کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز | علائم و روش کنترل آن

کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز و والدین آن‌ها معمولا از وجود این بیماری مطلع نیستند زیرا مدتی طول می‌کشد تا علائم بیماری ایدز بروز کنند. ویروس اچ آی وی، سیستم ایمنی کودک مبتلا را تحت تاثیر قرار داده و موجب شود که این کودکان راحت‌تر از سایرین بیمار شوند، با ابتلا به سایر بیماری‌ها، ایدز توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. نوزادان نیز ممکن است قبل از تولد به ویروس ایدز آلوده شده و یا هنگام تولد، شیرخوارگی یا دوران کودکی به این بیماری دچار شوند. شناخت نشانه‌های اولیه ایدز در کودکان، مراحل ایدز، عمر کودکان دارای ایدز و روش‌های کنترل و درمان ایدز کمک زیادی به آگاهی والدین کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز می‌کند تا بتوانند شرایط را بهتر مدیریت کنند.

ایدز چیست و چه فرقی با اچ آی وی دارد؟

کودکان مبتلا به ایدز در ابتدا به ویروس نقص ایمنی انسانی یا همان HIV آلوده می‌شوند؛ اما آلودگی به ویروس، به معنی ابتلا به ایدز نیست. این ویروس مدتی را در بدن انسان گذرانده و موجب کاهش شدید نوعی از سلول‌های سیستم ایمنی به نام سلول‌های CD4 می‌شود. اگر تعداد این سلول‌ها به کمتر از 200 عدد در هر میلی‌متر مکعب خون برسد، فرد به سندروم کمبود ایمنی اکتسابی یا AIDS مبتلا می‌شود. البته اگر ویروس در بدن فرد کنترل شود و درمان به‌موقع صورت بگیرد، ممکن است تا سالیان طولانی فرد، درضمن داشتن ویروس در بدن، به ایدز مبتلا نشود. در ادامه با موضوع کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز بیشتر آشنا می‌شوید.

آیا ایدز کشنده است؟

بدن ما همواره در معرض انواع عوامل بیماری‌زا، از باکتری‌ها و ویروس‌ها تا تومور‌ها و سرطان‌ها، قرار دارد. سیستم ایمنی است که در برابر همه‌ی این عوامل مبارزه می‌کند؛ بیماری در واقع اندک مواقعی رخ می‌دهد که بدن در این مبارزات شکست می‌خورد.

مهم‌ترین اثر ویروس اچ آی وی در بدن، از بین‌بردن انواعی از سلول‌های ایمنی و تضعیف سد دفاعی بدن است. در نتیجه اگر سیستم ایمنی ضعیف شود، عوامل بیماری‌زای خارجی و داخلی در بدن پخش شده و موجب انواع بیماری‌های شایع و نادر می‌شوند. پس بیماری ایدز به‌خودی‌خود باعث مرگ فرد مبتلا نمی‌شود، بلکه ابتلا به انواع بیماری عفونی و سرطان است که دردسرساز و کشنده است.

چگونه ایدز می‌گیریم؟

روش‌های مختلفی جهت آلودگی به ویروس ایدز وجود دارد که از آن‌ها می‌توان به تماس جنسی با فرد مبتلا، دریافت خون آلوده به ویروس، تزریق با سرنگ مشترک در معتادان تزریقی اشاره کرد. البته در کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز روش انتقال اندکی متفاوت است.

حدود 90 درصد کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز، ویروس را در دوران جنینی، هنگام زایمان یا در دوران شیردهی از مادر خود دریافت کرده‌اند. احتمال آلودگی به ویروس در طول زایمان از سایر موارد بیشتر بوده و احتمال انتقال ویروس در طول شیردهی کمتر از دو مورد دیگر است. همچنین در مواردی، تجاوز به کودک توسط فرد آلوده به ویروس یا دریافت خون و فرآورده‌های خونی آلوده، موجب درگیری کودک با اچ آی وی می‌شود. خوشبختانه امروزه با پیشرفت درمان‌های دارویی بیماری، احتمال انتقال از مادر به جنین در حین بارداری و به نوزاد در حین زایمان و شیردهی بسیار کاهش یافته است.

بیماری ایدز چند مرحله دارد؟

طبق اعلام سازمان‌های جهانی، این بیماری از آلودگی به ویروس HIV تا ابتلا به ایدز به سه مرحله تقسیم می‌شود:

مرحله اول؛ عفونت اولیه HIV

در هفته‌های اول آلودگی به ویروس، بیمار معمولا علائمی اختصاصی نداشته و از بیماری خود آگاه نیست. آزمایشات HIV نیز در این مرحله منفی هستند. زمان بروز اولین علائم ایدز در همین مرحله است. این مرحله می‌تواند با علائمی مانند سردرد، خستگی، درد عضلانی، تورم غدد لنفی عموماً در گردن و گلودرد همراه باشد. ممکن است بیماری در این مرحله با بیماری‌هایی مثل آنفولانزا اشتباه گرفته شود.

مرحله دوم؛ عفونت مزمن HIV

در این مرحله سیستم ایمنی شروع به ضعیف‌شدن می‌کند اما ممکن است فرد علامت خاصی را نشان ندهد و تنها عفونت به صورت مزمن در بدن او وجود داشته باشد.

مرحله سوم؛ ایدز

در این مرحله تعداد سلول‌های ایمنی فرد به شدت کاهش یافته و او را در معرض ابتلا به انواع بیماری-های عفونی و سرطان‌ها قرار می‌دهد. سیستم ایمنی فرد در این مرحله شدیداً آسیب‌پذیر است.

کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز چه علائمی را نشان می‌دهند؟

در مجموع، علائم بیماری ایدز متنوع و اغلب غیراختصاصی هستند. مثلا فردی که سیستم ایمنی‌اش در اثر بیماری ایدز تضعیف شده اگر به عفونت‌های تنفسی مبتلا شود علائم تنفسی مانند سرفه، خلط و تب را نشان می‌دهد. یا اگر به عفونت‌های گوارشی مبتلا شود علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ، اسهال و دل‌درد را بروز می‌دهد. علائم شایع در کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز به شرح زیر هستند:

• بزرگی غدد لنفی در نواحی مختلف بدن مانند زیربغل و گردن
• بزرگی کبد و طحال
• رشد ناکافی و کاهش وزن
• تغذیه نامناسب
• تاخیر در رسیدن به نقاط عطف تکاملی
• انواع عفونت مانند عفونت کاندیدایی دهان، عفونت گوش، عفونت‌های تنفسی و تبخال
• تب و لرز طولانی
• تعریق شبانه
• خستگی و بی‌قراری
• مشکلات خونی و قلبی عروقی
• مشکلات عصبی مانند تشنج، ضعف در یادگیری، اختلال در راه‌رفتن
• مشکلات گوارشی مانند اسهال، استفراغ، ناراحتی معده
• زخم‌ها و بثورات در نواحی مختلف بدن مثل اندام تناسلی

کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز را چگونه تشخیص دهیم؟

مادران در دوران بارداری باید از نظر آلودگی به ویروس ایدز بررسی شوند و در صورت شک به آلودگی، آزمایشات تشخیص ایدز برای آن‌ها انجام گردد. اگر مادر مبتلا به ایدز باشد، داروهای آنتی‌رتروویروس برای او شروع می‌شوند تا احتمال انتقال این ویروس به نوزاد به کمترین حد ممکن برسد. 

پس از تولد کودک از مادر مبتلا به ایدز، آزمایشات لازم برای او انجام می‌شود تا مشخص شود که ویروس HIV به او منتقل شده است یا خیر. اگر کودک نیز به ویروس آلوده شده باشد درمان ضدویروسی برای او شروع می‌شود. در کودکان 18 ماه و بالاتر نیز که علائم عفونت HIV را نشان می-دهند، آزمایش ایدز نوزادان انجام می‌شود. 

تشخیص ایدز بدون آزمایش ممکن نیست و داشتن علائم نیز به معنای ابتلای به این بیماری نیست. از آزمایشاتی که به تشخیص ایدز کمک می‌کنند می‌توان به آزمایش وسترن بلات، الایزا، تست آنتی‌ژن HIV، PCR و کشت ویروس اشاره کرد. ممکن است در موارد منفی یا مثبت، تکرار مجدد آزمایش بعد از چند ماه ضروری باشد تا تشخیص قطعی شود. برای تشخیص قطعی ایدز نیز باید دو آزمایش الایزا و یک آزمایش وسترن بلات مثبت اعلام شوند.

آیا کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز درمان می‌شوند؟

در حال حاضر پیشرفت‌های بسیاری در زمینه تشخیص، درمان و کنترل بیماری ایدز و ویروس HIV انجام شده‌است. درمان بیماری ایدز تا جایی پیش رفته‌است که بسیاری از افراد آلوده به ویروس، با مصرف داروهای جدید دیگر به مرحله ایدز نمی‌رسند و بیماری آن‌ها کاملا کنترل می‌شود. 

• مهم‌ترین رژیم دارویی برای درمان کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز استفاده از داروهای ضدویروس است.
• استفاده از داروهای ضدویروس موجب کاهش 15 تا  45 درصدی انتقال ویروس به سایرین می‌شود.
• درمان مادران آلوده به اچ آی وی، احتمال انتقال ویروس به نوزادان را به‌شدت کاهش داده و در بسیاری از موارد به کمتر از یک درصد می‌رساند.
• زایمان مادران مبتلا به ایدز باید تحت پروتکل‌های مخصوصی انجام شود تا بیماری به نوزاد منتقل نشود. همچنین ممکن است مادران آلوده به اچ آی وی با محدودیت‌هایی در شیردهی به نوزاد خود مواجه شوند. 
• علاوه بر درمان بیماری ایدز، درمان بیماری‌های همراه مانند عفونت‌ها و همچنین تقویت سیستم ایمنی جهت مقابله با بیماری‌های همراه ضروری است.
• کنترل مداوم شرایط جسمی و بررسی کودک از نظر ابتلا به بیماری‌های مختلف ضروری است. پس اگر با کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز سروکار دارید این موضوع را مدنظر قرار داده و جهت معاینات دوره‌ای به پزشک مراجعه کنید. 

در سال‌های اخیر درمان ایدز پیشرفت زیادی داشته‌است؛ به‌طوری که اگر مراقبت‌های لازم جهت پیشگیری از ابتلا به سایر بیماری‌ها انجام شود و داروهای ایدز نیز به‌طور مرتب مصرف شوند، کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز می‌توانند کیفیت زندگی و طول عمری همانند سایر افراد جامعه داشته باشند. توجه داشته باشید که طول عمر کودکان ایدزی می‌توانند مانند سایر افراد جامعه باشد اگر مراقبت‌های لازم صورت گیرد.

عوارض شایع داروهای ضدویروس

تهوع و استفراغ، درد شکم، بثورات پوستی، کاهش چربی بدن، خونریزی، مشکلات قلبی، واکنش حساسیتی، افزایش قند خون، دیابت، مشکلات کلیه، کبد و لوزالمعده اشاره کرد. در‌صورتی که عوارض ذکرشده را در کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز دیدید موضوع را با پزشک در میان بگذارید.

برخورد با کودک مبتلا به ایدز چگونه باشد؟

• کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز از نظر عاطفی، خانوادگی و اجتماعی در جایگاه حساسی قرار داشته و نیاز به حمایت همه‌جانبه دارند. بهتر است محیطی امن را در محیط خانه برای آن‌ها فراهم کنید؛ و در صورت بروز علائمی افسردگی، اضطراب و... حتما از روان‌شناس و روان‌پزشک کمک بگیرید.
• آموزش به کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز نقش مهمی را در زندگی آن‌ها ایفا می‌کند. قبل از هر چیز اطلاعات خود را از این بیماری بالا ببرید و سپس تمامی آموزش‌های لازم را درباره بیماری ایدز، نحوه انتقال، کنترل و درمان آن به کودک خود بدهید. او را به رعایت نکات بهداشتی و مصرف داروها جهت کنترل بیماری ترغیب کنید.
• ناراحتی مداوم و دلسوزی بیش‌ازحد نه‌تنها کارساز نیست بلکه اثرات مخرب زیادی روی کودک شما دارد و به او احساس آسیب‌پذیر بودن را القا می‌کند. از اطرافیان خود نیز بخواهید که از داشتن این رفتارها اجتناب کنند.
• آگاه‌سازی اطرافیان و دادن اطلاعات در رابطه با ویروس اچ آی وی و ایدز موجب می‌شود درک آن‌ها از کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز بالاتر رفته و بتوانند محیط سالم‌تری را برای آن‌ها فراهم آورند. این موضوع به‌خصوص در مدرسه بسیار حائز اهمیت است زیرا کودک زمان زیادی را در مدرسه سپری می-کند و برخورد نادرست با کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز اثر مخربی روی ادامه تحصیل آن‌ها، برقراری روابط با سایر کودکان و یافتن جایگاه اجتماعی مناسب می‌گذارد. بهترین راه جهت جلوگیری از این اتفاقات، آموزش کافی به معلمین و سایر دانش‌آموزان است. آموزش صحیح موجب می‌شود کودکان مبتلا به اچ آی وی و ایدز نیز احساس کنند توسط سایرین پذیرفته شده‌اند و بیشتر در محیط مدرسه شکوفا شوند.