بارداری طبیعی با اسپرم صفر | از تشخیص تا درمان

آزواسپرمی که در اصطلاح عمومی با عنوان اسپرم صفر شناخته می‌شود، یک چالش مهم در حوزه سلامت باروری مردان است. این وضعیت به معنای فقدان کامل اسپرم در مایع منی بوده و می‌تواند ریشه در طیف وسیعی از دلایل، همچون ژنتیک، اختلالات هورمونی و انسداد در مسیرهای خروج اسپرم داشته باشد. پرسش اساسی که ذهن بسیاری از زوج‌های درگیر با این چالش را به خود مشغول می‌کند این است که آیا امکان بارداری طبیعی با اسپرم صفر وجود دارد؟ در این مقاله از مجله سلامت گهواره، نه‌تنها به این پرسش پاسخ می‌دهیم، بلکه به بررسی انواع آزواسپرمی، معرفی روش‌های تشخیصی و تشریح گزینه‌های درمانی می‌پردازیم.

با نصب اپلیکیشن گهواره، چرخه قاعدگی خود را به‌دقت دنبال کنید و بهترین زمان برای اقدام به بارداری را بدانید. روزانه متناسب با مرحله چرخه‌تان، پیام‌های مشاوره تخصصی و توصیه‌های تغذیه‌ای دریافت کنید تا شانس باروری‌تان افزایش یابد.

آیا امکان بارداری طبیعی با اسپرم صفر وجود دارد؟

در نگاه اول، اسپرم صفر و بارداری طبیعی ممکن است متناقض به نظر برسند، اما عدم وجود اسپرم در مایع منی لزوما به معنای غیرممکن بودن بارداری طبیعی نیست. درواقع، امکان بارداری طبیعی در این شرایط وجود دارد، به شرطی که آزواسپرمی قابل درمان یا بهبود باشد. بنابراین، با اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب، بارداری طبیعی با اسپرم صفر، دور از انتظار نیست.

با اپلیکیشن گهواره، سیکل پریودت رو دنبال کن تا شانس بارداریت رو بالا ببری.

نصب اپلیکیشن گهواره

تفاوت آزواسپرمی انسدادی و غیرانسدادی

این مشکل عموما به دو دسته اصلی آزواسپرمی انسدادی و آزواسپرمی غیرانسدادی تقسیم می‌شود. در ادامه با این دو نوع آشنا خواهید شد:

• آزواسپرمی انسدادی: در این نوع، اسپرم توسط بیضه‌ها تولید می‌شود اما مسیر خروج آن در دستگاه تناسلی مسدود یا قطع شده است (پساتستیكولار).
• آزواسپرمی غیرانسدادی: در این نوع، تولید اسپرم کم یا متوقف شده است. علت می‌تواند آسیب یا اختلال در ساختار یا عملکرد بیضه‌ها (تستیکولار) باشد، یا اینکه بیضه‌ها و مسیر تناسلی سالم هستند، اما هورمون‌ها به اندازه کافی آن‌ها را برای تولید اسپرم تحریک نمی‌کنند (پری‌تستیكولار).

علل بروز آزواسپرمی انسدادی اغلب شامل آسیب‌های فیزیکی یا ضربه به بیضه‌ها، جراحی‌هایی همچون جراحی‌های لگنی، وجود التهاب یا رشد‌های غیرطبیعی نظیر کیست در مسیر خروجی اسپرم است. در مقابل، آزواسپرمی غیرانسدادی که در آن بیضه‌ها قادر به تولید تعداد اسپرم نرمال برای باروری نیستند، معمولا به مشکلات ژنتیکی، اختلالات شدید هورمونی، سابقه شیمی‌درمانی، رادیوتراپی یا آسیب به خود بیضه‌ها مربوط می‌شود.

طبق مقاله منتشر شده در سایت ScienceDirect

شیوع آزواسپرمی، در بین تمام مردان کمتر از 1 درصد و در میان مردان نابارور تقریبا 10 تا 15 درصد گزارش شده است.

The prevalence of azoospermia, defined as complete absence of sperm from the ejaculate, is less than 1% among all men and approximately 10% to 15% among infertile men.

از میان دلایل متعدد شناخته‌شده برای آزواسپرمی، تقریبا 40 درصد از آن‌ها به دلیل انسداد در مسیرهای مجرای خروج اسپرم ایجاد می‌شوند.

روش‌های تشخیص دقیق اسپرم صفر

تشخیص قطعی آزواسپرمی پس از انجام دو نوبت آزمایش جداگانه آنالیز مایع منی صورت می‌گیرد. اگر در هر دو نمونه، هیچ اسپرمی مشاهده نشود، آزواسپرمی تایید خواهد شد. پس از این تشخیص اولیه، پزشک متخصص برای تعیین نوع آزواسپرمی (انسدادی یا غیرانسدادی) و یافتن علت دقیق آن، مراحل تشخیصی زیر را آغاز می‌کند:

اخذ شرح حال از بیمار مبتلا به آزواسپرمی

اولین گام در تشخیص، تهیه یک تاریخچه پزشکی جامع است. پزشک در این مرحله سوالات دقیقی در مورد سابقه پزشکی و سبک زندگی فرد که می‌توانند بر تولید یا انتقال اسپرم تاثیر بگذارند، می‌پرسد.

انجام معاینه فیزیکی

پس از اخذ شرح حال، یک معاینه فیزیکی کامل توسط پزشک انجام می‌شود. این معاینه، با تمرکز ویژه بر ارزیابی کیسه بیضه، به پزشک کمک می‌کند تا هرگونه ناهنجاری فیزیکی احتمالی را شناسایی کند. در برخی موارد و بسته به تشخیص پزشک، ممکن است معاینه رکتال هم انجام شود.

تجویز آزمایش‌های تشخیصی تخصصی و تصویربرداری

برای تکمیل فرآیند تشخیص، ممکن است پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

• آزمایش هورمون برای اندازه‌گیری سطح تستوسترون و هورمون محرک فولیکول (FSH)
• تست‌های ژنتیک
• سونوگرافی از کیسه بیضه
• MRI از مغز

در نهایت، با تلفیق و تحلیل داده‌های حاصل از شرح حال، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های هورمونی، تست‌های ژنتیکی و نتایج تصویربرداری، پزشک متخصص قادر خواهد بود تا نوع دقیق آزواسپرمی و علت اصلی آن را تشخیص دهد. البته در برخی موارد، علت دقیق نامعلوم باقی خواهد ماند.

درمان‌های دارویی و جراحی برای بهبود اسپرم صفر

روش‌های بهبود این مشکل کاملا وابسته به علت زمینه‌ای ایجاد آن است. به طور کلی، رویکردهای درمانی شامل دو مسیر اصلی، یعنی درمان‌های دارویی و مداخلات جراحی هستند. در ادامه، این روش‌ها را که با هدف افزایش شانس بارداری طبیعی با اسپرم صفر انجام می‌شوند، توضیح خواهیم داد.

• درمان‌های جراحی: در مواردی که آزواسپرمی ناشی از انسداد در مسیرهای انتقال اسپرم باشد، از روش‌های جراحی استفاده می‌شود. هدف از جراحی‌، رفع انسداد، بازسازی مجاری مسدود شده و در نتیجه، بازیابی جریان طبیعی اسپرم به داخل مایع منی است.
• درمان‌های دارویی: اگر علت اصلی عدم تولید یا کاهش شدید تولید اسپرم، به عدم تعادل هورمونی مربوط باشد، داروهای هورمونی تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند در برخی بیماران منجر به بازگشت اسپرم به مایع منی شوند.

با این حال، لازم به ذکر است که همیشه امکان درمان کامل آزواسپرمی وجود ندارد، زیرا برخی از علل زمینه‌ای این وضعیت در حال حاضر غیرقابل درمان محسوب می‌شوند.

نقش سبک زندگی و تغذیه در بهبود وضعیت آزواسپرمی

عوامل متعددی همچون مصرف الکل و مواد مخدر، قرار گرفتن مکرر بیضه در معرض گرمای زیاد و چاقی می‌توانند احتمال بروز آزواسپرمی را افزایش دهند. برای کمک به بهبود این وضعیت، اتخاذ یک سبک زندگی سالم و حذف عادات مخرب ضروری است. علاوه بر این، داشتن یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی نظیر گردو، اسفناج، مرکبات، تخم مرغ، ماهی‌های چرب و غلات کامل می‌تواند نقش مهمی در بهبود نسبی آزواسپرمی ایفا کند.

روش‌های کمک‌باروری در مردان با اسپرم صفر

گاهی بارداری طبیعی با اسپرم صفر غیرممکن خواهد بود. در این مواقع، فناوری‌های کمک‌باروری به زوج‌ها کمک می‌کنند تا با وجود اسپرم صفر هم بتوانند طعم پدر و مادر شدن را بچشند. برای بارداری با روش‌های کمک‌باروری، ابتدا اسپرم‌ها مستقیما از بیضه با استفاده از روش‌های تخصصی استخراج می‌شوند. اسپرم‌های استخراج شده، بلافاصله در فناوری‌های کمک‌باروری زیر برای لقاح مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• IVF معمولی: در این روش، اسپرم‌های استخراج شده و تخمک‌های زن، در محیط آزمایشگاه در کنار هم قرار می‌گیرند تا لقاح به صورت طبیعی انجام شود.
• ICSI: در این روش که پیشرفته‌تر از IVF معمولی است، اسپرم مستقیما به داخل تخمک تزریق می‌شود تا فرایند لقاح و باروری اتفاق بیفتد.

توجه: ICSI تنها محدود به زمانی که امکان بارداری طبیعی با اسپرم صفر وجود ندارد، نیست. هنگامی که امکان بارداری طبیعی با اسپرم ضعیف وجود نداشته باشد، بارداری طبیعی با مورفولوژی صفر اتفاق نیفتد یا شانس بارداری طبیعی با اسپرم کم تحرک بسیار پایین باشد، پزشک ICSI را پیشنهاد خواهد کرد.

احتمال موفقیت بارداری طبیعی پس از درمان اسپرم صفر

احتمال موفقیت بارداری طبیعی پس از درمان‌های آزواسپرمی بسیار متغیر بوده و به طور قطع نمی‌توان یک نرخ واحد برای آن تعیین کرد. این احتمال به عوامل متعددی همچون علت زمینه‌ای آزواسپرمی، مورفولوژی اسپرم و سایر ویژگی‌های آن، نوع روش درمانی، تجربه و مهارت جراح و همچنین وضعیت باروری شریک جنسی بستگی دارد. با این حال، در مواردی که علت آزواسپرمی، انسدادی باشد و با استفاده از جراحی درمان شود، شانس بارداری طبیعی به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.

در جدول زیر، دو نمونه از متداول‌ترین روش‌های جراحی آزواسپرمی انسدادی و احتمال گزارش شده برای بارداری طبیعی پس از این درمان‌ها آورده شده است:

با درمان مناسب، بارداری طبیعی با اسپرم صفر ممکن است

آزواسپرمی مترادف با پایان رویای بارداری طبیعی نیست. در بسیاری از موارد، درمان‌های هدفمند دارویی یا جراحی قادر هستند اسپرم را به مایع منی بازگردانده و شانس بارداری طبیعی را به سطوح بالایی برسانند. اولین قدم برای غلبه بر این مشکل و تجربه بارداری طبیعی، مراجعه به پزشک متخصص و شروع درمان‌های تخصصی است. با درمان مناسب، رویای بارداری طبیعی با اسپرم صفر به واقعیت تبدیل خواهد شد.

سوالات متداول والدین درباره بارداری طبیعی با اسپرم صفر

آیا آزواسپرمی قابل درمان است؟

درمان آزواسپرمی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد؛ برخی علل همچون انسداد یا مشکلات هورمونی قابل اصلاح هستند، اما برخی دیگر قابل درمان و بهبود نیستند.

چگونه می‌توان از بروز آزواسپرمی پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از آزواسپرمی غیرژنتیکی، توصیه می‌شود از فعالیت‌های آسیب‌زا به دستگاه تناسلی دوری کنید، از قرارگیری در معرض تابش‌های رادیواکتیو اجتناب کرده و از قرارگیری طولانی‌مدت بیضه‌ها در دماهای بالا خودداری به عمل آورید.

آیا IVF تنها گزینه برای بارداری با اسپرم صفر است؟

این موضوع به علت آزواسپرمی بستگی دارد. اگر مشکل قابل درمان باشد، امکان بارداری طبیعی وجود دارد، اما در موارد غیرقابل درمان، IVF معمولا بهترین گزینه محسوب می‌شود.

آیا دارو برای درمان اسپرم صفر وجود دارد؟

بله، در شرایطی که آزواسپرمی ناشی از اختلالات هورمونی باشد، می‌توان از درمان‌های دارویی برای تحریک تولید اسپرم استفاده کرد.

منابع

Clevelandclinic

pmc.ncbi.nlm.nih