عفونت سیتومگالوویروس در بارداری

عامل عفونت سیتومگالوویروس در بارداری، (به اختصار CMV) ویروسی است که توانایی انتقال به جنین پیش از تولد را دارد. عفونت‌های منتقله از راه جنسی دو دسته هستند، برخی از آن‌‌ها ایجاد زخم می‌کنند مانند تبخال تناسلی در بارداری، برخی دیگر مانند واژینوز باکتریال در بارداری و سیتومگالوویروس ایجاد عفونت می‌نمایند. سیتومگالوویروس نسبتا بی‌خطر بوده و به ندرت سبب ایجاد بیماری می‌گردد. در اکثر افرادی که به سیتومگالوویروس مبتلا می‌شوند علائم نسبتا کمی بروز می‌نماید. در نتیجه فقط با آزمایش CMV قابل تشخیص خواهد بود. ضمن اینکه در اولین مرتبه‌ای که فرد به عفونت مبتلا می‌شود، ویروس در بدن او به صورت زنده اما خفته باقی خواهد ماند. برای آگاهی و اطلاعات بیشتر درباره عفونت سیتومگالوویروس، علائم، علل و درمان عفونت سیتومگالوویروس در بارداری با ما همراه باشید.

سیتومگالوویروس چیست؟

سیتومگالوویروس از خانواده ویروس‌های هرپس است. این دسته از ویروس‌ها برای مدت طولانی درون بدن ما زنده و به صورت خاموش باقی می‌مانند. عفونت سیتومگالوویروس در بارداری می‌تواند به سادگی از طریق ترشحات بدن مانند ادرار، بزاق، خون، اشک، مایع منی و شیر مادر، منتقل گردد. حتی ممکن است افراد ناقل هیچ‌گونه نشانه‌ای از بیماری نداشته باشند اما سیتومگالوویروس را به فرد دیگر از این طریق منتقل نمایند.

نحوه انتقال سیتومگالوویروس

• انتقال سیتومگالوویروس از طریق انسان به انسان اتفاق می‌افتد. این ویروس از غذا، آب و حیوانات به ما منتقل نمی‌شود. سیتومگالوویروس نسبتا مسری نیست. اما احتمال انتقال آن در مراکز سالمندان، مهدکودک‌ها و محیط‌های این‌چنینی وجود دارد. زیرا این ویروس از طریق ترشحات بدن فرد آلوده مانند بزاق، خون، ترشحات واژن، مایع منی (مانند دیگر بیماری‌های آمیزشی در بارداری)، ادرار و اشک منتقل می‌گردد.
• جهت جلوگیری از انتقال ویروس بهتر است در هر زمان دست‌های خود را مرتب با آب و صابون بشویید. ضمنا از لمس صورت خود(به ویژه چشم‌ها، بینی و دهان) با دست آلوده بپرهیزید. اگر ویروس روی دست شما قرار گیرد به داخل بدن نفوذ نخواهد کرد. اما اگر با دست آلوده، دهان، بینی یا چشم‌های خود را لمس کنید، ویروس به درون بدن راه می‌یابد و می‌تواند سبب بروز عفونت گردد.
• با ارتباط مستقیم و نزدیک با فرد مبتلا ممکن است ویروس از طریق ترشحات بدن او مانند بزاق و خون به شما منتقل شود. این بدین معناست که با اشتراک گذاشتن لیوان یا وسایل غذاخوری خود با فرد دیگر، رابطه جنسی و هر نوع ارتباط نزدیک دیگری احتمال انتقال ویروس افزایش خواهد یافت.
• از هر ۱۰ کودک ۱ تا ۳ ساله که در مهدکودک هستند، ۷ نفر آن‌ها به سیتومگالوویروس مبتلا هستند. در نتیجه به سادگی می‌توانند ویروس را به خانواده خود، مربیان و کودکان دیگر منتقل کنند. در نتیجه در حفظ بهداشت فردی و آموزش آن به کودکان خود دقت لازم را داشته باشید.

ضمنا همان‌طور که پیش‌تر ذکر کردیم، احتمال انتقال عفونت از مادر به جنین حین بارداری بسیار بالاست. به خصوص اگر شما در اوایل بارداری به عفونت سیتومگالوویروس مبتلا شوید احتمال انتقال ویروس افزایش خواهد یافت. هم‌چنین احتمال انتقال عفونت حین شیردهی و زایمان (به معنی کوئژنیتال) نیز وجود دارد. اگر نوزاد حین زایمان یا شیردهی مبتلا شود احتمال بروز مشکلات در او نسبت به زمانی که در بارداری دچار سیتومگالوویروس شده باشد، کمتر خواهد بود. در نتیجه شکل عفونت مادرزادی نوزاد به نسبت خطرناک‌تر است و بهترین روش جهت جلوگیری از عوارض عفونت سیتومگالوویروس، عمل کردن به اصول بهداشتی و پیشگیری است.

نحوه تشخیص عفونت سیتومگالوویروس

اکثر عفونت‌های سیتومگالوویروس به ندرت شناخته می‌شوند. زیرا افراد مبتلا به سیتومگالوویروس علائم بسیار کمی از خود بروز خواهند داد. اما هر فرد مبتلا به سیتومگالوویروس با اولین بروز عفونت، آنتی‌بادی‌هایی علیه ویروس (CMV IgG , CMV IgM) می‌سازد که تا آخر عمر در بدن او باقی خواهد ماند. بررسی نمونه خون فرد از نظر وجود آنتی‌بادی‌های مربوطه و بالا بودن cmv igg در بارداری و  تکرار تست حدود دو هفته بعد به تشخیص عفونت سیتومگالوویروس کمک خواهد کرد.

البته می‌توان با نمونه‌برداری از ادرار، ترشحات حلق و پوست بدن، آزمایش CMV یا کشت ویروس انجام داد تا به تشخیص cmv igg مثبت در بارداری یا منفی رسید. اما متأسفانه این تست به ندرت در دسترس بوده و بسیار گران است.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

علائم و نشانه‌های عفونت سیتومگالوویروس در بارداری

اکثر کودکان و بزرگسالانی که به عفونت سیتومگالوویروس مبتلا می‌شوند، علائمی از خود بروز نمی‌دهند. اما باید در نظر داشت که این موضوع عمومیت ندارد و در هر صورت بعضی از افراد ممکن است علائم زیر را تجربه نمایند:

• تب
• تورم غدد لنفاوی
• خستگی و بی‌حالی
• درد عضلانی
• از دست دادن اشتها
• ضعف و فرسودگی
• خشکی و سفتی مفاصل
• زخم در ناحیه حلق

اگر سیستم ایمنی شما ضعیف باشد، ممکن است عوارض جدی از خود بروز دهید، مانند عفونت ریه و چشم. در نتیجه افرادی که پیوند اعضا انجام داده‌اند یا دچار نقص سیستم ایمنی هستند باید مراقبت‌های لازم را با دقت اجرا نمایند. به طور مثال انتقال CMV ویروس در پیوند کلیه، پس از انجام عمل جراحی، به دلیل استفاده فرد گیرنده از دارو‌های سرکوب‌گر سیستم ایمنی شیوع بسیار دارد.

انواع عفونت سیتومگالوویروس

دو نوع متفاوت از عفونت سیتومگالوویروس در بارداری وجود دارد. سایتومگالوویروس اولیه و عفونت سیتومگالوویروس راجعه. سیتومگالوویروس اولیه در بارداری نسبت به عفونت راجعه آن، عوارض بیش‌تری خواهد داشت. اما باید در نظر داشت که چه در نوع اولیه چه در نوع راجعه سی ام وی در بارداری، در هر صورت اگر سیستم ایمنی فرد به دلایلی ضعیف باشد، ویروس فعال شده و سبب ایجاد بیماری می‌گردد. 

میزان شیوع سیتومگالوویروس در بارداری چقدر است؟

حدود نیمی از افراد بزرگسال بالای ۴۰ سال به سیتومگالوویروس مبتلا هستند. سیتومگالوویروس در کشورهای در حال پیشرفت و مناطقی که از نظر اقتصادی و اجتماعی در سطح پایینی قرار دارند، شایع‌تر است.

همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره نمودیم، دسته‌ای از افراد اگر به عفونت سیتومگالوویروس مبتلا شوند، نسبت به دیگران بیش‌تر در خطر بروز عوارض و مشکلات خواهند بود. در نتیجه نیاز به مراقبت بیش‌تری دارند. این دسته از افراد عبارتند از:

• جنین‌های درون شکم مادر
• افرادی که شغل آن‌ها در ارتباط با کودکان است
• افرادی که مراقبین سلامت هستند
• افرادی که فرزند خردسال در منزل دارند
• افرادی که تحت درمان با دارو‌های سرکوب‌گر سیستم ایمنی هستند، مانند افرادی که از پیوند اعضا استفاده کرده‌اند یا افرادی که مبتلا به HIV هستند

روش‌هایی بررسی انتقال عفونت سیتومگالوویروس به جنین

اگر مادر به عفونت سیتومگالوویروس در بارداری مبتلا شود، چند راه برای تشخیص ابتلا یا عدم ابتلای جنین وجود دارد که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

1. آمنیوسنتز به ما کمک می‌کند تا با بررسی مایع آمنیوتیک، به تشخیص عفونت مادرزادی نوزاد بپردازیم. البته باید در نظر داشته باشید که خود تست آمنیوسنتز می‌تواند سبب افزایش ریسک انتقال عفونت از مادر به جنین گردد. در نتیجه پیش از انجام تست لطفا با درمانگر خود مشورت نمایید. در این روش یک سوزن نازک و بلند از طریق شکم شما وارد رحم شده و مقداری از مایع آمنیوتیک را نمونه‌برداری می‌نماید. 
2. توسط سونوگرافی نیز می‌توان علائمی مانند کاهش حجم مایع آمنیوتیک، محدودیت رشد داخل رحمی و تورم پوست در ناحیه مغز جنین را چک کرد که می‌تواند در تشخیص بهتر به ما کمک نماید. ضمنا هر زمان نوزاد متولد شد با نمونه‌گیری از خون، ادرا یا بزاق او و انجام آزمایش CMV ، می‌توان به وجود یا عدم وجود عفونت پی برد.

درمان سیتومگالوویروس در بارداری

به دلیل اینکه تولید واکسن سیتومگالوویروس هنوز میسر نشده و در دست پژوهش و تحقیقات می‌باشد، مواردی جهت درمان وجود دارد. تحقیقات ثابت کرده است که با تزریق آنتی بادی یا گلوبین‌های ایمنی برای مادران باردار مبتلا به سیتومگالوویروس، می‌تواند از انتقال عفونت از مادر به جنین جلوگیری کرد. حتما نسبت به درمان سیتومگالوویروس قبل از بارداری اقدام کنید.

ضمنا هیچ‌گونه دارویی تا کنون جهت درمان و پیشگیری از علائم و عوارض طولانی مدت بیماری در نوزادان کشف نشده است. اما برخی از داروهای آنتی‌ویروس مانند گانسیکلوویر و والگانسیکلوویر برای درمان برخی از عوارض عفونت سیتومگالوویروس در نوزادان استفاده می‌شود. 

این داروها تا حدودی از بروز آسیب‌های مغزی و ناشنوایی حاصل از این عفونت در نوزادان جلوگیری خواهد کرد. اگر به عفونت سیتومگالوویروس در بارداری مبتلا هستید یا نوزاد شما به آن مبتلا شده است حتما جهت درمان به پزشک مراجعه نمایید. 

پیشگیری از ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس در بارداری

تا حدود زیادی می‌توان از انتقال عفونت سیتومگالوویروس جلوگیری کرد. زیرا این ویروس از طریق ترشحات بدن فرد آلوده به سطوح و سپس دستان ما منتقل شده و می‌تواند توسط دست‌های آلوده به دهان و بینی و سپس درون بدن انتقال یابد. در زمان بارداری لازم است که آزمایش خون مربوط با سیتومگالوویروس را انجام دهید. اگر شما به سیتومگالوویروس مبتلا باشید، بهتر است با رعایت نکات زیر از انتقال آن به نوزاد خود و دیگران جلوگیری نمایید. ضمنا این نکات از ابتلا به بیماری نیز جلوگیری خواهد کرد.

• لطفا نوشیدنی و خوراکی‌ها و ظروف مصرفی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
• لطفا از نزدیکی بیش از حد و برقراری رابطه جنسی با افراد جدید (حتی در حد بوسیدن) خودداری نمایید.
• اگر شریک جنسی شما به CMV مبتلاست، حین سکس از کاندوم استفاده نمایید.
• لطفا در صورتی که با کودکان در تعامل هستید به هیچ عنوان صورتشان را نبوسید. مکرراً دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. به ویژه پیش از لمس آن‌ها و تعویض پوشک.
• پوشک و دستمال کاغذی های استفاده شده را به درستی دور بیاندازید.
• لطفا هر بار که از توالت استفاده می‌نمایید دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
• وسایل و سطوحی را که کودکان به طور مرتب با آن‌ها در تماس هستند را مکرراً نظافت کرده و ضدعفونی نمایید.
• در صورت تماس با هرگونه ترشحات بدن افراد دیگر به سرعت دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.

عوارض عفونت ویروس سیتومگالوویروس در بارداری

بالا بودن cmv igg در بارداری خطرناک است؟ زنان بارداری که از نظر سلامتی در سطح بالایی قرار دارند در خطر ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس در بارداری نیستند. ضمنا خانم‌های بارداری که به سیتومگالوویروس مبتلا هستند به ندرت علائم بیماری را بروز می‌دهند. اما در هر صورت جنین در حال رشد آن‌ها در معرض خطر ابتلا به ویروس قرار دارد. احتمال انتقال ویروس از مادر مبتلا به جنین در بارداری حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد می‌باشد. عوارضی که در زیر برای آزمایش cmv igg مثبت در بارداری بیان خواهیم کرد می‌تواند در نوزادانی بروز کند که طی بارداری توسط مادر خود مبتلا شده‌اند. 

1. افزایش سایز نسبی کبد و طحال، نقاط ریز قرمز رنگ بر روی پوست، رتینیتسیتومگالوویروس و تشنج از عوارض اصلی هستند.
2. ۸۵ تا ۹۵ درصد نوزادان در بدو تولد دچار علائم یا عوارض نمی‌شوند. هم‌چنین اکثرا دچار مشکلات جدی طولانی‌مدت در زندگی نخواهند شد. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد نوزادانی که بدو تولد عوارض و علائم ندارند ممکن است در ادامه روند رشد دچار مشکلات تکاملی از نظر مغزی و شنوایی شوند.
3. زمانی که سیتومگالوویروس از طریق کوئژنیتال یا زایمان طبیعی و به وسیله ترشحات واژینال یا در زمان شیردهی از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود، معمولا عوارض و علائم اندکی در نوزاد بروز خواهد کرد.

توصیه‌های مفید در ارتباط با عفونت سیتومگالوویروس در بارداری

در ادامه به بررسی مواردی خواهیم پرداخت که به شما کمک می‌کند تا در بارداری از ابتلا به سیتومگالوویروس یا انتقال آن به دیگران در امان باشید.

1. حین بارداری نظافت شخصی خود را رعایت کنید. به طور مثال دست‌های خود را مرتب با آب و صابون بشویید.
2. لطفا نوشیدنی، خوراکی و وسایل شخصی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
3. در بارداری تست سیتومگالوویروس ( آزمایش CMV) را انجام دهید.
4. علی‌رغم تمامی فواید شیردهی، ریسک انتقال عفونت از مادر به جنین از این طریق وجود دارد. در نتیجه پیش از شروع شیردهی با پزشک خود مشورت نمایید.

در صورت ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس در بارداری، در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمایید.

منبع:

https://www.marchofdimes.org/complications/cytomegalovirus-and-pregnancy.aspx#

https://www.pregnancybirthbaby.org.au/cytomegalovirus-cmv-during-pregnancy

https://americanpregnancy.org/pregnancy-complications/cytomegalovirus-infection/