کابوس دیدن کودکان | علت، تشخیص و روش‌های درمان

داشتن خواب آرام برای رشد و سلامت کودک ضروری است. با این حال ممکن است بنا به دلایلی کودک نتواند خواب مناسبی داشته باشد. یکی از این دلایل کابوس دیدن است. کابوس دیدن می‌تواند اثرات منفی بر ذهن و رشد کودک داشته باشد و از این رو باید به عنوان والد آگاه بدانیم چطور باید با آنها برخورد کنیم. در این مقاله قصد داریم در مورد دلایل و روش‌های درمان کابوس دیدن کودکان بیشتر توضیح دهیم. اما قبل از توضیح لازم به ذکر است شما می‌توانید با نصب اپلیکیشن گهواره در مورد دلایل و روشهای رفع مشکلات خواب و روش‌های فراهم کردن خواب بهتر برای کودکان آگاهی کسب کرده و با دیگر مادران در این زمینه تبادل نظر کنید.

 

کودکان در چه زمینه‌هایی بیشتر کابوس می‌بینند؟

بیشتر کابوس‌های کودکان مربوط به چالش‌های رشدی آنها است. برای مثال کودک در مورد رفتن به مهد کودک؛ جدا شدن از والدین خود؛ هیولاها و تاریکی، مرگ والدینشان و مسایلی از این دست ممکن است دچار کابوس شود. با این حال بعضی شرایط می‌تواند کابوس دیدن کودکان را تشدید کند  از جمله این موارد می‌توان به مشاهده برنامه‌های تلویزیونی نامناسب و یا انجام بازی‌های خشن و ناامنی در محیط خانواده اشاره کرد. به طور کلی شرایط رشد نامناسب می‌تواند منجر به بی‌خوابی و کابوس در کودکان شود. در ادامه بیشتر در مورد علل کابوس دیدن کودکان در خواب توضیح خواهیم داد.

* دلایل و روشهای رفع رویاهای زنده و کابوس در بارداری

علت کابوس دیدن کودکان چیست؟

به طور کلی کودکان بین سن ۳ تا ۶ سال بیشتر از سایر کودکان دچار کابوس می‌شوند. دلایل این موضوع می‌تواند به دلیل تغییرات رشدی زیادتری و شدیدتری باشد که در این دوره سنی رخ می‌دهد. همچنین کودک هنوز به طور کامل با محیط اطراف خود آشنا نشده و هرگونه تغییری می‌تواند احساس ناامنی یا خطر در او ایجاد کند. کابوس دیدن کودکان در خواب می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. در بسیاری از موارد کابوس شبانه کودکان ناشی از محیط ناامن و ناآرامی است که در آن زندگی می‌کنند. در این راستا برخی بحران‌های رشدی و استرس می‌تواند این کابوس‌ها را تشدید کند که از جمله شایعترین علل کابوس دیدن کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نقل مکان و تغییر محیط زندگی یا مدرسه
• دعوا و اختلاف بین والدین
• مشکلات مالی یا دیگر مشکلات مربوط به خانواده
• داشتن برادر یا خواهری که کودک را اذیت می‌کند
• تولد برادر یا خواهر جدید
• و...

در مورد کابوس کودکان باید با مشاور مشورت کنید.

گروه‌های خطر کابوس کودکان

صرف نظر از علت دیدن کابوس در کودکان برخی از آنها بیشتر از سایرین در معرض دیدن خواب و کابوس شبانه قرار دارند. کابوس‌های شبانه در برخی از کودکان، از جمله کودکان دارای ناتوانی ذهنی، افسردگی و بیماری‌های خاصی که بر مغز تأثیر می‌گذارند، شایع‌تر است. کابوس ممکن است با تب نیز همراه باشد. همچنین مصرف برخی از داروها چه در طول درمان و چه پس از قطع درمان میتوانند خوابهای ترسناکی ایجاد کنند.

نشانه‌های کابوس دیدن کودکان

علائم کابوس در کودکان چیست؟ کودکان در سنین مختلف برخورد متفاوتی با کابوس دارند‌. هنگامی که نوزادان کابوس میبینند، گریه می‌کنند و فریاد می‌زنند تا زمانی که کسی به سراغشان بیاید. وقتی کودکان پیش دبستانی کابوس می‌بینند، معمولا گریه می‌کنند و به اتاق خواب والدین خود می‌دوند. بچه‌های بزرگتر شروع به درک کابوس کرده و بدون بیدار کردن والدین خود دوباره به خواب می‌روند.

چگونه بفهمیم که این یک کابوس است. اگر کودک شما با گریه یا ترس از خواب بیدار می شود و برای برگشتن به خواب مشکل دارد، به احتمال زیاد یک کابوس دیده است. این کابوسهای ترسناک معمولاً در نیمه دوم شب اتفاق می‌افتند، زمانی که احتمال رویا دیدن وجود دارد.

اثرات کابوس بر کودکان

صرف نظر از دلیل کابوس کودکان آنها می‌توانند عوارض و اثراتی برای کودک داشته باشند. کابوس دیدن شبانه کودکان ممکن است باعث موارد زیر شود:

• خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، که می‌تواند منجر به مشکلات در مدرسه یا مهدکودک یا مشکلاتی در انجام کارهای روزمره کودک شود.
• مشکلات خلقی، مانند افسردگی یا اضطراب ناشی از رویاهایی که همچنان کودک را آزار می دهد.
• مقاومت در برابر رفتن به رختخواب یا خوابیدن از ترس اینکه خواب بد دیگری ببینند.

تفاوت کابوس و هراس شبانه

هراس شبانه و کابوس متفاوت هستند و در مراحل مختلف خواب اتفاق می‌افتند. هر دو این اتفاق در زمان خواب کودک رخ می‌دهند با این حال یکسان نیستند.

در طول یک هراس شبانه ممکن است کودک حرف بزند و حرکت کند اما در خواب باشد اما در کابوس اینگونه نیست. ممکن است کودک روز بعد یادش نیاید که یک هراس شبانه داشته است. اما کابوس‌ها رویاهای بدی هستند که وقتی کودک از خواب بیدار می‌شود هم به خاطر دارد. در مورد درمان و علت هراس شبانه کودکان باید با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی باید برای کابوس کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟

آیا باید فرزندم را برای کابوس پیش پزشک ببرم؟ بیشتر بچه‌ها بعد از مدتی از کابوس شبانه عبور می‌کنند. اما اگر:

• کابوس بیش از 30 دقیقه طول بکشد
• بیش از یک بار در هفته اتفاق بیفتد 
• مانع از خواب کافی کودکتان شود
• کودک شما در طول روز بسیار غمگین، ترسیده یا استرس دارد.
• کابوس‌ها مدام بدتر شدند
• کابوس‌ها بعد از 2 هفته کم نشدند
• ترس از کابوس با فعالیت‌های روزانه تداخل می‌کند.

 با پزشک خود صحبت کنید. برای کابوس دیدن به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

• روانپزشک.
• متخصص خواب.

تشخیص کابوس دیدن کودکان

هیچ آزمایشی به طور معمول برای تشخیص اختلال کابوس دیدن کودکان در خواب انجام نمی‌شود. کابوس‌ها تنها زمانی به عنوان یک اختلال در نظر گرفته می‌شوند که رویاهای مزاحم باعث ناراحتی کودک شوند یا او را از خواب کافی بازدارند. برای تشخیص اختلال کابوس، پزشک سابقه پزشکی و علائم کودک را بررسی می‌کند. ارزیابی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

ممکن است برای شناسایی شرایطی که در ایجاد کابوس نقش داشته، نیاز به یک معاینه فیزیکی داشته باشید. اگر کابوس‌های مکرر کودک نشان دهنده اضطراب زمینه‌ای باشد، پزشک ممکن است او را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد.

بحث علائم اختلال کابوس معمولاً بر اساس توصیف شما از تجربیات کودک تشخیص داده می‌شود. پزشک ممکن است در مورد سابقه خانوادگی مشکلات خوابتان بپرسد. همچنین ممکن است از شما یا همسرتان در مورد رفتارهای خوابتان بپرسد و در صورت لزوم در مورد احتمال سایر اختلالات خواب صحبت کند.

مطالعه خواب شبانه (پلی سومنوگرافی). اگر خواب کودک به شدت مختل شده است، پزشک ممکن است یک مطالعه خواب شبانه را برای کمک به تعیین اینکه آیا کابوس‌ها به اختلال خواب دیگری مرتبط هستند یا خیر توصیه کند. حسگرهایی که روی بدن کودک قرار می‌گیرند امواج مغزی، سطح اکسیژن خون، ضربان قلب و تنفس و همچنین حرکات چشم و پا را در هنگام خواب ضبط و کنترل می‌کنند. ممکن است از کودک در خواب فیلمبرداری شود تا رفتارش را در طول چرخه خواب مستند کنند.

درمان خانگی کابوس کودکان

باید با توجه به علت کابوس‌های شبانه در کودکان در اولین گام نسبت به درمان آنها در خانه اقدام کنیم. اولین گام در درمان کابوس دیدن کودکان در خانه ریشه‌یابی و درمان علت آن است. فرض کنید کودک به دلیل تولد خواهر یا برادر جدید خود دچار کابوس می‌شود در این شرایط وظیفه شما به عنوان پدر و مادر این است که او را از نظر روحی برای خواهر و برادر جدیدش آماده کنید. یا بعد از تولد زمانی که کودک بیدار است سعی کنید رابطه خوبی بین او و خواهر یا برادر جدید ایجاد کنید. مثلاً از او برای انجام کارهای نوزاد جدید کمک بخواهید یا در مورد علاقه بین خواهر و برادری بیشتر برایش حرف بزنید. بدین طریق سعی کنید مشکلات مشابه کودک را حل کنید. این کار را می‌توانید با گفتمان و برقراری محیط دوستانه و شاد در خانه انجام دهید.

در مورد هر تغییر و یا اتفاق جدیدی که قرار است در خانواده اتفاق بیفتد باید با کودک صحبت و گره‌های احتمالی ذهنی‌اش باز شود. به طور ویژه آرام کردن کودک و فراهم کردن محیط شاد قبل از خواب می‌تواند به کاهش کابوس دیدن کودکان در شب کمک کند. همچنین مشخص شده است که کاهش سطح استرس و اضطراب در طول روز می‌تواند باعث کاهش کابوس‌های شبانه شود. انجام تغییراتی در محیط خواب کودک نیز می‌تواند به کاهش کابوس‌ها کمک کند. مثلاً استفاده از یک چراغ خواب یا ایجاد محیط آرام و ساکت برای خواب می‌تواند کمک کننده باشد.

برای کمک به فرزندتان برای مقابله با کابوس‌های مکرر، این مراحل را دنبال کنید: 

• کودکتان را آرام کنید و در آغوش بگیرید. 
• به فرزندتان توضیح دهید که خواب بدی دیده است.
• روی تخت بنشینید تا کودکتان آرام شود.
• تا زمانی که کودکتان آرام نشده روی تخت بمانید.
•  در اتاق خواب را باز بگذارید (هرگز در را به روی یک کودک ترسیده نبندید). 
•  اگر فرزندتان از تاریکی می‌ترسد، یک چراغ خواب فراهم کنید. 
• به کودک خود کمک کنید در طول روز در مورد خواب‌های بد صحبت کند. 
• اگر فرزندتان خواب می‌بیند که سقوط میکند یا تعقیب می‌شود، به او اطمینان دهید که بسیاری از کودکان این خواب را می‌بینند. 
• اگر فرزندتان بارها و بارها همان خواب بد را می بیند، به او کمک کنید تا پایان خوبی برای خواب بدش تصور کند. فرزندتان را تشویق کنید تا از یک فرد قوی یا یک سلاح جادویی برای غلبه بر فرد یا رویداد بد در خواب کمک بگیرد. 
• از کودک خود در برابر فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ترسناک محافظت کنید. 
•  با فراهم کردن «شریک خواب» برای فرزندانتان، معمولاً به شکل عروسک یا حیوان عروسکی، موفقیت بیشتری کسب کنید.
• تنفس عمیق، آرامش عضلانی و سایر تکنیک‌های مقابله‌ای نیز ممکن است به کودکان کمک کند تا راحت‌تر بخوابند.

* در مورد روشهای صحیح آموزش خواب به کودکان در این مقاله بیشتر بخوانید.

درمان کابوس دیدن کودکان

درمان کابوس کودکان بسته به علت آن می‌توانند متفاوت باشد. اگر استفاده از روش‌های خانگی درمان کابوس کودکان موثر نباشد باید دارودرمانی انجام دهید. در مواقعی که کابوس‌ها شدید باشد و درمان‌های خانگی افاقه نکنند و علت کابوس‌ها مشکلات ریشه‌ای عمیقی باشد که نیاز به درمان طولانی مدت وجود دارد ممکن است استفاده از برخی داروها بتواند کمک کننده باشد. یکی از داروهای استفاده شده در این زمینه داروی پرازوسین است. نکته مهم این است که دارو درمانی برای کابوس دیدن نوزاد یا درمان هراس شبانه کودکان حتما باید با تجویز پزشک باشد.

درمان کابوس دیدن کودکان در طب سنتی

در طب اسلامی نیز روشهایی برای درمان کابوس دیدن کودکان وجود دارد. برای مثال چکاندن روغن‌های گرم دارویی داخل بینی میتواند کمک کننده باشد. روغن بابونه و بادام شیرین از جمله این روغنها هستند. همچنین بوئیدن گلاب یا حتی آغشته کردن بالش کودک به آن و دیگر عطرهای گرم مانند مشک و عنبر نیز میتواند موثر باشد.

دعا برای خواب بد دیدن کودک

رفع کابوس دیدن کودکان به کمک سوره‌های قرآن و ادعیه نیز موثر است.

برای این کار می‌توانید سوره‌های زیر را قبل از خواب با کودک یا برای او بخوانید:

• ناس، فلق؛ آیه الکرسی؛ مریم

دعاهای زیر نیز می‌تواند به رفع کابوس و خواب بد کمک کند:

“وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ بِمَا عَاذَتْ بِهِ اَلْمَلاَئِکَةُ اَلْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ اَلْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ اَلصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ وَ مِنْ شَرِّ رُؤْیَایَ”

آیه 10 از سوره مجادله: «إِنَّمَا النَّجْوَی مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ»

«عذت بما عاذت به ملائکة الله المقربون و انبیاوه المرسلون و عباده الصالحون من شر ما رأیت و من شر الشیطان الرجیم»

“بِاسْمِکَ رَبِّیْ وَضَعْتُ جَنْبِیْ، وَبِکَ أَرْفَعُهُ، فَإِنْ أَمْسَکْتَ نَفْسِیْ فَارْحَمْهَا، وَإِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَکَ الصَّالِحِیْنَ”