها از فولیکول تخمدان انجام می‌شود. عمل آی وی اف در واقع عمل بارور کردن تخمک‌ها در آزمایشگاه است که تا حدود زیادی در درمان و رفع نازایی زوجین موفق بوده است. در ادامه می‌توانید مطالب بیشتری در این باره مطالعه کنید.

عمل تخمک کشی یا پانکچر

عمل آی وی اف یکی از رایج‌ترین روش‌های کمک باروری و درمان ناباروری است، که تحت یک بیهوشی سطحی انجام می‌شود. این عمل بطور خلاصه 4 مرحله دارد:

1. تحریک تخمدان‌ها برای تخمک گذاری
2. عمل تخمک گیری یا پانکچر
3. بارور کردن تخمک‌ها
4. انتقال جنین به رحم

البته باید بدانید که با بالا رفتن سن شانس بارداری با این روش نیز، پایین می‌آید. اما بسیاری از زوجین که با روش‌های دیگر موفق به بارداری نشده‌اند، با این روش نتوانسته‌اند به خواسته خود برسند. این روش درمانی معمولا برای افراد زیر پیشنهاد می‌شود:

• افرادی که دارای چسبندگی لگن یا انسداد لوله فالوپ هستند.
• وجود علل ناباروری در مرد به دلیل کاهش تعداد یا تحرک اسپرم
• سن بالای زن (بیش از 38 سال)
• کاهش ذخیره تخمدانی و تخمک‌ها
• عدم موفقیت در چرخه تحریک تخمدان با IUI
• اندومتریوز شدید
• ناباروری با علل ناشناخته

عمل تخمک گیری یا پانکچر دومین مرحله از درمان ناباروری آی وی اف است. پیش از آنکه عمل پانکچر انجام شود، باید فرآیند تحریک تخمک گذاری انجام شود. این فرآیند تقریبا 34 الی 36 ساعت قبل از عمل پانکچر و با تزریق داروهای تحریک تخمک گذاری نظیر داروهایی حاوی FSH، LH و یا ترکیبی از هر دو و داروهای بلوغ تخمک مانند HCG، انجام می‌شود. پس از فرآیند تحریک تخمک گذاری و بررسی آنها از طریق سونوگرافی توسط پزشک، زمانی که فولیکول‌ها آماده تخمک گیری باشند و به اندازه کافی رشد کرده باشند، عمل پانکچر انجام می‌شود.

باید بدانید که عمل پانکچر یک عمل غیر تهاجمی و بدون درد است و شما تحت بیهوشی بسیار خفیفی برای انجام این عمل قرار می‌گیرید. در این عمل با استفاده از سونوگرافی واژینال سوزن مخصوصی را از واژن و سپس با گذراندن از محوطه لگن وارد تخمدان‌ها کرده و سپس یک به یک تخمک‌ها را با استفاده از یک مکش کوچک جمع‌آوری می‌کنند. پس از آن تخمک‌ها درون ظرف مخصوصی همراه با نام و مشخصات شخص به آزمایشگاه برای انجام مراحل بعدی فرستاده می‌شود. تخمک‌های جمع آوری شده توسط یک جنین شناس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس طبق روش انتخابی برای کمک باروری، با اسپرم لقاح پیدا می‌کند. پس از انجام عمل پانکچر پزشک دیواره واژن و تخمدان‌ها را معاینه می‌کند. این نواحی ممکن است کمی خونریزی داشته باشد که برای جلوگیری از آن از یک عامل محرک استفاده می‌کنند. در موارد نادری ممکن است به دلیل عدم پاسخ فرد به عمل پانکچر، از عمل لاپاراسکوپی برای تخمک کشی استفاده کنند.

نزديكي قبل و بعد از تخمک کشی

باید بدانید که یک هفته قبل و دو هفته بعد از عمل تخمک کشی، داشتن رابطه جنسی و نزدیکی ممنوع است.

عمل پانکچر چقدر زمان می‌برد؟

عمل پانکچر یک عمل غیر تهاجمی است که با تزریق داروهای مسکن و آرام بخش به مدت 15 الی 30 دقیقه انجام می‌شود.

مراقبت‌های بعد از عمل پانکچر

همانطور که در بالا توضیح دادیم، عمل پانکچر تحت یک بیهوشی خفیف، بدون درد و در یک بازه زمانی کوتاه انجام می‌شود، به همین دلیل پس از به هوش آمدن شما هیچگونه درد و یا مشکلی را احساس نمی‌کنید. در واقع می‌توانید با چند ساعت استراحت کردن دوباره به کارهای روزانه خود بپردازید. البته ممکن است مقداری درد در ناحیه لگن احساس کنید که در این صورت با مصرف قرص‌های تجویز شده توسط پزشک می‌توانید این دردها را رفع کنید. از مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل پانکچر باید به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک
• مصرف داروهای ضد تهوع در صورت داشتن تهوع، مصرف مسکن‌ها در صورت داشتن درد، مصرف آنتی بیوتیک برای کاهش التهاب اندام تناسلی و جلوگیری از عفونت
• استفاده از مکمل‌های پروژسترون برای آماده سازی رحم برای لانه گزینی
• داشتن استراحت 24 ساعته 
• مراجعه به پزشک در صورت داشتن درد شدید در نواحی زیر شکم، ورم شکم و خونریزی یا تهوع
• عدم رابطه جنسی و نزدیکی تا 2 هفته بعد از عمل پانکچر

قبل و بعد از عمل تخمک کشی چه چیزی بخوریم؟

قبل از عمل پانکچر

ممکن است به علت استفاده از داروهای تحرک تخمک گذاری شما دچار افزایش وزن، تهوع، یبوست و تغییر اشتها شوید؛ بنابراین بهتر است قبل از عمل پانکچر از مواد غذایی زیر استفاده کنید:

• مصرف روزانه 4 تا 6 لیوان آب
• مصرف متعادل از محصولات لبنی
• مصرف سبزیجات برگ دار و میوه‌های مختلف
• غذاهای حاوی فولیک اسید، سلنیوم، روی، آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌های C، D، A و 
• مصرف ماهی، دانه‌های مغذی و روغن‌های گیاهی
• اجتناب از خوراکی‌های التهاب آور، کاهش دهنده اکسیژن و آلرژی‌زا 
• اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های دارای کافئین

بهتر از بانوانی که دارای چاقی هستند، قبل از اقدام به بارداری شروع به کاهش وزن کنند تا به وزن ایده‌آل خود برسند، زیرا کاهش وزن با استفاده از داروهای تحرک تخمک گذاری کندتر می‌شود.

بعد از عمل پانکچر

• مصرف متعادل از پروتئین و کربوهیدرات
• مصرف مواد غذایی با فیبر بالا
• مصرف روزانه اسیدهای چرب ضروری
• مصرف غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین و مواد غذایی ارگانیک
• مصرف روزانه 3 عدد سفیده تخم مرغ 
• داشتن یک برنامه غذایی مناسب (3 وعده غذایی و 2 میان وعده)
• مصرف سبزیجات و مایعات زیاد
• مصرف خوراکی‌های حاوی نمک
• عدم مصرف کافئین و خوراکی‌های شیرین

چند روز بعد از تخمک کشی انتقال جنین انجام می‌شود؟

پس از عمل پانکچر لازم است تا اسپرم‌های مرد برای عمل لقاح جمع آوری شود. پس از جمع آوری اسپرم‌ها و بررسی آنها و یافتن فعال‌ترین آنها، اسپرم‌ها را جهت آغاز مراحل لقاح با تخمک انتخاب می‌کنند. سپس تخمک‌ها و اسپرم‌ها را تحت شرایط مشخصی قرار داده تا جنین بوجود آید. جنین‌های تشکیل شده در آزمایشگاه پس از گذشت 3 الی 5 روز آماده انتقال به رحم مادر هستند. عمل انتقال جنین یک عمل سرپایی و بدون درد است که در آن جنین‌ها با توسط یک کاتتر نازک و ظریف از طریق واژن وارد رحم می‌شود.

عوارض تخمک کشی

عمل تخمک کشی در حالت کلی هیچ عوارضی ندارد، اما ممکن است به دلیل استفاده از داروها و هورمون‌های مختلف برای تحریک تخمک گذری، عوارضی را به همراه داشته باشد:

• ممکن است پس از عمل پانکچر دچار کمی خونریزی و درد شوید، که با مصرف دارو قطع می‌شوند.
• ممکن است به دلیل مصرف داروهای تحریک تخمک گذاری دچار سندروم تحریک تخمدان‌ها شوید.
• عوارض ثانویه مانند کم آبی، لختگی خون، آسیب به کلیه‌ها و غیره.
• کمتر از 1درصد ممکن است دچار کیست‌های تخمدانی شوید که قابل درمان هستند.
• درد در ناحیه سینه‌ها، لگن و تخمدان‌ها
• واکنش نامناسب بدن به داروها و هورمون‌های تزریقی
• متورم شدن شکم، خشک شدن واژن و عفونت
• گرگرفتگی، احساس گرمای شدید و تعریق و مشاهده برخی از علائم یائسگی
•