تب کودکان | علائم، علت و روشهای درمان موثر

تب یکی از عارضه‌های بسیار رایجی است که نوزادان در دوران‌های مختلف و به دلایل مختلف به آن دچار می‌شود. در حالی که تب را نمی‌توان یک بیماری مستقل در نظر گرفت اما یکی از عارضه‌های مشترک و بسیار رایج در بین بیماری‌های مختلف به ویژه بیماری‌های عفونی و ویروسی است. همچنین اگرچه تب می‌تواند یکی از سدهای دفاعی بدن باشد اما باید بدانید چه وقت خطرناک است و لازم است به پزشک مراجعه کنید. در ادامه قصد داریم به طور کامل در مورد ماهیت تب کودکان؛ روش‌های صحیح اندازه‌گیری دمای بدن و درمان تب کودکان بیشتر توضیح دهیم.

تعریف تب در کودکان چیست؟

تب کودکان از چند درجه است؟ منظور از تب افزایش دمای بدن است که در سنین مختلف عدد آن می‌تواند متفاوت باشد. مثلا برای کودکان زیر 3 ماه بالاتر از ۳۷.۸ درجه و برای کودکان بزرگتر بیشتر از 38.5 درجه است. به طور کلی بدن روش‌های مختلفی برای حفظ دمای طبیعی دارد. اندام های زیادی به تنظیم دما کمک می‌کنند از جمله مغز، پوست، ماهیچه‌ها و رگ‌های خونی. این اندام‌ها روشهای مختلفی برای پاسخ به تغییرات دمایی دارند از جمله:

• افزایش یا کاهش تولید عرق
• حرکت خون دورتر یا نزدیکتر به سطح پوست
• دستور مغز برای رفتن به محیطی سردتر یا گرمتر

در زمان بروز تب هنوز این مکانیزم‌های کنترل طبیعی دمای بدن وجود دارند و سعی می‌کنند بدون نیاز به کمک خارجی، دمای بدن را به حالت اولیه برگردانند. اگرچه این مکانیزم‌ها تا حدودی بر کاهش تب موثراند اما گاهی شدت تب به حدی بالاست که نیاز به مداخلات دارویی یا خانگی وجود دارد.

اینکه بگوییم تب کودکان نشانه چیست ممکن نیست و دلایل متفاوتی برای بروز تب در کودکان وجود دارد. همچنین دانستن این نکته مفید است که تب کودکان در شب معمولاً بالا می‌رود، زیرا کورتیزول کمتری در خون وجود دارد که به این معنی است که گلبول‌های سفید خون در سطح هشدار بالاتری هستند و عفونت را راحت‌تر تشخیص می‌دهند.

آیا تب در کودکان بد است؟

تب یکی از سیستم‌های دفاعی بدن در برابر عوامل خارجی و بیماری‌زاست. در واقع تب نشان دهنده مبارزه بدن است و بنابراین نشانه‌ی خوبی است. تب خفیف می‌تواند به سیستم ایمنی کمک کند تا از شر عفونت خلاص شود. با این حال باید مراقب بالا رفتن دمای بدن باشید.

در کودکان کوچک و افراد مسن تب بالا می‌تواند خطرناک‌تر باشد زیرا سیستم ایمنی آنها آسیب پذیرتر است. تب بالا کودکان بین 6 ماه تا 6 سال،  می‌تواند باعث تشنج شود. تب 42.4 درجه سانتی گراد یا بالاتر، به ویژه در افراد مسن، می‌تواند منجر به آسیب دائمی به مغز شود.

علائم تب کودکان چیست؟

از جمله علائم تب کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

• سرخی و برافروختگی صورت
• افزایش دمای بدن در نقاط مختلف
• بی‌حالی و بدون انرژی بودن کودک
• داغی سر و بدن

دلایل بروز تب در کودکان چیست؟

تب کودکان از چیست؟ در بالا گفتیم تب کودکان از چند درجه شروع میشود اکنون باید ببینیم علت تب کودکان چیست؟ دمای بدن به دلایل مختلفی افزایش می‌یابد. به طور کلی می‌توان دلایل تب عادی کودکان را در سه گروه دسته بندی کرد:

• تولید بعضی مواد شیمیایی خاص در پاسخ به تهاجم یک میکروب؛ ویروس یا سایر عوامل مزاحم
• ساخت ماکروفاژ  که سلول‌های مبارز بدن بوده و ارگانیسم مهاجم را می‌خورند
• تلاش شدید بدن برای تولید آنتی بادی خاطره که در صورت ورود مجدد عوامل خارجی با سرعت و قدرت بیشتری مبارزه می‌کند.

در ادامه به طور جزئی‌تری در مورد دلایل تب و انواع آن توضیح می‌دهیم.

تب ویروسی کودکان

یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز تب، تب ویروسی است مانند تب کودکان در سرماخوردگی یا تب کودکان در آنفولانزا یا تب کودکان در آبله مرغان. تب ویروسی باعث تب متوسط یا زیاد می‌شود، یعنی از 38 تا 39 درجه سانتیگراد، در بسیاری از موارد می‌تواند تا 40 درجه سانتیگراد باشد. در این نوع به ندرت تب کودکان بدون علامت است و همراه با با نشانه های مشخصی مانند آبریزش بینی، آبریزش چشم، عطسه، خشکی گلو قرمز است. 

در تب ویروسی مانند تب کودکان در آنفولانزا ناحیه گردن ممکن است متورم شده و باعث سردرد، خستگی عضلانی، سستی و گیجی شود. سرماخوردگی یک عامل شایع سردرد و تب کودکان است. همچنین تب کودکان و سردی پاها نیز در تب ویروسی رخ می‌دهد. بعضی ویروس‌ها می‌تواند منجر به تب ناگهانی کودکان شود. اینکه تب ویروسی در کودکان چند روز طول می‌کشد بسته به شدت علائم می‌تواند متفاوت باشد. درمان سرماخوردگی و تب کودکان به صورت همزمان انجام می‌شود.

تب ناشی از عفونت

باکتری‌ها عامل بیماری های عفونی بوده و نها نیز می‌توانند منجر به بروز تب شوند. دمای بالای بدن، بقای باکتری‌ها و ویروس‌هایی که باعث عفونت می‌شوند را دشوارتر می‌کند. از جمله بیماری‌های عفونی شایعی که باعث تب می‌شوند می‌توان به عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی (RTIs) یا تب برفکی کودکان اشاره کرد. عفونت‌های تب‌دار اغلب بسیار مسری هستند و از فردی به فرد دیگر از طریق انتقال دستی یا انتقال از طریق قطرات تنفسی در هوا منتقل می‌شوند.

تب کودکان هنگام دندان درآوردن

تب کودکان برای دندان واقعی نیست. در برخی موارد نادر، دندان درآوردن ممکن است منجر به افزایش جزئی دما (تب درجه پایین) شود. اگر کودک شما هنگام دندان درآوردن تب بالایی دارد، به احتمال زیاد به دلیل همزمان شدن ابتلا به یک بیماری یا ویروس است و مربوط به دندان نیست. تب کودکان پایین در دندان معمولاً نیازی به اقدامات مداخله ای ندارد.

تب کودکان به علت کم آبی

یک علت تب کودکان در تابستان، کم آبی و فعالیت زیاد زیر نور مستقیم خورشید است. کودکان کوچک به راحتی تحت‌تاثیر کم آبی قرار می‌گیرند. یکی از نشانه‌های کم آبی لب‌های خشکیده رنگ برافروخته و افزایش دمای بدن است. تب کودکان در ناحیه سر نیز یکی از عوارض ناشی از گرمازدگی است. همچنین تب کودکان در تابستان می‌تواند به علت بیماری‌های تابستانی مانند بیماری دست و پا و دهان و بیماری آنفولانزای معده باشد.

تب استرسی کودکان

این نوع تب می‌تواند توسط اضطراب، اختلالات روانی و شرایط فیزیکی خاصی ایجاد شود. برای مثال، کودکان ممکن است با تغییراتی در روال زندگی خود، تب عصبی را تجربه کنند. تب‌های روانی به راحتی قابل تشخیص نیستند. پزشک ممکن است آزمایشی را برای رد سایر شرایط تجویز کند. علائم تب استرسی مشابه تب معمولی است که شامل افزایش دمای مرکزی بدن، لرز، ضعف و خستگی است. استرس روانی پاسخ استرس بدن را فعال می کند و به طور بالقوه منجر به این افزایش موقت دما می‌شود.

بیماری‌های پیچیده

گاهی تب در کودکان به دلیل بعضی بیماری‌های خاص و پیچیده رخ می‌دهد. مثلا تب روماتیسمی یک بیماری پیچیده است که مفاصل، پوست، قلب، عروق خونی و مغز را درگیر می‌کند. این بیماری عمدتاً در کودکان بین 5 تا 15 سال رخ می‌دهد. این یک بیماری خود ایمنی است که پس از عفونت با باکتری استرپتوکوک (استرپتوکوک) ایجاد می‌شود. عفونت‌های استرپتوکوکی شامل گلودرد استرپتوکوکی و مخملک است.

معمولاً تب ناشی از بیماری‌های پیچیده طولانی و شدید است و برای مدت زمان مدیدی ادامه دارد. اگر تب کودک شما به روش‌های عادی پایین نمی‌آید یا برای مدت طولانی ادامه دارد حتماً به پزشک مراجعه کنید.

علت تب کودکان فقط در شب

بعضی والدین در مورد تب کودکان در خواب و شب‌ها نگران‌اند. تب در شب معمولاً به دلیل افزایش عملکرد هیپوتالاموس در مغز در شب رخ می‌دهد. این یک پدیده طبیعی است و به ویژه می‌تواند در اثر عفونت یا التهاب در جایی از بدن (مانند سرماخوردگی یا گلودرد استرپتوکوکی) یا یک بیماری جدی‌تر مانند لوپوس ایجاد شود. بنابراین اگر دیر به دیر این اتفاق می‌افتد ایرادی ندارد. اما اگر مدام رخ می‌دهد به ویژه در مورد تب در کودکان زیر دو سال حتما به پزشک مراجعه کنید.

روش‌های صحیح اندازه گیری تب

برای اندازه‌گیری دمای بدن کودک به دماسنج یا تب سنج نیاز دارید. اندازه‌گیری دمای بدن کودک از طرق مختلف انجام می‌شود. قسمت‌هایی که به کمک آن می‌توان دمای بدن کودک را اندازه گرفت عبارتند از دهان، مقعد، زیر بغل و گوش. توجه داشته باشید که دمای این نقاط با هم تفاوت‌های مختصری دارند. در ادامه جدول آمده است که دمای طبیعی در نقاط مختلف بدن کودک تا بزرگسال را نشان می‌دهد هر عددی بیشتر از این محدوده می‌تواند نشان دهنده تب باشد:

	0 تا 2 سال	2 تا 11 سال	11 تا 65 سال
دهان	35.5 تا 37.5	36.4 تا 37.6	36.4 تا 37.6
مقعد	36.5 تا 38	36.6 تا 38	37 تا 38.1
زیر بغل	34.7 تا 37.3	35.9 تا 36.7	35.2 تا 36.9
گوش	36.4 تا 38	36.1 تا 37.8	35.9 تا 37.6

برای اندازه گیری درجه تب کودکان 6 ماهه تا 3 ساله درجه حرارت مقعدی بهتر و راحت‌تر است، اما می‌توانید از  زیر بغل نیز استفاده کنید. برای کودکان 4 سال یا بیشتر اگر کودک بتواند دماسنج را به درستی زیر زبان نگه دارد، دمای دهان بهتر است. اگر نه، می‌توانید از روش مقعد، گوش یا زیر بغل استفاده کنید. در مورد خرید تب سنج کودک در این مقاله بیشتر بخوانید.

تب کودکان چند روز طول می‌کشد؟

تب کودکان تا چند روز طبیعیه؟ این یکی از اصلی‌ترین سوالات والدین در مورد تب کودکان است. به طور کلی مدت تب معمولی کودکان بستگی به شدت و علت آن می‌تواند متفاوت باشد اما در بیشتر موارد حداکثر تا سه روز ادامه پیدا کرده و سپس از بین می‌رود. اما گاهی تب طولانی می‌شود. برخی والدین حتی در مورد تب کودکان بیشتر از یک هفته گزارش داده‌اند. علت پایین نیامدن تب کودکان چیست؟

علت تب طولانی کودکان می‌تواند ریشه در یک مشکل جدی داشته باشد. برخی بیماری‌ها با تب طولانی شامل عفونت موضعی یا عمومی، بیماری بافت همبند و سرطان، بیماری التهابی روده، دیابت بی مزه همراه با کم آبی بدن، و اختلال در تنظیم حرارت و... است. باید در مورد اطلاع از علت قطع نشدن تب در کودکان یا مثلا تب بیش از 5 روز در کودکان به پزشک مراجعه کنید.

درمان تب کودکان

تب کودکان را چطور پایین بیاوریم؟ همانطور که در بالا گفته شد در تب‌های بالا باید نسبت به پایین آوردن سریع تب کودک اقدام کنیم. بهتر است در ابتدا برای کاهش تب از روش‌های خانگی زیر استفاده کنید:

• استفاده از لباس‌های نخی و خنک
• پاشویه کردن کودک و یا گذاشتن دستمال خیس روی پیشانی و زیر بغل
• دادن مایعات فراوان به کودک
• حمام با اسفنج خیس یا گذاشتن کودک در آب ولرم

در بیشتر موارد درمان خانگی تب کودکان موثر واقع می‌شود. اما در صورت پایین نیامدن تب ممکن است لازم باشد از داروهای ضد تب کودکان استفاده کنید. بهترین داروی ضد تب کودکان باید با مشورت پزشک تهیه شود. اما انواع داروهای موثر در این زمینه را می‌توان در دسته‌های زیر قرار داد:

• شربت تب بر کودکان زیر یک سال مانند شربت استامينوفن
• قرص ضد تب کودکان برای درمان تب کودکان بالای یکسال
• آمپول ضد تب کودکان
• شیاف ضد تب کودکان برای پایین آوردن فوری تب کودکان مانند شياف استامينوفن
• پد ضد تب کودکان

از مصرف تب بر قوی کودکان یا انواع داروی ضد تب قوی کودکان به صورت خودسرانه خودداری کنید. بهتر است در مورد نوع دارو و حتی پاسخ به سوالاتی از جمله برای تب کودکان استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده شود با پزشک مشورت کنید.

درمان تب کودکان در طب سنتی

برای درمان تب کودکان در طب سنتی نیز روش‌های موثری آمده است. لازم به ذکر است برای احتیاط بیشتر توصیه می‌شود قبل از انجام این روش‌های درمانی با یک متخصص مشورت کنید. در طب سنتی چه چیزی برای تب کودکان خوبه:

• درمان تب کودکان با پیاز ( ماساژ کف پا با پیاز)
• پایین آوردن تب کودک با گلاب
• استفاده از دمنوش برای تب کودکان بالاتر از ۵ سال مانند دمنوش پونه دمنوش گل ختمی دمنوش بنفشه
• ماساژ پیشانی با روغن بادام شیرین
• مصرف سبزی‌های مانند نعنا و ترخون
• مصرف مایعات فراوان و طبیعی و بدون کافئین
• ترکیب عسل سیاه دانه برای کودکان بالاتر از یک و نیم سال
• استفاده از خاصیت دارویی خاکشیر و تب کودکان
• کاهش تب کودکان و حمام با آب ولرم

تب کودکان چه زمانی خطرناک می‌شود؟

در موارد زیر برای درمان تب به پزشک مراجعه کنید:

• تب نامشخص در کودکان زیر سه ماه
• تب شدیدی که بیش از ۲۴ ساعت ادامه دارد
• کودک بی‌حال و بی‌انرژی شده و از خوردن غذا و مایعات خودداری می‌کند
• کودک دچار مشکلات تنفسی شده است که می‌تواند با تنفس کند یا تنفس تند مشخص شود
• دمای بیشتر از ۳۸.۳ درجه سانتیگراد در کودکان ۳ تا ۶ ماه و دمای بالاتر از ۳۹.۴ درجه سانتیگراد در کودکان ۶ ماه به بالا
• طرح همراه با سرفه
• تب همراه با علائم گوش درد
• تب و استفراغ در کودکان
• تب و اسهال در کودکان
• کاهش دفع ادرار
• کودک دائماً دچار تب می‌شود
• تب بیشتر از سه روز در کودکان
• یا به هر دلیلی که نمی‌دانید چرا تب کودکان پایین نمیاد

در این زمان برای قطع تب کودکان نیاز به مداخله است و باید به پزشک مراجعه کنید.