برای میگرن در بارداری چه کنیم؟ بهترین توصیه‌ها

میگرن در بارداری، یکی از مشکلات شایع زنان در این دوره حساس است که می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه بسیاری از خانم‌ها در دوره بارداری، کاهش دفعات حملات میگرنی را گزارش می‌دهند، اما برای برخی، شدت یا تکرار حملات ممکن است بیشتر شود یا الگوی آن تغییر کند. بروز میگرن در بارداری بیشتر به تغییرات هورمونی، به‌ویژه نوسان سطح استروژن و پروژسترون مرتبط است. این تغییرات می‌توانند روی عروق مغزی و سیستم عصبی اثر بگذارند و باعث تحریک درد شوند.

علاوه‌بر آن، عواملی مانند کم‌خوابی، افت قند خون، استرس، کم‌آبی بدن، بوی تند مواد غذایی یا عطر و حتی تغییر الگوی تغذیه در دوران بارداری می‌توانند حملات میگرنی را تشدید کنند. در برخی زنان نیز قطع مصرف داروهای ضد‌میگرن پیش از بارداری، باعث بازگشت یا شدت گرفتن سردردها می‌شود. در این مقاله از مجله سلامت گهواره با دلایل ایجاد میگرن در بارداری و روش‌های درمان آن آشنا می‌شوید.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

علائم میگرن بارداری چیست؟

علائم میگرن در بارداری به طور کلی شبیه علائم میگرن در سایر زمان‌ها است، اما ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی دوران بارداری، شدت بیشتری پیدا کند یا با الگوی متفاوتی ظاهر شود. بررسی مطالعات انجام شده در مورد میگرن و بارداری نشان می‌دهند که بسیاری از زنان باردار در سه‌ماهه اول تا سوم بارداری با حملات میگرنی شدید روبه‌رو می‌شوند که معمولا با دردهای ضربان‌دار، حساسیت حسی و تهوع همراه است. در ادامه به مهم‌ترین علائم میگرن در زنان باردار اشاره کرده‌ایم:

• سردرد ضربان‌دار(معمولا در یک سمت سر): درد تپنده و ریتم‌دار که اغلب در یک طرف سر احساس شده و با حرکت یا نور شدید بدتر می‌شود.
• حساسیت به نور، صدا یا بو: افزایش حساسیت حسی که باعث آزار در برابر نورهای تند، صداهای بلند یا بوهای خاص می‌شود.
• تهوع و استفراغ: احساس سنگینی معده یا حالت تهوع که ممکن است همراه با استفراغ باشد.
• تاری دید یا دیدن جرقه‌های نوری: اختلالات بینایی موقت که پیش از شروع سردرد بروز می‌کنند و به آن «اورا» گفته می‌شود.
• خستگی و بی‌حالی: احساس ضعف عمومی و بی‌انرژی بودن معمولا پس از حمله میگرنی آغاز می‌شود.
• سرگیجه یا احساس عدم تعادل: برخی افراد احساس چرخش محیط یا عدم پایداری هنگام راه‌رفتن را تجربه می‌کنند.
• کاهش تمرکز یا تحریک‌پذیری: میگرن ممکن است موجب کاهش تمرکز ذهنی، زودرنجی یا حساسیت عصبی در زمان درد شود.
• درد در ناحیه گردن یا پشت سر: برخی افراد احساس گرفتگی عضلات گردن و تیر کشیدن درد به سمت پشت سر یا شانه‌ها را تجربه می‌کنند.

این علائم ممکن است از چند ساعت تا چند روز ادامه پیدا کنند و در مواردی آن‌قدر شدید شوند که بر خواب، تغذیه و عملکرد روزمره تاثیر بگذارند.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

تفاوت میگرن بارداری با سردردهای معمولی

میگرن در بارداری از نظر ماهیت، شدت و الگوی بروز با سردردهای معمولی تفاوت‌های آشکاری دارد. مطالعات نشان می‌دهند که میگرن در این دوران معمولا ناشی از تغییرات هورمونی، اتساع عروق مغزی و تحریک اعصاب حساس به درد است، در حالی‌که سردردهای معمولی بیشتر به دلیل استرس، کم‌آبی بدن، خستگی یا فشار عضلات گردن و شانه ایجاد می‌شوند. در جدول زیر، به مهم‌ترین تفاوت‌های میگرن و سردرد معمولی اشاره کرده‌ایم:

تشخیص تفاوت این دو نوع سردرد در دوران بارداری اهمیت بالایی در درمان و نوع داروهای مصرفی دارد.

چه زمانی میگرن در بارداری خطرناک است؟

در بیشتر موارد، میگرن در بارداری بی‌خطر است و تنها باعث ناراحتی موقت مادر می‌شود، اما زمانی که سردرد میگرنی با برخی علائم خاص همراه شود، می‌تواند نشانه اختلالاتی مانند پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری)، افزایش فشار خون بارداری یا مشکلات عروقی مغز باشد. این شرایط ممکن است هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشند و در صورت نادیده گرفتن، منجر به عوارضی مانند تشنج یا کاهش خون‌رسانی به جنین شوند. در ادامه به علائم هشداردهنده سردردهای دوران بارداری اشاره کرده‌ایم:

• شروع ناگهانی و شدید سردرد که با دردهای معمول میگرنی تفاوت دارد.
• زمانی که در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری، سردرد شدید با افزایش فشار خون همراه شود.
• اگر سردرد با اختلالات بینایی جدید یا شدید مانند تاری دید مداوم، دوبینی یا دیدن لکه‌های نورانی همراه شود.
• درد در پشت سر همراه با تهوع شدید و ورم دست یا پا که می‌تواند نشانه پره‌اکلامپسی باشد.
• سردردی که با استراحت یا داروهای مجاز میگرن در بارداری بهبود پیدا نمی‌کند.
• همراهی سردرد با ضعف، بی‌حسی یا اختلال در گفتار و تعادل که احتمال مشکلات عصبی یا عروقی را افزایش می‌دهد.

در صورتی که در دوران بارداری دچار میگرن با ویژگی متفاوت از قبل شده‌اید یا برای نخستین بار میگرن را تجربه می‌کنید، حتما از یک پزشک برای درمان کمک بگیرید.

تاثیر تغییرات هورمونی بر بروز میگرن

مطالعات علمی متعدد نشان داده‌اند که تغییرات هورمونی، به‌ویژه تغییر در سطح استروژن و پروژسترون، نقش کلیدی در بروز یا تشدید میگرن در بارداری دارند. نوسانات هورمون استروژن پیش از بارداری، در دوران قاعدگی و به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری، می‌تواند باعث تحریک عروق مغزی و تغییر در حساسیت گیرنده‌های درد شود.

در دوران بارداری، سطح استروژن به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند و این افزایش پایدار در بسیاری از زنان باعث کاهش دفعات حملات میگرنی می‌شود. اما در برخی دیگر، به‌ویژه در اوایل بارداری، نوسانات سریع و تغییرات ناگهانی در سطح هورمون‌ها ممکن است برعکس عمل کرده و باعث بروز حملات شدیدتر میگرن شود. به طور معمول، زنانی که نسبت به تغییرات استروژن حساس‌تر هستند، در این دوران بیشتر دچار سردردهای میگرنی می‌شوند.

بر اساس نتایج مطالعات منتشرشده در سایت American Migraine Foundation

میگرن و استروژن رابطه‌ پیچیده‌ای دارند، به‌طور کلی، سطح بالاتر و پایدارتر استروژن منجر به کاهش علائم میگرن در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری می‌شود.

Migraine and estrogen have a complicated relationship, but in general higher and more stable estrogen levels result in reduced migraine symptoms by the second and third trimester of pregnancy.

از نظر فیزیولوژیکی، کاهش یا افزایش ناگهانی استروژن موجب انقباض یا گشادشدن رگ‌های مغزی می‌شود و این واکنش مستقیم، محرک اصلی سردردهای میگرنی به شمار می‌رود. علاوه بر آن، استروژن بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین اثر می‌گذارد که نقش مهمی در تنظیم درد دارد. وقتی سطح استروژن کاهش پیدا کند، تعادل سروتونین در مغز نیز برهم می‌خورد و مسیرهای درد فعال‌تر می‌شوند.

آیا میگرن می‌تواند به جنین آسیب بزند؟

میگرن به طور مستقیم خطری برای جنین ایجاد نمی‌کند و زنان مبتلا به میگرن می‌توانند بارداری سالمی داشته باشند. با این حال، در برخی شرایط خاص، میگرن می‌تواند با خطراتی برای جنین همراه باشد. زمانی که میگرن با اورا یا علائم هشداردهنده قبل از شروع درد،همراه شود، مادر بیشتر در معرض فشار خون بالا و پره‌اکلامپسی قرار می‌گیرد. 

علت این ارتباط احتمالی، تاثیر میگرن بر سیستم عروقی و گردش خون مادر است که می‌تواند جریان خون جفت و اکسیژن‌رسانی به جنین را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین میگرن‌های شدید و مکرر ممکن است باعث کم‌خوابی، استرس و کاهش تغذیه مادر شوند که به‌صورت غیرمستقیم روی سلامت جنین اثر می‌گذارد.

روش‌های خانگی برای تسکین میگرن در بارداری

استفاده از درمان خانگی سردرد شدید در بارداری و میگرن یکی از مطمئن‌ترین و ایمن‌ترین راه‌ها برای کاهش شدت و دفعات حملات میگرن است، زیرا محدودیت‌های دارویی در دوران بارداری مانع مصرف بسیاری از داروهای استاندارد میگرن می‌شوند. اما برای میگرن در بارداری چه کنیم؟ در ادامه به بهترین روش‌های درمان خانگی میگرن در بارداری اشاره کرده‌ایم:

• استراحت در محیطی آرام و تاریک: یکی از موثرترین روش‌های درمان خانگی میگرن در بارداری، استراحت در محیطی آرام، بدون نور شدید و صداهای بلند است. 
• کمپرس سرد یا گرم: استفاده از کمپرس سرد روی پیشانی یا پشت گردن می‌تواند با تنگ کردن عروق سطحی و کاهش التهاب به تسکین درد کمک کند. برخی افراد نیز کمپرس گرم را روی ناحیه گردن یا شانه ترجیح می‌دهند تا گرفتگی عضلات و اسپاسم را کاهش دهد. 
• ماساژ گردن و شانه: ماساژ ملایم عضلات گردن، شانه و بالای کتف می‌تواند جریان خون را بهبود بخشد و تنش عضلانی را کاهش دهد که در کاهش سردرد موثر است.
• هیدراتاسیون و تغذیه منظم: کمبود آب بدن و افت قند خون از عوامل محرک میگرن هستند. نوشیدن مقدار کافی آب و مصرف میان‌وعده‌های سالم، می‌تواند به کاهش شدت درد کمک کند.
• تکنیک‌های آرام‌سازی و تنفس عمیق: یوگا، مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق و تمرکز روی شل کردن عضلات بدن می‌تواند سیستم عصبی و عروقی را آرام کند و شدت سردرد را کاهش دهد. 
• ثبت دفعات و عوامل محرک میگرن: داشتن یک دفترچه برای ثبت زمان بروز حمله، شدت درد و عوامل محیطی یا غذایی موثر، به شناسایی الگوی میگرن و پیشگیری از حملات بعدی کمک می‌کند.

داروهای مجاز و ممنوع برای درمان میگرن بارداری

در دوران بارداری، انتخاب داروی میگرن باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا بسیاری از داروهای معمول ضد میگرن می‌توانند برای جنین خطرناک باشند. در سه‌ماهه اول بارداری، بهتر است از روش‌های غیر دارویی و داروهای ایمن برای بهبود سردرد استفاده شود. در جدول زیر به لیست داروهای مجاز و ممنوع برای درمان میگرن در بارداری اشاره کرده ایم:

استفاده دقیق از انواع قرص میگرن در بارداری و آگاهی از داروهای ممنوع، به مادر اجازه می‌دهد درد خود را بدون آسیب به جنین مدیریت کند.

تغذیه و عادت‌هایی که به کاهش میگرن کمک می‌کنند

مطالعات علمی نشان می‌دهند که تغذیه مناسب و رعایت برخی عادت‌های روزمره، نقش موثری در کاهش دفعات و شدت حملات میگرن در دوران بارداری دارد. افت قند خون، کم‌آبی بدن و مصرف غذاهای محرک میگرن می‌تواند باعث شروع یا تشدید سردرد شود. ایجاد برنامه غذایی منظم، مصرف میان‌وعده‌های سالم، اجتناب از محرک‌های غذایی و مصرف آب کافی، در کنار خواب منظم، کاهش استرس و فعالیت بدنی سبک، به کنترل میگرن کمک می‌کند. در ادامه به موارد مهم تغذیه و عادات مفید برای کاهش میگرن در بارداری اشاره کرده‌ایم:

• نوشیدن آب کافی: پیشگیری از کم‌آبی برای جلوگیری از شروع حملات میگرن
• میان‌وعده‌های سالم و منظم: مصرف میوه، سبزیجات، آجیل و غلات کامل برای جلوگیری از افت قند خون
• اجتناب از مواد غذایی محرک میگرن: شکلات، کافئین زیاد، نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای فرآوری‌شده
• خواب منظم و کافی: کم‌خوابی یا تغییر ناگهانی در الگوی خواب، عامل شایع تحریک حملات میگرنی
• فعالیت بدنی سبک و ملایم: پیاده‌روی، کشش ملایم یا یوگا سبک برای کاهش تنش عضلانی و آرام‌سازی سیستم عصبی
• کاهش استرس: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و استراحت کوتاه در طول روز
• ثبت دفعات و عوامل محرک سردرد: کمک به شناسایی الگوها و پیشگیری از حملات بعدی

چه زمانی باید به پزشک یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

هرچند اغلب میگرن‌ها در دوران بارداری، خفیف، متوسط و بی‌خطر هستند، اما در برخی موارد خاص مراجعه به پزشک الزامی است. زنان بارداری که تجربه میگرن دارند، در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرمعمول در الگوی سردرد یا علائم هشداردهنده، فورا به پزشک مراجعه کنند. در صورتی که علائم زیر را تجربه می‌کنید، در اولین فرصت از یک پزشک کمک بگیرید:

• سردرد ناگهانی و شدید با شدت متفاوت از میگرن قبلی
• علائم اولیه یا اورای شدید یا اختلالات بینایی غیرمعمول
• تهوع و استفراغ مقاوم به روش‌های خانگی یا داروهای مجاز
• ضعف، بی‌حسی،یا اختلال در تعادل و گفتار
• سردرد همراه با افزایش فشار خون یا ورم دست و پا
• میگرن جدید بدون سابقه قبلی

مراجعه به موقع به پزشک، می‌تواند از عوارض جدی برای مادر و جنین جلوگیری کرده و با درمان مناسب، ایمن و موثر به بهبود حال مادر در این دوران حساس کمک کند.

آگاهی مادرانه؛ کلید کنترل میگرن در بارداری

میگرن در دوران بارداری یک تجربه شایع و گاهی آزاردهنده برای زنان است، اما با درک درست از عوامل محرک، علائم هشداردهنده و روش‌های پیشگیری و درمان ایمن، می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت کرد. تغییرات هورمونی، سبک زندگی و تغذیه نقش مهمی در شدت و دفعات حملات دارند، بنابراین رعایت عادات سالم مانند خواب منظم، هیدراته ماندن، تغذیه مناسب و کاهش استرس می‌تواند کمک بزرگی به بهبود این مشکل کند.

منابع

mayoclinic

webmd