مصرف کلسیم در کودکان | نحوه و میزان مجاز مصرف آن

تاریخ انتشار: مرداد ۱۳۹۹ | زمان مطالعه : ۹ دقیقه

به اشتراک بگذارید

مصرف کلسیم در کودکان یکی از عوامل اصلی جهت حفظ سلامت استخوان و دندان است. در این مقاله ما مسائلی مانند میزان مصرف کلسیم در کودکان، بالا بودن کلسیم در نوزادان، غذاهای کلسیم‌دار و میوه‌های حاوی کلسیم، عوارض مصرف کلسیم در کودکان، مواد غذایی ضد کلسیم، بهترین زمان مصرف کلسیم در کودکان و مکمل کلسیم برای کودکان را بررسی کرده‌ایم. همچنین به این سوالات پاسخ داده‌ایم که علائم کمبود کلسیم در کودکان چیست و مصرف قرص کلسیم از چه سنی در کودکان شروع می‌شود؟

در این مقاله می‌خوانید:

کلسیم در کودکان مانند طلای سفید در استخوان و دندان
مقدار مصرف کلسیم در کودکان چطور تعیین می‌شود؟
آیا کودک من نیاز به مکمل کلسیم دارد؟
نکاتی که باید در رابطه با مکمل‌ها و مصرف کلسیم در کودکان بدانیم
آیا کمبود و یا مصرف بیش از حد کلسیم در کودکان خطرساز است؟

کلسیم در کودکان مانند طلای سفید در استخوان و دندان

قطعا یکی از دغدغه‌های مهم شما به عنوان والدین، تغذیه کودک نوپا، قد کشیدن فرزندتان و رسیدن او به قد ایده‌آل است. می‌دانیم که قد بلند تا حد زیادی به ژنتیک فرد بستگی دارد اما عوامل محیطی نیز در این زمینه نقش بسزایی دارند. یکی از مواردی که نقش اصلی را در سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها و رشد مناسب کودکان ایفا می‌کند، مصرف کلسیم در کودکان است. حدود 99 درصد از کلسیم بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع یافته است و یک درصد باقی‌مانده در خون و مایع خارج‌سلولی حضور دارد. جذب و دفع کلسیم به مواد دیگری مانند ویتامین دی و هورمون‌ها وابسته است. همچنین علاوه بر تغذیه مواردی مانند فعالیت بدنی و ورزش نیز در جذب و دفع آن موثرند. در اینجا به‌طور خلاصه به وظایف کلسیم اشاره می‌کنیم.

سلامت و استحکام استخوان‌ و دندان و افزایش تودۀ استخوانی
ضروری برای انقباض عضلات اسکلتی و عضلۀ قلب
تنظیم فشار خون
ضروری برای فعالیت نورون‌ها و کارکرد درست دستگاه عصبی
یک اصل مهم: کافی بودن مصرف کلسیم در کودکان با تغذیه مناسب

اولین غذایی که کودک دریافت می‌کند شیر مادر است که حاوی مقادیر زیادی کلسیم است. برای تامین نیاز کودک سالم به کلسیم کافیست تا مادر کلسیم کافی دریافت کند. طبق پروتکل وزارت بهداشت مادران باید در سه ماهه اول پس از زایمان از قرص‌های مولتی ویتامین مثل قرص پری ناتال استفاده کنند. پس از این مدت نیازی به مکمل وجود ندارد. اما کلسیم بیشتری باید از مواد غذایی دریافت شود. مادران شیرده باید روزانه سه تا چهار واحد لبنیات مصرف کنند. یک واحد لبنیات مساوی است با یک لیوان شیر یا یک لیوان ماست یا یک قوطی کبریت پنیر یا سه‌چهارم لیوان کشک یا یک‌ونیم لیوان بستنی.

* کودک از چه سنی می‌تواند بستنی بخورد؟ |فواید و مضرات خوردن بستنی برای کودک

اما گاهی محدودیت‌هایی در زمینۀ مصرف صحیح شیر مادر وجود دارد. بعضی از کودکان ممکن است به عللی مثل شقاق سینه نتوانند از شیر مادر استفاده کنند یا به لاکتوز حساسیت داشته باشند. در این حالت بهتر است از شیرخشک‌های مغذی و در صورت لزوم مکمل کلسیم استفاده کرد.

پس از شش ماهگی هم که غذای کمکی برای کودک شروع می‌شود، کلسیم و بقیۀ مواد معدنی موردنیاز باید از لبنیات و سایر غذاها به او برسند. با توجه به اهمیت موضوع، در این قسمت برخی از غذاهای کلسیم‌دار برای کودکان را نام می‌بریم.

کلسیم ماست و انواع دیگر لبنیات مثل خامه، ماست میوه‌ای، پنیر صبحانه، پنیر چدار و سایر انواع پنیر، دوغ و ...
منابع کلسیم غیر از لبنیات شامل سبزیجاتی که دارای برگ سبز هستند مانند کاهو و کلم بروکلی
بعضی از مغزها و آجیل
انواع نان و غلات
میوه‌های حاوی کلسیم مانند توت‌فرنگی، انجیر، سیب و لیموترش
غذاهایی که با کلسیم غنی شده‌اند مانند انواع آبمیوه و غلات غنی‌شده
محصولات سویا

در قسمت‌های بالاتر ذکر شد که کلسیم ارتباط تنگاتنگی با ویتامین دی دارد تا به‌طور بهینه در بدن جذب شود. به‌همین دلیل والدین باید توجه داشته باشند تا مواد غذایی حاوی ویتامین دی نیز در برنامه غذایی کودک جای بگیرند. از مواد غذایی حاوی ویتامین دی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. البته قرار گرفتن در نور خورشید و استفاده از قطره ویتامین آ+دی در نوزادی از واجبات است.

شیر و لبنیات
آبمیوه‌هایی مانند آب پرتقال
ماهی‌ها مانند سالمون و ماهی تن
غلات غنی‌شده با ویتامین دی

نصب اپلیکیشن گهواره

مقدار مصرف کلسیم در کودکان چطور تعیین می‌شود؟

میزان مصرف کلسیم در کودکان و بزرگسالان، با توجه‌ به سن آن‌ها تعیین می‌شود. منابع مختلف تغذیه و پزشکی میزان روزانۀ مصرف کلسیم کودکان را به صورت زیر دسته‌بندی می‌کنند.

کودکان زیر شش ماه روزانه حدود 200 میلی‌گرم
کودکان 7 تا 12 ماهه روزانه حدود 260 میلی‌گرم
کودکان یک تا سه ساله روزانه حدود 700 میلی‌گرم
کودکان چهار تا هشت ساله روزانه حدود 1000 میلی‌گرم
نوجوانان 9 تا 18 ساله روزانه حدود 1300 میلی‌گرم

نکتۀ موردتوجه در رابطه با موارد بالا این است که کودکان نارس یا با وزن کمتر از 1500 گرم باید روزانه حدود 120 تا 200 میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند تا به وزن استاندارد نوزادان نارس برسند.

آیا کودک من نیاز به مکمل کلسیم دارد؟

به‌طور معمول در نوزادان رسیده و دارای وزن استاندارد، شیر مادر به‌تنهایی پاسخگوی نیازهای تغذیه‌ای کودک است و کلسیم کودکان به مکمل وابسته نیست. اما ممکن است ویتامین دی موجود در شیر مادر برای کودک کافی نباشد و نیاز باشد کودک روزانه مدتی در معرض نور آفتاب قرار گیرد تا ویتامین دی در بدن او ساخته شود. ازآنجا که مصرف کلسیم در کودکان به ویتامین دی وابسته است بهتر است به این نکته توجه کنید و از پزشک کودکتان بخواهید تا درصورت نیاز برای او مکمل ویتامین دی تجویز کند.

مواردی که مصرف کلسیم در کودکان به مکمل وابسته است به شرح زیر هستند.

کودکان نارس
کودکان با وزن کمتر از 1500 هنگام تولد
کودکانی که به لاکتوز موجود در هر گونه شیر حساسیت دارند.
هنگامی که به هر دلیلی نمی‌شود شیر غنی از کلسیم به کودک خوراند.
بیماری‌های متابولیک مانند فنیل کتونوری که باید از شیرهای خاص استفاده کنند.
سوءجذب روده‌ای
کودکانی که داروهای ضدتشنج، کورتون و ادرارآور مصرف می‌کنند.
کودکان مبتلا به سوءتغذیه

نکاتی که باید در رابطه با مکمل‌ها و مصرف کلسیم در کودکان بدانیم

بهتر است افزایش مصرف کلسیم در کودکان ازطریق مواد غذایی غنی‌شده با کلسیم صورت پذیرد. اما در موارد کمبود شدید کلسیم، پزشک مکمل‌هایی به‌صورت قرص، کپسول، محلول و شربت کلسیم برای کودکان تجویز می‌کند.
انواع قرص و شربت کلسیم برای کودکان در داروخانه‌ها موجودند. اما مصرف قرص کلسیم در کودکان بدون تجویز پزشک کار خطرناکی است. مصرف زیاد کلسیم در کودکان ممکن است عوارض جدی داشته باشد. به‌همین دلیل قبل از اقدام جهت تهیه قرص جوشان کلسیم برای کودکان یا شروع مصرف شربت کلسیم در کودکان بهتر است نسبت به نیاز کودک به کلسیم و میزان کلسیم بدن او آگاه شوید.
درصورتی که پزشک برای کودک شما مکمل کلسیم تجویز کرد، حتما دوره مصرف و مقدار مصرف مکمل در هر روز را از او سوال کنید. در رابطه با کلسیم موجود در مواد غذایی، بهترین زمان مصرف کلسیم در کودکان معمولا شب قبل از خواب است. بنابراین می‌توانید قبل از خواب با یک لیوان شیر گرم از کودک دلبندتان پذیرایی کنید.
از عوارض مصرف کلسیم در کودکان می‌توان به یبوست، مشکلات معده‌ای، دل‌درد و افزایش خطر ایجاد سنگ کلیه اشاره کرد.
توجه داشته باشید که در برخی موارد مصرف کلسیم در کودکان باید همراه با مکمل ویتامین دی باشد تا اثر مطلوب را روی فرد بگذارد. حتما در این زمینه از پزشک کودکتان سوال کنید.
غذاهایی که حاوی اگزالات هستند معمولا مواد غذایی ضدکلسیم محسوب می‌شوند. زیرا با جذب کلسیم در روده رقابت می‌کنند. از این غذاها می‌توان به چای و اسفناج اشاره کرد.
سرب یکی از موادی است که جذب کلسیم در بدن را کاهش می‌دهد. اگر فرزند شما به هر دلیلی در معرض سرب بوده، مثل کودکانی که در خانه‌های بسیار قدیمی بزرگ شده‌اند، به پزشک اطلاع دهید تا درصورت نیاز برای او مکمل کلسیم تجویز کند.
اگر کودک شما نارس متولد شده است و برای تغذیۀ او از شیرخشک‌های غنی‌شده با کلسیم استفاده می-کنید بهتر است مصرف این نوع شیرخشک را تا رسیدن کودک به وزن دو کیلوگرم ادامه دهید. پس از آن برای تعویض آن با شیرخشک معمولی با پزشک مشورت کنید.
شایعاتی از قبیل مصرف شربت کلسیم برای راه افتادن کودک پایه و اساس علمی ندارند. مگر اینکه بیماری راشیتیسم در کودک توسط پزشک تایید شود و سپس اقدامات درمانی صحیح انجام شود.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه تغذیه با شیر خشک و جایگزین شیر برای کودک می‌توانید به مقالۀ انواع شیرخشک مراجعه کنید.
جهت اطلاع از مواد معدنی موجود در مواد غذایی مثل میزان کلسیم یک لیوان شیر حتما از اینترنت کمک بگیرید تا میزان کلسیم دریافتی کودک خود را بهتر کنترل کنید.

مقدار مصرف کلسیم در کودکان

آیا کمبود و یا مصرف بیش از حد کلسیم در کودکان خطرساز است؟

گاهی اوقات والدین برای تضمین سلامتی نوزاد ممکن است میزانی بیشتر از مقدار موردنیاز کلسیم را در تغذیۀ کودک بگنجانند. حتی در برخی موارد ممکن است نوزاد دچار اختلالات هورمونی شود. ازطرف دیگر ممکن است بر اثر بی‌توجهی والدین، سوءتغذیه یا شیر نخوردن نوزاد، مقدار کلسیم موردنیاز به بدن او نرسد. در این قسمت هر دو مورد را بررسی می‌کنیم و با عوارض و خطرات آن‌ها آشنا می‌شویم.

ریکتز یا نرمی استخوان

نرمی استخوان، ریکتز یا راشیتیسم یک بیماری است که در اثر سوء‌تغذیه و کاهش مصرف کلسیم در کودکان ایجاد می‌شود. از علائم کمبود کلسیم در کودکان می‌توان به کاهش استحکام استخوان‌ها و افزایش احتمال شکستگی و بدشکلی استخوانی نام برد. ریکتز یک عارضۀ خطرناک است که احتمال ابتلا به پوکی استخوان یا استئوپروز را نیز در بزرگسالی افزایش می‌دهد.

ممکن است سوالی برای شما پیش بیاید که چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به ریکتز هستند؟

نوزادان نارس با سن جنینی کمتر از 27 هفته
نوزادان با وزن کمتر از 1000 گرم هنگام تولد
عدم تحمل شیر مادر، شیرخشک معمولی یا شیر گاو
مصرف داروهایی مانند گلوکوکورتیکوئیدها یا کورتون، داروهای مدر که موجب افزایش دفع کلسیم می-شوند، داروهای ضدصرع مانند فنی‌توئین و فنوباربیتال
مشکلات روده‌ مانند کولیت روده‌ای نکروزدهنده NECدر نوزادان نارس و سوء‌جذب مواد غذایی
جراحی‌های روده که موجب کاهش موقت جذب مواد غذایی می‌شوند.

مصرف کلسیم در کودکان مبتلا به ریکتز حتما باید توسط پزشک صورت پذیرد. کودک دوز موردنیاز کلسیم و فسفر و ویتامین دی را توسط مکمل‌ها یا غذاهای غنی‌شده دریافت می‌کند. در برخی از موارد حتی ممکن است درمان هورمونی نیز لازم باشد.

هایپرکلسمی یا بالا بودن کلسیم در نوزادان

هایپرکلسمی حالتی است که در آن مقدار کلسیم موجود در خون کودکان از مقدار خاصی بیشتر شود. البته بهتر است بدانید که هایپرکلسمی با افزایش مصرف کلسیم در کودکان ایجاد نمی‌شود و بیشتر با شرایطی مانند نقص ژنتیکی، سرطان‌ها، عوارض دارویی و اختلالات هورمونی مثل اختلال کارکرد پاراتیروئید در ارتباط است. از علائم هایپرکلسمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

رشد ناکافی
بی‌حالی، ضعف و شلی بدن کودک
افزایش دفع ادرار و درنتیجه افزایش احساس تشنگی و کم‌آبی بدن
یبوست و درد شکم
افزایش شکستن استخوان‌ها و بدشکلی ستون مهره‌ها
در موارد شدیدتر ضربان نامنظم قلب، تشنج و کوما

درصورتی که هریک از این علائم در کودک مشاهده شود پزشک باید او را معاینه کند. پس از انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های لازم، دلایل افزایش کلسیم را یافته و اقدامات درمانی مناسب را انجام دهد.