عوارض کم کاری تیروئید در زنان چیست؟ علائم و درمان آن

عوارض کم کاری تیروئید در زنان و مردان هم متفاوت و هم مشترک است. کم کاری تیروئید می‌تواند مشکلات متعددی برای همه ایجاد کند. تیروئید به عنوان یک غده با عملکرد مهم و حیاتی در بدن، تاثیر بسیار زیادی در سلامت عمومی و واکنش‌های به موقع و اساسی بدن دارد. این بیماری به میزان 3 برابر در زنان بیشتر از مردان است. در ادامه بیشتر در مورد علائم تیروئید کم کار در زنان صحبت خواهیم کرد.

علائم کم کاری تیروئید در زنان چیست؟

با توجه به اینکه بیماری کم کاری تیروئید بیشتر در زنان شایع است، این بیماری می‌تواند با علائم خاصی همراه باشد. توجه داشته باشید که علائم بیماری از عوارض آن جداگانه هستند و هر کدام باید به صورت مجزا بررسی شوند. 

اختصاصی‌ترین علامت کم کاری تیروئید در زنان یا علائم خطرناک تیروئید کم کار در زنان مربوط به دستگاه تناسلی و عملکرد زنانه آنهاست. در واقع زنان در کنار همه علائم کم کاری تیروئید ممکن است به اختلال نامنظمی پریود، به هم خوردن ریتم ماهیانه پریود، تخمک‌گذاری نامنظم و حتی عدم تخمک‌گذاری و نهایتا ناباروری مبتلا شوند.

در واقع اگر خانمی از مشکلات قاعدگی شکایت داشته باشد یا درگیر نازایی شده باشد، بررسی عملکرد تیروئید یکی از بررسی‌های پایه و بنیادی برای اوست تا مشکل ریشه‌یابی و درمان شود.  

*در مورد عوارض کم کاری تیروئید و آی وی اف بیشتر بخوانید

شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید عبارت است از:

• پریود نامنظم (اختصاصی زنان) 
• تشدید خونریزی قاعدگی (اختصاصی زنان)
• نازایی (اختصاصی زنان)
• ترشح شیر از پستان (اختصاصی زنان)
• خستگی
• حساسیت به سرما
• افزایش وزن
• یبوست
• خشکی پوست و مو
• پف صورت
• کلفت شدن غیرطبیعی صدا
• ضعف عضلانی
• اسپاسم و گرفتگی در عضلات
• نازک شدن مو
• کاهش ضربان قلب
• افسردگی
• احساس خواب آلودگی در طول روز
• کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
• گواتر

*در مورد علائم اولیه کم کاری تیروئید و روشهای کنترل و درمان آن بیشتر بخوانید.

علائم کم کاری تیروئید در زنان باردار

این اختلالات عملکرد غده تیروئید در بارداری منجر به بروز موارد زیر میشود:

• خشن‌شدن صدای مادر
• از‌دست‌دادن قدرت تمرکز و گیجی مادر
• افزایش وزن غیرطبیعی
• بروز مشکلات خواب
• خستگی مفرط در بارداری
• درد مفاصل و ضعف عضلات
• ورم صورت و افتادگی پلک چشم
• ایجاد یبوست
• کندشدن ضربان قلب و نبض
• خشک‌شدن پوست
• منقبض‌شدن عضلات بدن.

* حتما بخوانید: آیا کم کاری تیروئید و سرگیجه به هم مرتبط اند؟ 

کم کاری تیروئید چیست؟

غده تیروئید مسئول تولید تری یدوتیرونین (T۳) و تیروکسین (T۴) در بدن است. چنانچه به هر دلیل این غده نتواند این هورمون‌ها را به میزان لازم برای بدن تولید و ترشح کند، کم کاری تیروئید در بدن رخ می‌دهد. هورمون‌های تری یدوتیرونین (T۳) و تیروکسین (T۴) در تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد بدن تاثیر دارند؛ در نتیجه عدم ترشح به اندازه و کافی این هورمون‌ها می‌تواند کل ساختار و عملکرد بدن در بخش‌های مختلف را تحت تاثیر قرار دهد. 

کم کاری تیروئید چند باشد خطرناک است؟ 

این موضوع که آیا کم کاری تیروئید خطرناک است؟ به مسائل مختلفی بستگی دارد، اما معمولا این مشکل به راحتی قابل درمان و بهبودی است و معمولا خطرناک نیست. کم کاری تیروئید زمانی می‌تواند خطرناک باشد که مزمن شده باشد، منجر به بروز نارسایی قلبی شدید، کاهش ضربان قلب یا کاهش سطح هوشیاری شده باشد و نهایتا اینکه کلا مورد بی‌توجهی قرار گرفته باشد. بدیهی است که اگر تیروئید کم کار درمان نشود و به حال خود رها شود، به دنبال عوارض متعددی که می‌تواند در پی داشته باشد، ممکن است تهدید کننده جان هم باشد. مثلا افزایش وزن غیر طبیعی ناشی از کم کاری تیروئید اگر نادیده گرفته شود، قطعا مشکل‌ساز خواهد شد یا چنانچه سطح هوشیاری و تمرکز در پی کم کاری تیروئید کم شود و به آن توجهی هم نشود، حتما عواقب وخیمی به دنبال خواهد داشت. 

بنابراین مشخص است که اگر به طور کلی به عملکرد صحیح غده تیروئید توجه نشود و عوارض و علائم ناشی از این مشکل جدی گرفته نشود، حتما می‌تواند خطرناک هم باشد. 

به طور کلی دو فاکتور سن و جنس در عملکرد غده تیروئید نقش اساسی دارند که در ادامه با جزئیات بیشتری شرح داده‌ایم. 

آقایان:

• یک آقا در محدوده سنی 18 تا 30

0.5-4.15 mIU/L : نرمال

<0.5 mIU/L : کم 

>4.5 mIU/L: زیاد

• یک آقا در محدوده سنی 31تا 50

0.5-4.15 mIU/L: نرمال

<0.5 mIU/L: کم

>4.15 mIU/L:زیاد

• یک آقا در محدوده سنی 51 تا 70 

0.5-4.59 mIU/L: نرمال

<0.5 mIU/L: کم

>4.6 mIU/L:زیاد

• یک آقا در محدوده سنی 71 تا 90

0.4-5.49 mIU/L: نرمال

<0.4 mIU/L: کم

>5.5 mIU/L:زیاد

خانم‌ها:

• یک خانم در محدوده سنی 18 تا 29

0.4-2.34 mIU/L: نرمال

<0.4 mIU/L: کم

>4.5 mIU/L:زیاد

• یک خانم در محدوده سنی 30 تا 49

0.4-4.0 mIU/L: نرمال

<0.4 mIU/L: کم

>4.1 mIU/L:زیاد

• یک خانم در محدوده سنی 50 تا 79

0.46-4.68 mIU/L: نرمال

<0.46 mIU/L : کم

4.7-7.0 mIU/L:زیاد

عوارض کلی کم‌کاری تیروئید در بزرگسالان زن و مرد

• بیماری قلبی
• نارسایی قلبی
• گواتر (غده تیروئید بزرگ شده)
• افسردگی که ممکن است شدید باشد
• ناباروری
• نوروپاتی محیطی
• میگزدم (کم‌کاری تیروئید به شدت پیشرفته)
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا

عوارض  کلی کم‌کاری تیروئید در نوزادان

• تاخیر در رشد
• ناتوانی ذهنی
• ضعف عضلانی که می‌تواند تشدید شده و باعث ناتوانی جسمی شود
• فتق نافی
• مشکل در تنفس
• یرقان

عوارض کلی کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان 

عوارض کم کاری تیروئید در کودکان عبارت است از:

• تاخیر در رشد که سبب کوتاهی قد می‌شود
• تاخیر در بلوغ
• تاخیر در رشد دندان‌های دائمی
• کاهش توانایی شناختی

برای کم کاری تیروئید چه بخوریم؟

برای بهبود عملکرد تیروئید کم کار خوردن خوراکی‌های زیر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. البته بدیهی است که خوردن این خوراکی‌ها هرگز جای مراجعه به پزشک را نمی‌گیرد و حتما باید در کنار استفاده از داروها به تغذیه هم توجه شود. 

بخوررررررررررررریم:

• ماهی سالمون : به دلیل دارا بودن ویتامین D
• آجیل برزیلی : به دلیل دارا بودن سلنیوم
• لوبیا سفید و عدس و گوشت قرمز و... : به دلیل دارا بودن آهن (به‌خصوص برای خانم‌ها)
• ید : مثل نمک‌های تصفیه‌شده یددار (برای از بین نرفتن ید نمک، آن را در پایان پخت غذا اضافه)
• ماهی‌های اقیانوسی مثل ماهی تن : به دلیل دارا بودن تیروزین
• میوه‌هایی مثل موز و آووکادو : به دلیل دارا بودن تیروزین
• کدو در تابستان : به دلیل دارا بودن مس

این ویتامین‌ها و مواد معدنی را بخوریم:

• ویتامین C
• ویتامین E
• ویتامین B
• پروتئین و فیبر
• اسید چرب امگا ۳

نخورررررررررررریم:

• سویا : مانع عملکرد ید
• سبزی‌های چلیپایی مثل بروکلی : مانع تولید هورمون تیروئید
• گلوتن مثل گندم و جو : تحریک التهاب و حمله سیستم ایمنی (شرایط آن برای افراد مختلف، متفاوت است)
• قهوه
• برخی از داروها
• ...

علت کم کاری تیروئید در زنان

التهاب تیروئید

التهاب تیروئید نوعی بیماری خود ایمنی است و نام دیگر آن هاشیموتو است. این بیماری درنتیجه‌ی حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید به وجود می‌آید. در این حالت غده تیروئید نمی‌تواند حجم کافی هورمون را تولید کند. بیماری‌ التهاب تیروئید در زنان شایع‌تر از مردان است.

التهاب تیروئید پس از زایمان

 در حدود ۱۱-۵٪ خانم‌ها، ممکن است پس از زایمان دچار التهاب تیروئید و درنتیجه کم کاری تیروئید شوند. این شرایط در زمان کوتاهی پس از زایمان ایجاد می‌شود و اغلب موقتی است.

کم کاری تیروئید پس از درمان پرکاری تیروئید

پس از درمان تیروئید با ید رادیواکتیو یا با عمل جراحی، ممکن است فرد مستعد به کم کاری تیروئید شود که علت آن از دست دادن بخشی از غده تیروئید است و اغلب چند ماه تا چند سال پس از درمان به وجود می‌آید.

کمبود ید

کمبود ید هر کسی را مستعد ابتلا به کم کاری تیروئید می‌کند. 

پرتو درمانی

روش پرتودرمانی که برای درمان سرطان‌های اطراف گردن یا بالاتنه کاربرد دارد، می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر منفی داشته باشد و توانایی آن برای تولید هورمون را کاهش دهد.

نقایص مادرزادی

برخی از نوزادان به‌طور مادرزادی با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند. معمولا نوزادانی که با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند در اوایل زندگی علائم خاصی بروز نمی‌دهند و تنها راه تشخیص چنین اختلالاتی انجام تست تیروئید در بدو تولد است.

چه کسانی ریسک بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی دارند؟

• زنان حدود ۵ تا ۸ برابر بیشتر از مردان به بیماری‌های غده تیروئید مبتلا می‌شوند.
• افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های غده تیروئید
• افراد با سابقه بیماری زمینه‌ای مانند کم خونی پرنیشیوز، دیابت نوع ۱، نارسایی اولیه غده فوق کلیه، لوپوس، آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، سندروم شوگرن و سندروم ترنر
• افرادی که داروی سرشار از ید مانند آمیودارون مصرف می‌کنند.
• افراد با سن بالای ۶۰ سال، به ویژه در خانم‌ها
• افراد با سابقه درمان بیماری‌های غده تیروئید مانند تیروئیدکتومی (برداشتن تیروئید با جراحی) یا پرتودرمانی
• افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مثل بیماری سلیاک یا دیابت نوع یک
• افراد با سابقه سرطان
• زنانی که در 6 ماه گذشته زایمان کرده‌‌اند

کم کاری تیروئید در بارداری چه قدر خطرناک است؟

به طور کلی و به عنوان یک اصل علمی کاملا ثابت شده و تایید شده، غده تیروئید و هورمون‌هایی که این غده ترشح و تولید می‌کنند به شدت در سلامت و رشد مغز و سیستم عصبی جنین تاثیر دارند. جنین در سه ماه اول بارداری به‌شدت وابسته به هورمون تیروئید مادر است. هورمون تیروئید مادر از طریق جفت به جنین منتقل می‌شود. بعد از سه ماه اول حاملگی، غده تیروئید جنین آمادگی ترشح هورمون تیروئید را پیدا کرده و از طریق مادر، یُد مورد نیاز برای تولید این هورمون را تامین می‌کند. در هر صورت سلامات کارکرد و عملکرد غده تیروئید در دوران بارداری بسیار بسیار مهم است. 

TSH، T4 و T3 از هورمون‌های تیروئیدی هستند که میزان نرمال آن در بدن خانم باردار به سن بارداری و تغییرات عملکرد غده تیروئید در حاملگی بستگی دارد. میزان نرمال تیروئید (TSH) در سه ماه اول باید ۲.۵ mU/L باشد و در سه ماه دوم و سوم به mU/L3  می‌رسد. اگر میزان TSH در این دوران بیشتر از ۲.۵ mU/L باشد و T4 کاهش پیدا کند یعنی فرد به تیروئید کم کار در بارداری مبتلا است.

راه تشخیص تیروئید کم کار در خانم‌ها

معاینه فیزیکی

بررسی اندازه غده تیروئید در معاینه‌ فیزیکی، بررسی رطوبت یا خشکی پوست، جنس موها، صورت پف‌آلود در معاینه بالینی می‌تواند نشانه کم کاری غده تیروئید باشد.

آزمایش تیروئید

در برگه آزمایش کم‌کاری تیروئید، میزان هورمون تحریک‌کننده‌ غده‌ تیروئید، TSH از حد طبیعی بیشتر می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی یا T3 و T4 کاهش پیدا می‌کنند. اینها نشان‌دهنده‌ تیروئید کم کار است و باید کمبود هورمونی جبران شود. 

تصویربرداری

در سی‌تی‌اسکن می‌توان کم‌کاری، پرکاری  یا سایر اختلالات تیروئیدی را تشخیص داد. سونوگرافی هم روش دیگر تشخیص‌دهنده‌ کم‌کاری تیروئید است.

راه درمان تیروئید کم کار

برای درمان این بیماری، پزشکان معمولا تیروکسین مصنوعی (سنتتیک) را تجویز می‌کنند. این دارو مشابه هورمون 4 است و دوز آن بر اساس سابقه بیماری، علائم بیمار و سطح فعلی TSH تعیین می‌شود. پزشکان به طور منظم از فرد آزمایش خون می‌گیرند تا بررسی کنند که آیا دوز دارو به تنظیم مجدد نیاز دارد یا خیر.

ید درمانی روش دیگری برای درمان کم کاری تیروئید است. 

رژیم غذایی هم می‌تواند در درمان کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم کمک کند. 

تخم‌مرغ، تمام انواع گوشت‌ها از جمله گوشت بره، گوشت گاو، مرغ،  تمام غذاهای دریایی، از جمله ماهی سالمون، تن، هالیبوت، میگو، سبزیجات پخته، توت، موز و پرتقال، برنج، گندم سیاه، کینوآ، دانه چیا و تخم کتان، تمام لبنیات از جمله شیر، پنیر، ماست ، آب و سایر نوشیدنی‌های بدون کافئین

افرادی که هیپوتیروئیدیسم دارند، باید یک رژیم غذایی حاوی سبزیجات، میوه‌ها و گوشت بدون چربی داشته باشند. این مواد غذایی کالری کمی دارند و به میزان زیادی سیرکننده هستند که این امر مانع از افزایش وزن می‌شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

چه زمانی برای کم کاری تیروئید به پزشک مراجعه کنیم؟ زمانی که مشکل شما برای اولین بار تشخیص داده می‌شود باید به پزشک مراجعه کنید و نباید اجازه دهید علائم شدید شود. در اولین تشخیص کم‌کاری تیروئید حداقل یک بار به متخصص غدد مراجعه کنند تا وضعیت، نتایج آزمایش و برنامه درمانی شما بررسی شود.

اگر علائمی ندارید و فقط سطح TSH کمی بالا است، معمولاً نیازی به درمان نخواهید داشت. بسیاری از پزشکان تنها زمانی درمان را توصیه می کنند که سطح TSH بسیار بالا باشد (بیش از 10 mU/L). عوامل دیگری نیز ممکن است در تصمیم گیری نقش داشته باشند، مانند میزان خطر کلی شما برای بیماری قلبی عروقی. عوامل دیگری نیز ممکن است در تصمیم گیری نقش داشته باشند، مانند میزان خطر کلی شما برای بیماری قلبی عروقی

کلام آخر

مهمترین عوارض کم کاری تیروئید در زنان اختلال در عملکرد سیستم زنانگی آنهاست. قاعدگی‌های دردناک، قاعدگی‌های نامنظم، قاعدگی‌های شدید با خونریزی زیاد، عدم باروری و مشکلات ناباروری، مشکلات تخمک‌گذاری و عدم تخمک‌گذاری می‌تواند ناشی از عملکرد ناکافی غده تیروئید باشد. در هر صورت نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک دارد تا با توجه به علت اختلال، بهترین و موثرترین درمان انتخاب و اجرا شود.