علت و درمان خانگی سردرد شدید در بارداری

درمان خانگی سردرد شدید در بارداری از آن جهت اهمیت دارد که خوردن هر دارویی در دوران بارداری جایز نیست؛ از طرفی هم تحمل کردن سر درد بسیار سخت است. از همین جهت پیدا کردن یک درمان موثر خانگی و ایمن برای رفع سردرد در بارداری می‌تواند بسیار کمک کننده و مفید باشد. حتما به این موضوع توجه داشته باشید که اگرچه سردرد در دوران بارداری شایع است، اما اگر دچار سردرد شدید می‌شوید، باید بدانید که دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، از جمله برخی مشکلات مربوط به فشار خون بالا در بارداری؛ پس حتما آن را جدی بگیرید و به پزشک خود اطلاع دهید. گاهی سردرد در بارداری آنقدر شدید است که تصور می‌کنید از پیشانی تا خود‌ِ مغز در حال کشش است. بدیهی است که تحمل این اوضاع خصوصا در بارداری بسیار سخت و طاقت‌فرساست. البته همه در بارداری دچار سردرد نمی‌شوند و سردرد لزوما بخشی از روند بارداری نیست؛ اما قطعا می‌تواند ارتباطی بین این دو وجود داشته باشد.

برای سردرد بارداری چه کار کنیم؟

درمان سریع سردرد بارداری یا درمان میگرن در بارداری به داشتن حال خوب و آرامش در این دوران کمک زیادی می‌کند. 

شما می‌توانید برای پیشگیری یا تسکین سردردهای خفیف در دوران بارداری بدون مصرف دارو، موارد زیر را امتحان کنید:

• از محرک های سردرد خودداری کنید. اگر غذاها یا بوهای خاصی باعث ایجاد سردرد می‌شوند، از مصرف آنها اجتناب کنید. اگر سابقه سردرد زیاد دارید، حتما می‌توانید این محرک‌ها را به خوبی تشخیص دهید.
• فعالیت بدنی را در برنامه روزانه خود قرار دهید. پیاده‌روی روزانه یا سایر ورزش‌های هوازی متوسط ​​را امتحان کنید تا سردرد شما رفع شود یا دچار سردرد نشوید.
• استرس را مدیریت کنید و راه‌های‌ سالمی برای مقابله با عوامل استرس‌زا پیدا کنید.
• تکنیک‌های تمدد اعصاب را تمرین کنید. تنفس عمیق، یوگا، ماساژ و تجسم را امتحان کنید.
• به طور منظم غذا بخورید. خوردن منظم وعده‌های غذایی برنامه‌ریزی شده و حفظ یک رژیم غذایی سالم ممکن است به جلوگیری از سردرد کمک کند. همچنین مایعات فراوان بنوشید.
• یک برنامه خواب منظم را دنبال کنید. کم‌خوابی می‌تواند منجر به سردرد در دوران بارداری شود.
• بیوفیدبک را امتحان کنید. با این تکنیک ذهن و بدن شما یاد می‌گیرید برای جلوگیری از سردرد یا کاهش سردرد، برخی از عملکردهای بدن را کنترل کند. مانند تنش عضلانی، ضربان قلب و فشار خون.

اکثر زنان باردار می‌توانند با خیال راحت از استامینوفن ساده و بدون کدئین برای درمان سردردهای بارداری استفاده کنند. البته پزشک ممکن است داروهای دیگری را نیز توصیه کند. فراموش نکنید که قبل از مصرف هر گونه دارو، از جمله درمان‌های گیاهی، حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید.

علت سردرد در بارداری

زنان اغلب در طول سه ماهه اول سردرد تنشی را تجربه می‌کنند. این شکل از سردرد به احتمال زیاد به دلیل نوسانات هورمونی است. معمولا در سه ماهه دوم، سردرد کاهش می‌یابد، زیرا هورمون‌ها به طور پیوسته بالا هستند. البته بسیاری از دلایل احتمالی دیگر برای سردرد در بارداری وجود دارد؛ مثلا برخی از غذاها، داروها یا حتی انجام برخی از فعالیت‌ها. در سه ماهه سوم بارداری و درست زمانی که مادر دچار اضافه وزن و چاقی ناشی از شرایط خاص بارداری می‌شود، ممکن است قرار گرفتن در یک وضعیت نامناسب منجر به ایجاد سردرد شود. مثلا فشار روی گردن و شانه‌ها ممکن است منجر به اسپاسم عضلانی شود که می‌تواند اعصاب پشت سر را تحریک کند. یا ممکن است خوابیدن با سر در وضعیت غیرطبیعی باعث سفت شدن عضلات و اسپاسم شود. باید بدانید که وقتی باردار هستید، از درد در امان نیستید؛ در واقع ممکن است برخی احساسات جدید را تجربه کنید که ناشی از تغییرات هورمونی و رشد شکم است.

بررسی عوامل ایجاد کننده سردرد و روش‌های موثر برای رفع آنها

• هورمون‌ها

افزایش سطح استروژن باعث سردرد در بسیاری از زنان در ابتدای بارداری می‌شود. اگر سردرد یا میگرن شما ناشی از هجوم ناگهانی این هورمون‌های اضافی باشد، احتمالا در سه ماهه اول بارداری که بدن شما به طور ناگهانی سطوح بالایی از هورمون‌ها را تجربه می‌کند (در مقایسه با قبل از بارداری) مشکلات بیشتری خواهید داشت.

برای تسکین سردرد ناشی از حمله هورمون‌ها بعد از مشورت با پزشک می‌توانید برای بهبود عملکرد کبد خود از چای ریشه قاصدک، آب لیمو و سرکه سیب رقیق شده در آب استفاده کنید.

همچنین سالاد هویج خام را یک بار در روز امتحان کنید. مطالعات نشان داده است که این سالاد می‌تواند به کاهش سندرم پیش از قاعدگی و اندوتوکسین ها کمک کند، در نتیجه احتمال بهبودی سردرد بالا می‌رود.

سبزیجات خانواده کلم را بیشتر بخورید تا به بدن شما کمک کند استروژن اضافی را هضم کند.

به علاوه برس زدن پوست یا انجام ریباندینگ سبک (بدون بلند کردن پاها از ترامپولین) می‌تواند سیستم لنفاوی شما را حرکت دهد و در نتیجه به شستشوی هورمون‌های اضافی نیز کمک کند.

با توجه به اینکه سطح هورمون‌ها در سه ماهه دوم (تا 20 هفته) تثبیت می‌شوند، سردرد بسیاری از زنان با پشت سر گذاشتن سه ماهه اول تسکین پیدا می‌کند.

• حجم خون

تجربه افزایش حجم خون در دوران بارداری طبیعی است. در واقع حجم پلاسمای مادر باردار 40 تا 50 درصد و توده گلبول‌های قرمز خون او 20 تا 30 درصد افزایش پیدا می‌کند. همین عامل نیز می‌تواند منجر به سردرد در بارداری شود.

برای تسکین این شکل از سردرد در بارداری دو چیز وجود دارد که می‌تواند به افزایش حجم خون کمک کند؛ یکی نمک و  دیگری پروتئین.

با توجه به اینکه مصرف نمک زیاد در دوران بارداری می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند، لذا حتما استفاده از نمک را کنترل کنید. بهتر است از نمک با مواد معدنی بالا استفاده کنید و مقدار مشخص و کافی به غذای خود نمک بزنید.

یکی از خواص نمک این است که باعث می‌شود بدن مایعاتی را در خود نگه دارد که در شرایط عادی برای استفاده در پرفیوژن جفت در جریان خون باقی می‌ماند. محدودیت نمک در دوران بارداری، افزایش طبیعی حجم خون را محدود می‌کند. حجم خون کمتر از سطح مورد نیاز برای سرویس‌دهی جفت در حال رشد عواقب فاجعه باری دارد.

همچنین مطمئن شوید که حداقل 80 گرم پروتئین در روز دریافت می‌کنید. اگر با تورم، سردرد یا فشار خون بالا دست و پنجه نرم می‌کنید، می‌توانید با تایید پزشک روزانه 100 تا 120 گرم آن را افزایش دهید.

کبد زن باردار آلبومین می‌سازد تا این افزایش حجم خون را تسهیل کند. آلبومین شبیه سفیده تخم مرغ است. هنگامی که در جریان خون مادر قرار می‌گیرد، فشار اسمزی ایجاد می کند تا مایع اضافی را از بافت‌های او بیرون ‌بکشد و به خون در گردش در رگ‌های خونی او باز گردد. تنها راهی که کبد می‌تواند این آلبومین را بسازد، پروتئینی است که مادر می‌خورد.

توجه: منظور از فشار اسمزی پدیده‌ای است که طی آن عبور خود به خود یا انتشار آب یا سایر حلال‌ها از طریق غشای نیمه نفوذ‌پذیر صورت می‌گیرد.

این مدل از سردردها در بارداری به خصوص در سه ماهه اول و سوم بارداری شایع هستند. مثلا احتمال دارد علت سردرد در ماه هشتم بارداری به حجم خون مادر مربوط باشد.

• تغییرات رژیم غذایی

تغییرات در رژیم غذایی هم می‌توانند منجر به ایجاد سردرد در بارداری شوند؛ خصوصا زمانی که محرک باشند. بدیهی است که غذاها و نوشیدنی‌های خاصی وجود دارند که باید در دوران بارداری از آنها اجتناب کرد؛ مثلا قهوه، شکر یا هر چیز دیگری.

این نوع سردردها در بارداری زمانی که بدن به طور کامل با رژیم غذایی جدید خود سازگار شود، فروکش می‌کند. ممکن است سردرد در سه ماهه دوم بارداری  یا سردرد در ماه چهارم بارداری با بهبود رژیم غذایی بهتر شود.

• قند خون

طبیعی است که سطح گلوکز خون زنان در طول بارداری به دلیل هورمون‌های اضافی تولید شده توسط جفت افزایش یابد. هنگامی که قند خون کاهش پیدا می‌کند، می‌تواند باعث سردرد و میگرن برای برخی شود.

برای جلوگیری از سردرد ناشی از عدم تعادل قند خون، حتما مطمئن شوید که به اندازه کافی کربوهیدرات‌های پیچیده را از میوه‌ها، سبزیجات نشاسته‌ای (نخود فرنگی، چغندر، هویج) و غلات سالم دریافت می‌کنید. و البته سعی کنید پروتئین کافی و چربی‌های سالم را در کنار آنها مصرف کنید تا این قند خون تثبیت شود.

متأسفانه این نوع سردردها ممکن است در تمام دوران بارداری مدام ظاهر شوند و از بین بروند.

• گرفتگی و تحریک بینی

وقتی باردار هستید همه چیز متورم می‌شود؛ از جمله مجاری بینی که می‌تواند باعث احتقان دردناک و آلرژن‌های به دام افتاده شود. این آلرژن‌ های به دام افتاده می‌توانند بافت‌های ناحیه سینوسی را تحریک و ملتهب کنند و در زنان مستعد باعث فشار و درد سینوسی شوند که می‌تواند منجر به سردرد کامل یا حتی میگرن شود.

سعی کنید شستشوی سینوس‌ها را با Neti pot انجام دهید. Neti pot یا قوری نتی یا نتی پات وسیله‌‌ای است که برای ایجاد جریان آب در بینی استفاده می‌شود و به کمک آن حفره بینی با محلول آب نمک شست و شو شود. بنابراین حتما از آب نمک برای شست و شوی بینی خود استفاده کنید. برخی از مادران با اضافه کردن چند قطره ید مناسب غذایی یا جوش شیرین نیز در قابلمه نتی تسکین می‌یابند.

با پر کردن یک کاسه با آب داغ، برای سینوس‌های خود حمام بخار درست کنید. سر خود را با یک حوله بزرگ بپوشانید تا بخار داخل آن محبوس شود، روی کاسه خم شوید و اجازه دهید بخار به داخل سینوس‌های شما نفوذ کند.

بعد از مشورت با پزشک خود از آنتی هیستامین‌های طبیعی یا چای گزنه استفاده کنید. اگر با آلرژی فصلی دست و پنجه نرم می‌کنید، مصرف ویتامین C را فراموش نکنید.

متأسفانه، این نوع سردردهای دوران باردار هم ممکن است در تمام دوران بارداری مدام ظاهر شوند و از بین بروند.

• خستگی شدید

خستگی شدید در بارداری می‌تواند باعث سردرد شود. زیرا بدن در دوران بارداری در حال ساختن همه چیزهایی است که برای رشد یک انسان لازم است. این بدن هورمون‌های زیادی را پمپاژ می کند، مواد مغذی را برای جنین ارسال می کند و حتی جفت را هم رشد می‌دهد. پس جای تعجب نیست که احساس خستگی کنید.

پس حتما خودتان را در اولویت قرار دهید. مهم است که به بدن خود گوش دهید. هر زمان که می‌توانید چرت بزنید یا یک ساعت بیشتر بخوابید؛ حتما بدن خود را هیدراته نگه دارید. خوب غذا بخورید و هر چه که میل دارید، بخورید.

این نوع سردردها در بارداری بیشتر در سه ماهه اول و سوم بارداری، زمانی که بدن در حال حرکت بیش از حد است، ظاهر می‌شوند.

• کم آبی بدن

زنان باردار بیشتر از یک فرد معمولی به آب نیاز دارند؛ آب به تشکیل جفت و کیسه آمنیوتیک کمک می‌کند و جنین برای رشد خود به تمام آن آب وابسته است.

پس حتما حداقل 8 تا 10 لیوان آب در روز مصرف کنید. هنگامی که سردرد دارید، سعی کنید آب بیشتری بخورید.

می‌توانید در لیوان آب خود از چند برش خیار، چند تکه میوه تازه و شاخه‌های نعناع، آب لیموی تازه یا لیموترش و مقدار کمی نمک دریایی، چند قطره معدنی غلیظ برای هیدراتاسیون بیشتر استفاده کنید.

این نوع سردردها در بارداری معمولا قابل پیشگیری هستند و تا زمانی که خود را هیدراته نگه دارید به سراغتان نمی‌آیند. حتما هنگام ورزش یا در هوای گرم حتما مایعات بیشتری بنوشید.

• کشش فک

برخی از افراد بدون اینکه متوجه شوند فک خود را فشار می‌دهند؛ به خصوص در پاسخ به استرس. این موضوع می‌تواند باعث سفتی و درد در عضلات گردن و شانه‌ها شود. در نهایت، این سفتی حتی می‌تواند به سردرد تنشی تبدیل شود.

از کسی بخواهید که به آرامی ناحیه فک و گردن شما را ماساژ دهد. به طور منظم به متخصص کایروپراکتیک بروید تا مطمئن شوید که کل بدن شما در یک راستا قرار دارد. طبیعت‌گردی و پیاده‌‌روی آرام بروید. بر آنچه می بینید، می شنوید، بو می کنید یا لمس می کنید، تمرکز کنید. اگر احساس استرس می کنید، سعی کنید کمی استراحت کنید و با روش‌های موثر خود را آرام کنید.

این نوع سردردها ممکن است در کل دوران بارداری شما بسته به عوامل زیادی ظاهر شوند و از بین بروند.

سردرد در مقابل میگرن

سردرد قطعاً آزاردهنده است، اما معمولا درد آن از آستانه خاص و مشخصی فراتر نمی‌رود؛ اما سردردهای ميگرنی معمولا فرد را به نقطه‌ای می‌رساند که اغلب کاملا ناتوان می‌شود.

میگرن از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما علائم شایع آن عبارتند از تهوع و استفراغ، حساسیت به نور و صدا و سرگیجه. جالب اینجاست که برخی از مبتلایان به میگرن، به طور مادام‌العمر تغییراتی را در دفعات، مدت یا شدت میگرن خود در دوران بارداری مشاهده می‌کنند، در حالی که برای برخی از زنان، میگرن به طور کلی ناپدید می‌شود. پزشکان به این قانون یک سوم می‌گویند. یعنی یک سوم از مبتلایان به میگرن مزمن در دوران بارداری میگرن را تجربه نمی‌کنند؛ یک سوم از مبتلایان به میگرن مزمن تقریبا همان میگرن را تجربه می‌کنند که قبل از بارداری تجربه می‌کردند و یک سوم در دوران بارداری به میگرن بیشتری مبتلا می‌شوند.

از آنجایی که میگرن اغلب بسیار شدید است و می‌تواند منجر به کم آبی بدن به دلیل تهوع و استفراغ شود، مادران باردار با سابقه میگرن باید با پزشک خود برای ارائه یک برنامه جهت درمان میگرن مشورت کنند.

آیا سردرد روزانه در بارداری طبیعی است؟

بیشتر مادران در دوران بارداری چند مورد تا چند هفته با سردرد دست و پنجه نرم می‌کنند و بعد خوب می‌شوند. سایر مادران در بارداری با سردردهای مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند. درست مانند حالتی که برخی از مادران در تمام دوران بارداری دچار تهوع صبحگاهی می‌شوند، در حالی که بیشتر آنها فقط در سه ماهه اول بارداری دچار تهوع صبحگاهی می‌شوند؛ برخی از مادران فقط نسبت به تمام تغییرات بارداری حساس هستند و همین باعث سردردهای مکرر می‌شود.

معمولا شایع‌ترین زمان سردرد در بارداری بین هفته های 16 تا 20 بارداری است.

اگر در بارداری سردردهای شدید یا ناتوان کننده دارید، در حالی که قبل از باردار شدن اینگونه نبودید، حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید؛ زیرا در موارد نادر سردرد شدید در بارداری می‌تواند نشانه‌ای از پره اکلامپسی یا لخته خون مغزی باشد.

راه‌های طبیعی برای تسکین سردرد در بارداری

استفاده از درمان خانگی سردرد شدید در بارداری یکی از بهترین اقداماتی که می‌توانید انجام دهید، زیرا معمولا درمان‌های خانگی ساده هستند و پیچیدگی زیادی ندارند. واقعیت این است که زنان اغلب در دوران بارداری حساس‌تر هستند. به این معنی که چیزهایی که قبلا برای آنها مشکلی ایجاد نمی‌کرد، (مانند نورهای روشن یا بوهای تند) می‌توانند باعث سردرد در بارداری شوند.

اجتناب از موارد زیر می‌تواند در تسکین و کاهش سردرد در بارداری کمک‌کننده باشند:

• اجتناب از نورهای روشن (مخصوصا فلورسنت)
• اجتناب از غذاهای شور
• ‌اجتناب از غذاهای پر هیستامین (غذاهای تخمیری، پنیر، صدف‌ها)
• اجتناب از حساسیت‌زاها و آلرژن‌های رایج غذایی مانند بادام زمینی، گلوتن، لبنیات، سویا و سایر غذاهای بالقوه التهاب‌زا یا حساسیت‌زا.
• اجتناب از بوهای تند، مانند شوینده‌های معطر لباس‌، ورقه‌های خشک کن، بوییدن عطر در بارداری و هر چیزی که دارای رایحه مصنوعی است. در عوض استفاده از رایحه‌های طبیعی مانند اسطوخودوس تازه، دسته گل روی میز؛ البته حتی برخی از مادران حساس ممکن است با این بوهای طبیعی هم مشکل داشته باشند!
• استفاده از کمپرس گرم یا سرد، هر کدام که خودتان ترجیح می‌دهید و با آن احساس بهتری دارید.
• ورزش سبک و آرام
• ماساژ در دوران بارداری
• مراقبت‌های کایروپراکتیک
• حمام و دوش آب گرم (حتی می‌توانید آب سرد و گرم را به طور متناوب امتحان کنید؛ این کار سیستم لنفاوی را تقویت می‌کند و ممکن است به سردرد کمک کند).
• طب سوزنی یا طب فشاری
• خوابیدن

برای سردرد در دوران بارداری چه دارویی می‌توان مصرف کرد؟

برای بسیاری از مادران، درمان خانگی سردرد شدید در بارداری یا همان درمان‌های خانگی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. اما با این حال ممکن است برای برخی مادران دیگر درد آنقدر شدید باشد که به تنهایی نتوانند از پس تحمل آن برآیند.

چنانچه داروهای گياهی و درمان‌های طبیعی و خانگی مؤثر نبودند، قبل از مصرف هر دارویی حتما با پزشک خود صحبت کنید.

پزشک شما ممکن است استامینوفن را توصیه کند. متاسفانه، ایبوپروفن و آسپرین برای سردرد در بارداری ممنوع هستند. اگر ایبوپروفن به طور معمول به شما کمک می‌کند، سعی کنید از کپسول‌های زنجبیل یا کپسول زردچوبه/کورکومین استفاده کنید (یا از کاری یا زردچوبه در آشپزی خود استفاده کنید) تا به عنوان یک ضد التهاب غیر استروئیدی عمل کند.

برخی از مادران برای تسکین سردردهای بارداری به داروهایی مانند تایلانول، استامینوفن یا سایر داروهای میگرن نیاز دارند. بدیهی است که استفاده از هر یک از این داروها فقط باید با تجویز پزشک صورت بگیرد.

آیا سردرد در بارداری به معنای پسر یا دختر بودن جنین است؟

ارتباط سردرد در بارداری با پسر بودن جنین فقط یک تئوری است. در واقع هیچ مطالعه ای در مورد سردرد در بارداری و جنسیت جنین انجام نشده است. همه افراد بر اساس تجربه خود به این سوال پاسخ می‌دهند و هیج سند علمی برای پاسخ دادن به این سوال وجود ندارد.

کلام آخر

اینکه برای سردرد در بارداری چه بخوریم یا چه نخوریم یا اینکه برای سردرد در بارداری چه قرصی بخوریم و از چه داروهایی اجتناب کنیم، به طور کامل در این مطلب توضیح داده شد. اما در هر صورت بهتر است پیش از هر اقدامی در این باره از پزشک خود مشورت بخواهید.

بدیهی است که پس از زایمان بیشتر این سردردها تسکین پیدا می‌کنند. اگر بتوانید علت سردرد خود را به درستی تشخیص دهید، بهتر می‌توانید از روش های درمان خانگی سردرد شدید در بارداری استفاده کنید و برای تسکین سردرد کاری انجام دهید.