علائم کبد چرب | از کجا بفهمیم کبد چرب داریم؟

شناخت علائم کبد چرب به شما کمک می‌کند این بیماری را زودتر تشخیص دهید و فاز درمان را زودتر آغاز کنید. اگرچه این آزمایشات کبدی است که نهایتا بیماری کبد را تایید می‌کند و انحصارا تکیه کردن به علائم احتمالی کار درستی نیست، اما در هر صورت آشنایی با علائم احتمالی بیماری کبدی کمک می‌کند تا هوشیارتر باشید و برای تشخیص بیماری‌های کبدی با حساسیت بیشتر در کمترین زمان ممکن اقدام کنید.

چطور بفهمیم کبد چرب داریم؟

کبد یکی از ارگان‌های مهم بدن است؛ سم زدایی از داروها، دفع محصولات زائد ناشی از تخریب و نوسازی گلبول‌های قرمز خون به صورت صفرا، تولید فاکتورهای انعقادی خون، ذخیره قند به صورت گلیکوژن و نیز تنظیم سوخت و ساز قند و چربی از مهمترین وظایف کبد در بدن است. همچنین کبد در جذب چربی و دفاع در مقابل میکروب‌ها و سموم جذب شده از راه مواد غذایی نیز نقش دارد.

چگونه بفهمیم کبد چرب داریم ؟ بیماری کبد چرب می‌تواند بدون ایجاد هیچ علامتی رخ دهد. معمولاً زمانی تشخیص داده می‌شود که آزمایش خون معمولی برای بررسی کبد خود انجام دهید. پزشک شما ممکن است به بیماری کبد چرب با نتایج آزمایش غیرطبیعی مشکوک شود، به خصوص اگر چاق باشید. انجام آزمایش تصویربرداری از کبد می‌تواند به تشخیص رسوبات چربی کمک کنید. روشهای خانگی مانند تشخیص از روی زبان چندان قابل اعتماد نیستند و بهتر است از روشهای علمی تری استفاده کنید.

کبد چرب چه علائمی دارد؟

کبد چرب نوعی  التهاب در بدن است. اهمیت این بیماری به دلیل تخریب سلول‌های کبدی است. عدم تشخیص زودهنگام و درمان مناسب کبد چرب می‌تواند منجر به بیماری پیشرفته و غیر قابل برگشت به نام "سیروز کبدی" شود. 

انواع دسته بندی کبد چرب

بر اساس میزان پیشرفت بیماری کبد چرب، به طور کلی 4 سطح یا گرید برای آن در نظر گرفته می‌شود:

گرید ۱ کبد چرب

ساده‌ترین نوع کبد چرب، گرید 1 است. خوردن مواد غذایی ناسالم اصلی‌ترین علت ابتلا به گرید 1 کبد چرب است. این شکل از کبد چرب با افزایش فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملا برطرف می‌شود.

بیشتر افراد مبتلا به کبد چرب احساس ناخوشی می‌کنند و بدون دلیل مشخصی احساس خستگی و اضافه‌وزن دارند. علائم احتمالی کبد چرب عبارت‌اند از:

• اضافه‌وزن در ناحیه شکم
• افزایش سطح کلسترول و تری گلیسیرید
• خستگی مکرر
• حلقه‌های تیره زیر چشم
• مشکلات پوستی، آکنه، بثورات و لکه‌های قهوه‌ای روی پوست (در این مقاله بخوانید کدام لکه های پوستی خطرناکند)
• حالت تهوع
• مشکلات گوارشی
• سنگ‌های صفراوی
• سردرد
• گرم شدن بیش‌ازحد بدن
• اختلال عملکرد سیستم ایمنی یا آلرژی
• تعریق بیش‌ازحد
• بوی بد دهان
• خارش و قرمزی چشم

گرید ۲ کبد چرب

کبد چرب گرید۲ یا (NASH) استئاتوهپاتیت غیرالکلی طیف گسترده‌ای از مشکلات به وجود آمده در اثر ایجاد و تجمع چربی در سلول‌های کبدی است. در گرید 2 کبد چرب وضعیت بیمار کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر است و برای بهبودی به رعایت رژیم غذایی خاص نیاز دارد. ( در مورد رژیم غذایی برای کبد چرب یا بهترین زمان برای آزمایش هپاتیت در این مقاله بیشتر بخوانید)

کبد چرب گرید ۲ تقریبا هیچ علائم خاصی ندارد؛ با این وجود گفته می‌شود یکی از علائم رایج آن احساس درد مداوم در قسمت بالای سمت راست شکم است. همچنین احساس خستگی و بی‌حالی همیشگی نیز می‌تواند یکی از علائم داشتن کبد چرب باشد. اگرچه ممکن است این علائم ناشی از بسیاری بیماری‌های دیگر یا حتی ضعف بدن باشد و اصلا به کبد چرب مربوط نباشد. علائم احتمالی کبد چرب گرید ۲ عبارتند از:

• تورم شکم و پاها
• گیجی و عدم تمرکز و سردرگمی ذهنی
• کاهش وزن و بی‌اشتهایی
• حالت تهوع
• زرد شدن پوست و چشم‌ها
• تورم رگ‌های خونی زیر پوست
• خستگی و بی‌حالی همیشگی
• درد و ناراحتی در قسمت بالایی سمت راست شکم
• خارش
• اختلالات انعقاد خون و خونریزی

گرید ۳ کبد چرب

کبد چرب گرید ۳ میزان بسیار بالایی از چربی را در خود ذخیره می‌کند و به ‌مرور زمان این چربی‌ها را در تمام بدن پخش می‌کند.

در این مرحله از کبد چرب، کبد به‌طور ناگهانی ورم می‌کند. در نتیجه گردش خون کند و ضعیف می‌شود.

به کبد چرب گرید ۳، فیبروز کبدی نیز گفته می‌شود.  در کبد چرب گرید 3، عوامل التهابی با آسیب مستقیم به سلول‌های کبدی و همچنین فراخوانی بیش از حد سلول‌های ایمنی به کبد باعث تخریب تدریجی بافت کبد و از دست رفتن عملکرد آن می‌شوند. از جمله علائم احتمالی کبد چرب گرید 3 عبارتند از:

• درد شکم یا احساس پر بودن شکم در سمت راست
• حالت تهوع
• کاهش وزن و ازدست‌دادن اشتها
• زردی پوست و سفیدی چشم‌ها
• ورم شکم و اندام‌های دیگر
• ضعف و خستگی شدید
• آشفتگی ذهنی
• ورزش، تغذیه مناسب (کاهش مصرف انواع گوشت، فست فودها، چربی‌ها و غذاهای چرب و…) مدیریت استرس، در کنار درمان‌های دارویی برای بهبود کبد چرب گرید 3 موثر هستند.

گرید ۴ کبد چرب

گرید 4 کبد چرب همان سیروز کبدی است. سیروز به معنای نارسایی است، یعنی شرایط کبد فرد به وضعیتی رسیده که به درستی خون رسانی و متابولیسم در آن اتفاق نمی‌افتد. در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری، بیمار به پیوند کبد نیاز خواهد اشت. علائم سیروز کبدی عبارتند از:

• کاهش اشتها
• خونریزی بینی
• زردی (تغییر رنگ زرد)
• شریان‌های کوچک عنکبوتی شکل در زیر پوست
• کاهش وزن
• بی اشتهایی
• خارش پوست
• ضعف
• گیجی
• تورم شکم (آسیت)
• تورم پاها (ادم)
• ناتوانی جنسی
• ژنیکوماستی (بزرگ شدن بافت سینه مردان)

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب قرار دارند؟

• بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲
• بیمارانی که دچار مقاومت به انسولین هستند
• افرادی که سطح کلسترول بالایی دارند
• افرادی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند
• بیمارانی که دچار سندرم متابولیک هستند
• افراد میانسال و مسن
• افرادی که زمینه ژنتیکی دارند
• کسانی که BMI بالایی دارند و مبتلا به چاقی هستند
• افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند
• کسانی که سابقه ابتلا به برخی بیماری‌ها ازجمله هپاتیت C دارند (در مورد طول عمر افراد مبتلا به هپاتیت C در این مقاله بیشتر بخوانید.)
• افراد مبتلا به فشار خون پورتال (portal hypertension)
• بیماران مبتلا سرطان کبد
• کسانی که بدون تجویز پزشک دارو مصرف می‌کنند
• خانم‌های باردار
• کسانی که زمینه ژنتیکی دارند
• افراد مبتلا به سایر مسائل بهداشتی مانند بیماری ویلسون، بیماری سلیاک (Coeliac disease) و هپاتیت C

با چه آزمایشی بفهمیم کبد چرب داریم؟

بهتر است همین جا یادآوری کنیم که روش‌های تشخیص کبد چرب در منزل یا تشخیص کبد چرب از روی زبان، روش‌های دقیق و قابل اعتمادی نیستند. درست است که برخی از علائم کبد چرب در چهره ظاهر می‌شوند، اما همیشه این علائم به کبد چرب مربوط نیستند و می‌توانند ناشی از اختلالات دیگری باشند.

در نظر داشته باشید که نشانه های کبد چرب و جوش صورت و مواردی که پیش‌تر یاد کردیم مجموعه‌ای از اطلاعات کلی هستند که شاید سرنخ باشند، اما قطعیتی در آنها وجود ندارد مگر اینکه آزمایشات کبدی وجود بیماری کبدی را تایید کند.

مجموعه آزمایشات زیر برای تشخیص کبد چرب بر اساس صلاحدید پزشک انجام می‌شود:

• آزمایش Bilirubin Total (بیلی روبین)؛ بیلی‌روبین نام آنزیمی است در کبد پردازش می‌شود. زمانی که کبد توانایی پردازش آن را نداشته باشد، زردی رخ خواهد داد. سطح نرمال آزمایش بیلی روبین برای Direct Serum بین ۰ تا ۰.۳ mg/dl است و برای Total Serum بین ۰.۳ تا ۱.۲ mg/dl است.
• آزمایش آلبومین؛ افزایش و یا کاهش سطح آلبومین منجر به اختلالات کبدی و کلیوی خواهد شد. آلبومین یکی از  پروتئین‌های پلاسما خون به‌شمار می‌رود. سطح نرمال آلبومین یا Albumin Serum در آزمایش خون مابین ۳.۵ تا ۵.۴ g/dl است.
• آزمایش Calcium یا کلسیم که مقدار نرمال آن در آزمایش بین ۹ تا ۱۰.۵ mg/dl است.
• زمان انعقاد خون یا Bleeding Time که مقدار نرمال آن مابین ۲ تا ۷ دقیقه است.
• قند ناشتا یا Fasting Plasma که مقدار نرمال آن بین ۷۰ تا ۱۰۵ mg/dl است.
• آزمایش HbA1c یا هموگلوبین A1c که مقدار نرمال آن بین ۴.۷٪ تا ۸.۵٪ است.
• سطح چربی که با دو آزمایش HDL و LDL سنجیده می‌شود. سطح نرمال HDL باید بیشتر از ۴۰ mg/dl است و سطح نرمال LDL کمتر از ۱۳۰ mg/dl می‌باشد.

علائم کبد چرب در زنان

کبد چرب در زنان اغلب با علائم شایع زیر همراه است:

• افزایش خونریزی در دوره پریود
• برهم خوردن سیکل تخمک گذاری
• احساس تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• احساس خستگی
• زرد شدن پوست و چشم
• بد بو شدن دهان
• حساس شدن پستان‌ها
• بی‌خوابی و خواب‌آلودگی همیشگی
• خشک شدن چشم‌ها
• احساس درد در بدن
• کم خونی
• ادم (ورم پاها)
• ضعیف شدن عضلات
• حساسیت پوستی
• ریزش غیرطبیعی موها
• بروز خونریزی در لثه، بینی و دستگاه گوارش
• چاقی
• کم شدن متابولیسم
• تورم شکمی در سمت راست
• رفلاکس معده
• اسهال

از کجا بفهمیم کبد به درستی کار نمی کند ؟

• اگر در تحمل غذاهای چرب و دارای ادویه مشکل دارید
• اگر دچار افزایش وزن هستید
• اگر سردرد مزمن دارید
• اگر دچار سوء هاضمه هستید
• اگر یبوست مزمن دارید
• اگر دچار ضایعات پوستی مانند اگزما و جوش هستید
• اگر احساس طعم فلزی در دهان دارید
• اگر اختلالات سینوزیت و آلرژیک دارید
• اگر سیستم ایمنی ضعیف دارید
• اگر احساس پیری زودرس می‌کنید
• اگر دچار خستگی مزمن هستید
• اگر خونریزی و کبودی بی علت دارید
• اگر خارش طولانی مدت پوست دارید
• اگر مدفوع تیره رنگ و قیر مانند دارید
• اگر علائمی شبیه آنفولانزا مثل حالت تهوع، بی اشتهایی و استفراغ دارید
• ممکن است کبد چرب داشته باشید؛ برای تشخیص حتما به آزمایش نیاز دارید.

چه طور آزمایش کبد را بخوانیم؟

اگرچه بررسی جواب آزمایش بر عهده پزشک است و او باید نهایتا نظر خود را در مورد آمار و ارقام مندرج در جواب آزمایش ارائه دهد، اما به هر حال اطلاع از میزان نرمال آنزیم‌ها در هر یک از آزمایشات مرسوم کبدی، به شما کمک می‌کند تا به صورت حدودی و تخمینی، وضعیت کبدی خود را بررسی کنید.

موارد زیر سطح نرمال آنزیم‌ها را نشان می‌دهد:

• آزمایش Bilirubin Total (بیلی روبین): بین ۰ تا ۰.۳ mg/dl برای آزمایش Direct Serum  و بین ۰.۳ تا ۱.۲ mg/dl  برای آزمایش Total Serum
• آزمایش آلبومین: بین ۳.۵ تا ۵.۴ g/dl
• آزمایش Calcium: بین ۹ تا ۱۰.۵ mg/dl
• آزمایش PT: بین ۲ تا ۷ دقیقه
• آزمایش قند خون ناشتا: بین ۷۰ تا ۱۰۵ mg/dl
• آزمایش HbA1c: بین ۴.۷ تا ۸.۵ درصد
• آزمایش کلسترول: برای آزمایش HDL بالاتر از ۴۰ و برای آزمایش LDL کمتر از ۱۳۰ mg/dl
• تست ALT: بین ۰–۳۵ U/L. این آنزیم در آزمایش ALT بررسی می‌شود.
• تست ATP :میزان نرمال آن برابر ۳۰–۱۷۰ U/L است. این آنزیم در آزمایش ATP بررسی می‌شود. 
• آزمایش ALP : میزان نرمال آن برابر ۳۶–۱۵۰ U/L است.  
• تست GGT:میزان نرمال آن برابر ۸–۷۸ U/L است.  
• SGOT در آزمایش خون: برای خانم‌ها بین ۹ تا ۳۲ U/L و برای آقایان بین ۱۰ تا ۴۰ U/L است.

همچنین میتوانید در مورد تست کبد چرب در خانه در این مقاله بیشتر بخوانید.

کلام آخر

برای تشخیص علائم کبد چرب مهمترین و اصلی‌ترین کاری که باید انجام دهید، آزمایش است. بهتر است بدانید که تست کبد چرب جزو آزمایش چکاپ کامل است و از این نظر اگر به‌صورت سالیانه چکاپ دهید، از بسیاری از بیماری‌های کبد خیلی سریع باخبر می‌شوید.