تب دنگی چیست | علت، علائم و روشهای درمان تب دنگی

این مقاله به تایید پزشک عضو هیئت علمی گهواره رسیده است.

تب دنگی یا دانگی بیماری‌ که در بسیاری از کشورهای دنیا شایع شده و نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده است. این تب، تب ویروسی است که توسط نوعی پشه به نام آئدس منتقل می‌شود. درمان آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است با این حال روش‌هایی برای کنترل عوارض آن وجود دارد. این بیماری به ندرت کشنده است و معمولا بین 10 روز تا نهایتا 2 هفته طول می کشد. در این مقاله قصد داریم به طور کامل در مورد علت، علائم، روش‌های پیشگیری و در صورت ابتلا درمان تب دنگی توضیح دهیم.

لازم به ذکر است که شما می‌توانید با نصب اپلیکیشن گهواره با دیگر مادران در مورد سوالات احتمالی خود تبادل نظر کنید و همچنین از ابزارهای کاربردی و مفیدی در حوزه بارداری، زایمان و فرزندپروری بهره‌مند شوید. 

تب دنگی چیست؟

تب دنگی Dengue fever یک تب ویروسی است که از طریق نوعی پشه به انسان منتقل می‌شود. علائم تب دنگی چیست؟ همانطور که از نام این بیماری پیدا است مشخصه اصلی آن تب بسیار شدید است. بسیاری از افراد علامت دیگری جز این تب شدید ندارند اما در برخی افراد ممکن است همراه با علائمی همچون سردرد، درد عضلانی یا درد استخوان و مفاصل، استفراغ و راش پوستی باشد.

این بیماری در سه مرحله پیشرفت می‌کند: مرحله تب، مرحله بحرانی و مرحله نقاهت و بین 7 تا 10 روز طول می‌کشد.

ناقل تب دنگی چیست؟

نوعی پشه به نام پشه آئدس عامل انتقال این ویروس به انسان است. این پشه یک پشه کوچک و تیره است که می‌توان آن را با نوارهای سفید روی پاهایش و الگوی پولکی نقره ای-سفید روی بدنش که شبیه یک آلات موسیقی یونان باستان به نام لیر است شناسایی کرد.

این پشه در آب تخم ریزی می کند. و کمترین میزان آب مانند آب جمع شده در قوطیها، سینی آب زیر کولر، چاله آب روی زمین، آب داخل زیر گلدانی ها و ... برای این کار کافی است. این پشه دو گونه متفاوت دارد و به جز تب دانگ میتواند ناقل بیماری های دیگری مانند تب زرد، زیکا و چیکن گونیا نیز باشد. این پشه علاقه زیادی به سطوح با رنگ سیاه دارد بنابراین افراد با رنگ پوست تیره یا لباسهای تیره بیشتر در معرض نیشش قرار دارند.

فقط یک نیش از پشه آئدس آلوده می‌تواند برای انتقال ویروس به شما کافی باشد. بنابراین، هر کسی که در یک منطقه بومی دنگی زندگی می‌کند یا به آن سفر می‌کند، در معرض خطر ابتلا به عفونت قرار دارد، و مهم است که اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از نیش پشه در این مناطق انجام شود.

پشه آلوده به ویروس تب دنگی می‌تواند از روی لباس هم نیش بزند. البته اثربخشی نیش پشه از طریق پارچه به ضخامت و بافت مواد بستگی دارد. به طور کلی، پارچه‌های محکم و ضخیمتر از پارچه‌های نازک و شل بافته شده، محافظت بیشتری در برابر نیش پشه دنگی دارند.

پشه آئدس هیچ ترجیحی برای گروه خونی خاصی ندارد. این دی اکسید کربن، گرما و مواد شیمیایی فرار موجود در خون است که برای پشه جذاب است.

شکل و عکس نیش پشه آئدس

نیش پشه دنگی یک علامت قرمز تیره به جا می‌گذارد و بیش از حد معمول خارش می‌کند. اما علائم آن چهار الی ده روز طول می‌کشد تا ایجاد شود.

گزش پشه دانگ معمولاً قرمزتر و خارش‌دارتر از نیش پشه معمولی است. چهار نوع ویروس دنگی (DENV) وجود دارد که باعث تب دنگی می‌شود. اگر یک بار دچار تب دنگی شوید ممکن است از یک سویه مصونیت پیدا کنید، اما ممکن است دوباره به سویه دیگری این بیماری مبتلا شوید.

دنگی در کدام فصل شایعتر است

اوج دوره اپیدمی دنگی در حدود خرداد تا شهریور در طول فصل بارانی است. اعتقاد بر این است که آب و هوا عامل مهمی برای انتقال و شیوع تب دنگی است.

زمان فعالیت دنگی در طول روز

این گونه پشه تقریباً دو ساعت پس از طلوع آفتاب و چندین ساعت قبل از غروب آفتاب بیشترین فعالیت را دارد، اما می‌تواند شب‌ها در مناطقی که به خوبی روشن شده است نیز نیش بزند.

چند روز بعد از گزش پشه علائم دنگی ظاهر میشود

با چه سرعتی پس از گزیده شدن به دنگی مبتلا می‌شوید؟ علائم دنگی معمولاً در عرض چند روز پس از گزش شروع می‌شود، اما ممکن است تا 2 هفته طول بکشد تا ایجاد شود.

تشخیص تب دنگی 

در حالی که RT-PCR دنگی حساسترین و اختصاصیترین آزمایش برای دنگی است، آنتی ژن ترکیبی NS1 و IgM نیز در تشخیص زودهنگام مفید هستند. اگر مشکوک به عفونت باشد، آزمایش خون برای بررسی دنگی انجام می‌شود.

نمونه سرم برای آزمایش دنگی ترجیح داده می‌شود. RNA ویروس دنگی با NAAT در خون، سرم و پلاسما قابل تشخیص است. اکثر این آزمایش‌ها سروتیپ ویروس دنگی را شناسایی می‌کنند. مثبت بودن تست NAAT نیازی به تست تاییدی بیشتر ندارد.

جداسازی ویروس باید در اوایل دوره عفونت، در طول دوره اولیه (معمولاً قبل از روز 5) جمع آوری شود. مهمترین تستها برای تشخیص دنگی به شرح زیراند:

• تشخیص اسید نوکلئیک
• تشخیص آنتی ژن‌ها 
• آزمایشات سرولوژیکی 
• آزمایشات هماتولوژیک

عوارض تب دنگی

در مورد علت تب دنگی در بالا توضیح دادیم. تب دنگی یک تب استخوان شکن است و می‌تواند عوارض زیادی به همراه داشته باشد.

علامت اصلی این بیماری تب است و سایر علایم در بیشتر افراد ظهور نمی‌کند یا به شکل خفیف هستند. این علائم در عرض 1 تا 2 هفته بهبود می‌یابند. این علامتها معمولاً 4 تا 10 روز پس از عفونت شروع شده و 2 تا 7 روز طول می‌کشند. از جمله مهمترین علائم تب دانگی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب بالا (40 درجه سانتیگراد)
• سردرد شدید
• درد پشت پلک
• دردهای عضلانی و مفاصل
• حالت تهوع
• استفراغ
• تورم غدد
• کهیر

نکته مهم این است که مصونیت در این تب بسار کم است و افرادی که برای بار دوم آلوده می‌شوند عوارض حتی بیشتری از خود نشان می‌دهند. بعد از اینکه تب از بین رفت، ممکن است عوارض زیر را تجربه کنید:

• درد شدید شکم
• استفراغ مداوم
• تنفس سریع و پی در پی
• خونریزی لثه یا بینی
• خستگی
• بی قراری
• خون در استفراغ یا مدفوع
• بسیار تشنه بودن
• پوست رنگ پریده و سرد
• احساس ضعف

در بیشتر افراد این علائم پس از تب رخ نمی دهد. اما اگر رخ داد و شدید بود حتما به پزشک مراجعه کنید. احساس خستگی پس از بهبودی بیماری تب دنگی کاملا طبیعی است.

آیا تب دنگی کشنده است؟

عوارض تب دنگی و نوع شدید این بیماری به ندرت در افراد رخ می‌دهد. اگرچه این هنوز بسیار ناشناخته است اما موارد مرگ و میر در آن بسیار کم است. بعد از پایان تب بسیاری از افراد رو به بهبودی می‌روند.

درمان تب دنگی

متاسفانه هنوز درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد. تمرکز در این بیماری روی کنترل و تخفیف علائم درد و کمک به استراحت بیمار است. بیشتر موارد ابتلا به تب دنگی در خانه با داروهای مسکن قابل درمان هستند.

برای مبارزه با عفونت، سیستم ایمنی پادتن‌هایی تولید می‌کند تا ذرات ویروس دنگی را خنثی کند و سیستم مکمل برای کمک به آنتی‌بادی‌ها و گلبول‌های سفید خون برای حذف ویروس فعال می‌شود. پاسخ ایمنی همچنین شامل سلول‌های T سیتوتوکسیک (لنفوسیت‌ها) است که سلول‌های آلوده را شناسایی کرده و می‌کشند.

تنها راه مؤثر مبارزه با بیماری تب دانگ چیست؟

داروی استامینوفن ساده رایجترین دارویی است که برای کنترل درد تب دنگی استفاده می‌شود. نیازی به مصرف داروی دیگر نیست. به خصوص توصیه میشود از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین اجتناب کنید زیرا با افزایش خطر خونریزی همراه هستند.

در صورت بالا بودن شدت علائم افراد اغلب نیاز به بستری شدن در بیمارستان خواهند داشت.

درمان خانگی تب دنگی

همانطور که در بالا گفته شد مهمترین و درمان تب دنگی استراحت در خانه است. مانند هر تب دیگری سعی کنید به خنک کردن بدن خود کمک کنید. راحت‌ترین راه برای این کار نوشیدن مایعات فراوان است. همچنین سعی کنید در زمان ابتلا به بیماری فعالیت خود را کاهش دهید و بهتر و بیشتر استراحت کنید.

دنگی از روز چهارم تا هفتم در مرحله بحرانی است زیرا بیمار علائم تب را نشان می‌دهد. در این دوره به بیشترین مراقبت نیاز دارید. روی هیدراته نگه داشتن بدن تمرکز کنید. از غذاهای تند، شور، الکل، کافئین، غذاهای سرخ شده و چرب اجتناب کنید.

بعد از این دوره سلامتی به تدریج بهبود می‌یابد، فشار خون تثبیت می‌شود، فرد بیمار بیشتر ادرار می‌کند و گرسنه می‌شود. نتایج آزمایش به تدریج به سطح نرمال باز می‌گردد. بهترین نوشیدنی‌ برای تب دنگی، آب و نوشیدنی‌های طبیعی است. برخی از نوشیدنی‌های مفید برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش تب و التهاب بدن عبارتند از:

• شربت دانه شنبلیله
• برگ چریش
• برگ‌های ریحان
• شیر زردچوبه

از خوردن نوشیدنی‌های قند مصنوعی و کافئین دار خودداری کنید.

جلوگیری از تب دنگی 

آیا تب دنگی واکسن دارد؟ هیچ برنامه واکسیناسیونی به طور گسترده ای برای جلوگیری از عفونت دنگی وجود ندارد. واکسن این بیماری فقط در صورتی‌که فردی قبلا به این بیماری مبتلا شده باشد، برای جلوگیری از ابتلای مجدد به فرم شدید بیماری به او تزریق می‌شود. بهترین راه برای جلوگیری از دنگی محافظت از خود در برابر نیش پشه و رعایت بهداشت برای جلوگیری از تخم ریزی پشه است. اگر در مناطق گرمسیری با شیوع بالای بیماری زندگی می‌کنید از دافع حشرات استفاده کنید. پیراهن و شلوار گشاد و آستین بلند بپوشید. اقدامات لازم را برای کنترل پشه‌ها در داخل و اطراف خانه خود انجام دهید. 

تب دنگی در کودکان

آیا تب دنگی در کودکان جدی است؟ کودکان خردسال و به ویژه نوزادان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری دنگی نسبت به افراد بالغ هستند.

اما جای نگرانی نیست علائم تب دانگی به طور کلی در کودکان کوچکتر و کسانی که برای اولین بار به این بیماری مبتلا می‌شوند خفیف است. کودکان بزرگتر، بزرگسالان و کسانی که عفونت قبلی داشته اند ممکن است علائم متوسط تا شدید داشته باشند. اصلیترین علائم و نشانه‌های رایج تب دنگی در کودکان شامل تب بالای 40 درجه است.

کودکان و نوزادان مبتلا به دنگی ممکن است بیش از حد معمول حساس عصبی و بداخلاق شوند و اشتها و الگوهای خواب آنها تغییر کند.

باید روی هیدراته نگه داشتن بدن در تب کودکان تمرکز کنید و مطمئن شوید که نوشیدنی کافی می‌خورد. علائم کم آبی در کودکان عبارتند از:

• به طور غیرمعمول خواب آلود، بی انرژی و بدعنق 
• خشکی دهان، زبان، لب.
• تنفس سریع.
• چشمهای گود رفته.
• هنگام گریه کردن، اشک کم می‌آید یا اصلاً اشک نمی ریزد.
• دست‌ها یا پاهای سرد و تغییر رنگ داده 
• کمتر ادرار می‌کند.
• ادرار زرد تیره و بوی قوی دارد.

دنگی برای کودکان چقدر جدی است

کودکان خردسال و به ویژه نوزادان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری و عوارض شدید دنگی نسبت به بزرگسالان سالم هستند. این به این دلیل است که سیستم ایمنی آنها ضعیفتر است. بنابراین، محافظت از نوزادان و کودکان خردسال از نیش پشه بسیار مهم است. با توجه سریع پزشکی می‌توان از بدترین اثرات دنگی شدید در کودکان جلوگیری کرد.

برای محافظت از نوزادان و کودکان در برابر نیش پشه یک پشه بند یا پرده‌های مناسب نصب شده را روی گهواره، کالسکه یا محل بازی کودک قرار دهید تا یک مانع محافظ ایجاد کنید.

به کودک خود لباس آستین بلند، شلوار بلند و جوراب بپوشید تا سطح پوست در معرضش به حداقل برسد.

از یک دافع پشه مناسب سن توصیه شده توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی استفاده کنید. ( استفاده از محصولات حاوی روغن اکالیپتوس لیمویی (OLE) یا پارامنتان دیول (PMD) برای کودکان زیر 3 سال باید اجتناب شود.)

فعالیت‌های بیرون از خانه را در هنگام سحر و غروب که پشه‌ها بیشتر فعال هستند محدود کنید.

تب دنگی در بارداری 

زنان باردار باید بیشتر در پیشگیری از ابتلا به این ویروس هوشیار باشند. مادر می‌تواند ویروس دنگی را در دوران بارداری یا حوالی زمان تولد به جنین منتقل کند. دنگی می‌تواند اثرات مضری از جمله سقط جنین، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس داشته باشد.

چگونه دنگی را در بارداری درمان کنیم؟

1. استامینوفن ممکن است برای درمان تب توصیه شود زیرا برای زنان باردار بی خطر است. 
2. هیدراته ماندن برای حفظ سطح مایعات جنینی مهم است، بنابراین برای جلوگیری از کم آبی ناشی از استفراغ، از شما خواسته می‌شود مقدار زیادی آب و آب میوه تازه و ... بنوشید.

آیا تب دانگ در بارداری بر جنین تأثیر می‌گذارد؟

دنگی می‌تواند اثرات مضری از جمله مرگ جنین، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس داشته باشد. با این حال قابل ذکر است، هیچ گزارشی مبنی بر ارتباط بین عفونت ویروس دنگی در دوران بارداری و ناهنجاری‌های جنینی مشابه موارد گزارش شده وجود ندارد.

تب دنگی در شیردهی

متاسفانه در صورت ابتلای مادر به این بیماری، ویروس دنگی در شیر وجود خواهد داشت. با این حال، به دلیل مزایای تغذیه با شیر مادر، حتی در صورت مشکوک شدن به عفونت دنگی، افراد تشویق می‌شوند که همچنان به کودک خود شیر بدهند. 

برای مادران مبتلا به دنگی، شیر دادن به نوزاد تازه متولد شده خود بی خطر است، زیرا خطر انتقال از طریق شیر مادر بسیار ناچیز است.