نحوه استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری ، کاربرد و عوارض آن

انتشار: بهمن ۱۳۹۸ | بروزرسانی: آذر ۱۴۰۴
نحوه استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری

در دوران قاعدگی، سطح پروژسترون پس از تخمک‌گذاری، بالا می‌رود تا تخم بارور شده، در دیوار رحم کاشته شده و شرایط لازم برای شروع و تداوم بارداری فراهم شود؛ این هورمون نقش کلیدی در لانه‌گزینی جنین، حفظ ضخامت دیواره رحم و جلوگیری از سقط جنین به‌ویژه در هفته‌های ابتدایی بارداری دارد. به همین دلیل، در برخی بارداری‌ها به‌خصوص در مواردی مانند سابقه سقط، کمبود پروژسترون یا استفاده از روش‌های کمک‌باروری، پزشک مصرف شیاف پروژسترون را تجویز می‌کند.

انواع شیاف پروژسترون در اشکال مختلفی مانند واژینال و مقعدی در بازار موجود است که هرکدام بسته به شرایط مادر و تشخیص پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ به طور معمول، شیاف‌ها در زمان مشخص و طبق دستور پزشک استفاده می‌شوند تا جذب مناسب هورمون انجام شود.

در دوران بارداری و حتی در چرخه‌های درمان ناباروری، از شیاف پروژسترون استفاده می‌شود اما مصرف آن تنها باید با تجویز پزشک باشد. در این مقاله از مجله سلامت گهواره، قصد داریم بیشتر در مورد علت مصرف شیاف پروژسترون، نحوه استفاده، زمان شروع و قطع مصرف آن در بارداری توضیح دهیم تا مادران با آگاهی کامل‌تری از این دارو استفاده کنند.

پادکست خلاصه مقاله شیاف پروژسترون در بارداری:

در این زمینه به ویدئوی زیر توجه کنید:

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

پروژسترون در دوران بارداری

پروژسترون در بارداری

تعادل پروژسترون در بارداری ضروری است. عرضه مداوم پروژسترون به آندومتر، به استمرار پرورش جنین کمک می‌کند. پس از این‌که محل جنین در رحم استوار شد، پروژسترون برای حفظ جنین در حال رشد، یک محیط حمایتی ایجاد می‌نماید. بعد از 8 تا 10 هفته بارداری، جفت شروع به تولید پروژسترون کرده و مقدار آن را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

*مقاله آمپول پروژسترون در بارداری را مطالعه کنید.

شیاف پروژسترون برای چیست؟

 شیاف پروژسترون در دوران بارداری، می‌تواند از سقط جنین جلوگیری کند. استفاده از شیاف پروژسترون، به عنوان یکی از راه‌های جلوگیری از سقط جنین در ماه های اول باید به تجویز پزشک انجام شود. 

به نقل از سایت tommys

What if I have a miscarriage after taking progesterone?

Some people have told us they are worried that if they did have a miscarriage, the progesterone would stop any miscarriage symptoms and lead to a missed miscarriage. We don’t know if this is the case at the moment. Our researchers should have an answer soon.  

Even if this is the case, most people would probably decide that they would still rather take progesterone and reduce the risk of having a miscarriage at all

اگر بعد از مصرف پروژسترون سقط جنین داشته باشم، چه می‌شود؟

برخی از افراد نگران‌اند که اگر سقط جنین داشته باشند، پروژسترون مانع از بروز علائم آن شده و باعث شود متوجه سقط جنین نشوند. ما نمی‌دانیم که آیا این موضوع صحت دارد یا خیر. محققین باید به زودی پاسخی به این سوال بدهند.  

با این حال حتی اگر اینطور باشد، اکثر افراد احتمالاً تصمیم می‌گیرند که همچنان به مصرف پروژسترون ادامه داده و خطر سقط جنین را کاهش دهند.

*مقاله عوارض بالا بودن هورمون پروژسترون در بارداری را مطالع کنید. 

نحوه استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری

نحوه استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری

طریقه مصرف شیاف پروژسترون یا فرتیژست، برای جلوگیری از سقط و دیگر دلایل به شرح زیر است:

آماده سازی

  1. ناحیه واژن و دست‌های خود را با صابون ملایم و آب گرم بشویید و با یک حوله تمیز خوب خشک کنید.
  2.  بسته بندی را از شیاف جدا کنید.
  3. شیاف را در انتهای اپلیکاتور قرار دهید. 
  4. اپلیکاتور را از انتهایی که حاوی شیاف نیست نگه دارید.

قرار دادن شیاف

  • در موقعیت قرار بگیرید. می‌توانید به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید یا می‌توانید در حالی که زانوهای خود را خم کرده‌اید و پاهایتان چند سانتی‌متر از هم فاصله دارند، بایستید. حالت اول راحت‌تر است.
  • اپلیکاتور را به آرامی تا جایی که راحت می‌رود داخل واژن قرار دهید.
  • پیستون اپلیکاتور را فشار دهید. این کار شیاف را تا حد زیادی به داخل واژن شما می‌فرستد.
  • اپلیکاتور را از واژن خود خارج کنید.

پایان کار

  • اگر اپلیکاتور قابل استفاده مجدد است، آن را طبق دستورالعمل بسته تمیز کنید. اگر قابل استفاده مجدد نیست، آن را در سطل زباله بیندازید.
  • دست‌های خود را فورا با صابون و آب گرم بشویید.

سوالات درمورد مصرف شیاف پروژسترون

بعد از شیاف پروژسترون چقدر دراز بکشیم؟ ۳۰ تا ۶۰ دقیقه کافی است و بدن خود را ریلکس کنید.

نحوه مصرف شیاف برای قطع خونریزی در بارداری

در صورت وجود خونریزی، معمولاً شیاف ژست تا به شکل مقعدی تجویز می‌شود که شیوه استفاده متفاوتی با شیاف واژینال ندارد. به جای اپلیکاتور، می‌توانید شیاف را با دست وارد کنید؛ فقط قبل از انجام این کار، حتماً دست‌های خود را بشویید. دوز و میزان مصرف روزانه، بسته به شرایط شما و تجویز پزشک متفاوت است.

* مقاله شیاف پروژسترون مقعدی بهتره یا واژینال را مطالعه کنید.

موارد منع مصرف شیاف پروژسترون

چرا باید به هورمون پروژسترون در بارداری اهمیت دهیم؟

پروژسترون در بارداری یک عامل بسیار مهم است و به همین دلیل به پروژسترون، «هورمون بارداری» نیز گفته می‌شود. همچنین این هورمون، قبل و در طول بارداری، نقش مهمی دارد. زمانی که خانم بارداری برای آزمایش به پزشک متخصص مراجعه کند، دو هورمون در او مورد بررسی قرار می‌گیرند: استروژن و پروژسترون.

شیاف پروژسترون در بارداری (به عنوان یک مکمل هورمون تجویزی) معمولاً در طی روش‌های کمکی تولید مثل، مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) ضروری است. در دوره درمان، به دلیل مصرف داروها، توانایی بدن در تولید پروژسترون کاسته می‌شود. برخی از روش‌های خاص، ممکن است حتی به طور ناخواسته، سلول‌های تولید کننده پروژسترون را از تخمدان‌های شما خارج نمایند.

بعضی اوقات دلایل دیگری برای کاربرد شیاف پروژسترون وجود دارد، مانند تولید کم یا زیاد پروژسترون توسط تخمدان‌ها یا فولیکول‌های ضعیف که به اندازه کافی، پروژسترون ترشح نمی‌کنند تا لایه رحم را توسعه دهند. نتیجه نهایی این است که همه زنانی که مایل به باردار شدن هستند، به پروژسترون نیاز دارند تا به رحم خود کمک کنند، بتواند برای بارداری آماده شود.

فواید و مزایای مصرف پروژسترون

پروژسترون یکی از هورمون‌های کلیدی در سلامت باروری است که با بازگرداندن تعادل هورمونی نقش مهمی در آمادگی رحم برای بارداری دارد و می‌تواند شانس کاشت جنین را افزایش دهد. این هورمون با حفظ یکپارچگی پوشش داخلی رحم و حمایت از مرحله لوتئال چرخه قاعدگی در درمان ناباروری و درمان نقص فاز لوتئال کاربرد دارد.

در دوران بارداری، به‌ویژه در مصرف موضعی واژینال پروژسترون، این هورمون می‌تواند بر طول سرویکس اثر محافظتی داشته باشد، به حفظ طول سرویکس کمک کند و در نتیجه در پیشگیری از کوتاه شدن سرویکس و کاهش ریسک زایمان زودرس مؤثر باشد. همچنین پروژسترون با جلوگیری از انقباضات زودرس رحم نقش حمایتی مهمی در تداوم بارداری سالم ایفا می‌کند.

راهنمای دوز و تعداد دفعات استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری

دوز و تعداد دفعات استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری به علت تجویز، سن بارداری و شرایط مادر بستگی دارد و حتماً باید طبق نظر پزشک تعیین شود. با این حال، به‌صورت عمومی در بسیاری از بارداری‌ها دوزهای رایج شامل ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در روز است که ممکن است یک‌بار در شب یا دو بار در روز (صبح و شب) تجویز شود؛ در مواردی مانند سابقه سقط، کوتاهی سرویکس یا درمان‌های کمک‌باروری، پزشک ممکن است دوز بالاتر یا مصرف منظم‌تری را توصیه کند.

شیاف معمولاً به صورت واژینال استفاده می‌شود تا جذب موضعی بهتری داشته باشد، اما در شرایط خاص ممکن است مصرف مقعدی جایگزین شود. تأکید می‌شود که قطع، افزایش یا کاهش دوز شیاف پروژسترون بدون مشورت پزشک می‌تواند خطرناک باشد و زمان شروع و پایان مصرف نیز باید دقیقاً طبق دستور متخصص زنان انجام شود.

آیا شیاف پروژسترون باعث توقف رشد جنین می‌شود؟

نقش پروژسترون در سلامت کلی باروری، این است که به آماده‌سازی رحم برای بارداری کمک می‌نمایند. پس از تخمک‌گذاری، تخمدان‌ها شروع به تولید پروژسترون مورد نیاز رحم می‌کنند. پروژسترون باعث ضخیم شدن پوشش رحم یا آندومتر می‌شود. هدف کلی، ایجاد لایه ضخیمی است که به ایجاد یک محیط حمایتی ایده‌آل در رحم، برای تخمک یا جنین کمک می‌کند.

عوارض شیاف پروژسترون 400 در بارداری

در مقابل فواید شیاف پروژسترون در بارداری، باید مراقب عوارض مصرف آن نیز بود. عوارض شیاف پروژسترون 400 در بارداری عبارتند از: بروز علائم آلرژیک، کهیر، تنفس دشوار، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو. همچنین موارد زیر نیز از عوارض شیاف پروژسترون به شمار می‌آیند که در صورت مشاهده آن‌ها، باید به پزشک مراجعه کنید: 

عوارض استفاده از شیاف پروژسترون

  • خونریزی غیرمعمول واژن
  • درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
  • علائم افسردگی (مشکلات خواب، ضعف، تغییر خلقی)
  • برآمدگی در سینه
  • مشکلات بینایی ناگهانی، سردرد شدید یا درد پشت چشم
  • علائم حمله قلبی مانند درد قفسه سینه یا احساس فشار، گسترش درد به فک یا شانه، حالت تهوع، تعریق
  • مشکلات کبدی مانند حالت تهوع، درد معده، خارش، احساس خستگی، از دست دادن اشتها، ادرار تیره، مدفوع رنگ خاک رس، زردی (زردی پوست یا چشم)
  • علائم سكته مغزی مانند بی‌حسی یا ضعف ناگهانی (به خصوص در یك طرف بدن)، سردرد شدید ناگهانی، تكلم سخنرانی، مشكلات گفتار یا تعادل
  • علائم لخته شدن خون در ریه مانند درد قفسه سینه، سرفه ناگهانی، خس خس سینه، تنفس سریع یا سرفه کردن خون
  • علائم لخته شدن خون در پا مانند درد، تورم، گرما یا قرمزی در یک یا هر دو پا
  • عوارض جانبی شایع، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
  • سرگیجه، سردرگمی، خواب آلودگی، خستگی
  • سردرد، تغییر خلق
  • درد معده، تهوع، اسهال، یبوست
  • نفخ، تورم در دست یا پاها
  • درد سینه، تورم یا حساسیت 
  • گرفتگی یا درد لگن
  • خارش، سوزش یا ترشحات واژن
عوارض شیاف پروژسترون اَشکال پروژسترون
خونریزی ژل واژینال
سوزش ادرار شیاف واژینال
افسردگی شیاف مقعدی
برآمدگی سینه تزریق
مشکلات بینایی کپسول
سرگیجه  
مشکلات گوارشی  

در مورد عوارض شیاف پروژسترون روی جنین پسر و دختر نیز با پزشک خود مشورت کنید.

اشکال مختلف پروژسترون

پروژسترون انواع مختلفی دارد از جمله:

۱) ژل واژینال 

بسته به شرایط فرد، میزان مورد نیاز متفاوت است اما معمولاً یک بار در روز  مصرف می‌شود. در مطالعاتی که ترجیح بیمار را بررسی کرده‌اند، اکثر خانم‌ها، ژل را به خاطر راحتی کاربرد، به سایر فرمولاسیون‌های پروژسترون ترجیح دادند. برخی از افزایش ترشحات در حین استفاده، گزارش داده‌اند.

۲) شیاف پروژسترون واژینال 

شیاف پروژسترون واژینال

مانند شیاف اکتوژست ۴۰۰ در بارداری، اساس آن مومی شکل است. به‌طور گسترده استفاده می شود اما مورد تأیید FDA نیست. معمولاً بسته به شرایط بیمار، دو تا سه بار در روز استفاده می‌شود.

۳) کپسول پروژسترون که به صورت واژینال استفاده می‌شود:

این شکل برای استفاده واژن، فرموله یا تأیید نشده است. عوارض جانبی کمتری، هنگام استفاده از کپسول‌ها به صورت واژینال، به جای مصرف خوراکی آن وجود دارد. معمولاً حداکثر سه بار در روز استفاده می‌شود.

۴) تزریق

یک محلول روغنی است‌ که گاهی به آن «روغن پروژسترون» گفته می‌شود. معمولاً یک بار در روز، به عضله تزریق می‌شود. برای نفوذ به لایه‌های پوستی و چربی، به سوزن بلند و ضخیم نیاز دارید.

شیاف پروژسترون از جلو بهتره یا عقب

به طور کلی این‌که شیاف پروژسترون از جلو (واژینال) بهتر است یا عقب (مقعدی) به شرایط مادر و نظر پزشک بستگی دارد. اما در اغلب بارداری‌ها مصرف واژینال ارجح‌تر است. زیرا دارو مستقیماً به رحم نزدیک‌تر بوده و جذب مؤثرتری برای حمایت از لانه‌گزینی و پیشگیری از سقط جنین دارد.

در مقابل، شیاف مقعدی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که مادر دچار عفونت واژینال، خونریزی، ترشحات غیرعادی یا ناراحتی در ناحیه واژن باشد و امکان استفاده واژینال وجود نداشته باشد، بنابراین هر دو روش مؤثر هستند اما انتخاب بهترین روش باید حتماً طبق تجویز پزشک و متناسب با وضعیت بارداری انجام شود.

تاثیر شیاف پروژسترون بعد از انتقال جنین

در اوایل فرایند انتقال جنین، شیاف پروژسترون برای کمک به لانه گزینی تخمک بارور شده در آزمایشگاه، افزایش ضخامت پوشش رحم، جلوگیری از انقباض رحمی و حفاظت از جنین  تجویز می‌شود. دوز و میزان مصرف را پزشک تجویز می‌کند.

علت خارش بعد از شیاف پروژسترون چیست؟

خارش بعد از مصرف شیاف، می‌تواند ناشی از حساسیت باشد و باید مورد معاینه قرار بگیرید. اما در عین حال می‌تواند ناشی از عفونت قارچی هم باشد. می‌توانید برای کاهش خارش، به شکل موقت، از کرم زینک اکساید استفاده کنید.

نحوه قطع مصرف شیاف پروژسترون در بارداری

معمولاً استفاده از شیاف پروژسترون، تا اواخر بارداری ادامه دارد. با این حال، قطع شیاف پروژسترون در بارداری نباید خودسرانه باشد. حتماً باید با پزشکتان مشورت کنید. پزشک با بررسی وضعیت، راهنمایی درست در رابطه با قطع مصرف شیاف پروژسترون را به شما ارائه خواهد داد. عوارض قطع ناگهانی شیاف پروژسترون، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

تداخلات دارویی و نکات احتیاطی

مصرف شیاف پروژسترون به‌طور کلی ایمن است، اما برخی تداخلات دارویی می‌توانند اثرگذاری آن را کاهش یا تغییر دهند. برای مثال، داروهایی مانند آنتی بیوتیک‌ها خاص، داروهای ضد افسردگی (مثل فلوکستین)، داروهای ضد تشنج (مثل فنی توئین) و داروهای ضد قارچ (مانند کتوکونازول) می‌توانند سطح پروژسترون خون را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین مصرف داروهایی که به صورت واژینال یا به شکل ژل واژینال پروژسترون استفاده می‌شوند، باید با دقت انجام شود تا از تداخل با سایر داروهای واژینال یا موضعی جلوگیری شود.

در کنار داروها، برخی مکمل‌های بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی نیز ممکن است اثر پروژسترون را تغییر دهند و لازم است قبل از مصرف با پزشک مشورت شود. از نکات احتیاطی مهم دیگر می‌توان به عدم تغییر دوز یا قطع خودسرانه مصرف شیاف پروژسترون، رعایت بهداشت هنگام استفاده از داروهای واژینال و اطلاع‌رسانی به پزشک درباره هر داروی مصرفی اشاره کرد. به‌طور کلی، قبل از شروع هر داروی جدید یا مکمل، حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا تداخلات دارویی و کاهش اثر دارو به حداقل برسد.

سوالات متداول

 خیر، اگر طبق دستور پزشک باشد، بی‌خطر است و معمولاً برای حمایت بارداری تجویز می‌شود.

 بستگی به علت تجویز دارد؛ اگر برای تهدید به سقط است، استراحت و اجتناب از نزدیکی توصیه می‌شود.

بله، در صورت نیاز تا پایان بارداری قابل استفاده است، اما تنها با تجویز پزشک.

 ممکن است به ماده شیاف حساسیت داشته باشید. مصرف را تحت نظر ماما یا پزشک متوقف کرده و با درمانگرتان مشورت کنید.

خیر، روش واژینال هم معمولاً بی‌خطر است. پزشک روش صحیح را مشخص می‌کند.

ممکن است حساسیت به دارو باشد. با پزشک مشورت کنید؛ تغییر روش مصرف یا دوز ممکن است کمک کند.

سوالات کاربران

مامان عسل مامان عسل روزهای ابتدایی تولد
مامان آیوین مامان آیوین هفته شانزدهم بارداری
مامان دلا مامان دلا هفته بیست‌وچهارم بارداری
مامان علی مامان علی هفته بیست‌وپنجم بارداری
مامان محمد مامان محمد هفته سی‌وچهارم بارداری
مامان رضوان  کو چولو مامان رضوان کو چولو هفته سی‌وششم بارداری
مامان آ وا مامان آ وا هفته سی‌وهشتم بارداری
مامان شاهان مامان شاهان هفته سی‌وهشتم بارداری
مامان فاطمه مامان فاطمه هفته سی‌وششم بارداری
مامان جانا مامان جانا ۱۶ ماهگی
مامان لیانا مامان لیانا هفته سی‌وهشتم بارداری
مامان هامین مامان هامین ۱۵ ماهگی
مامان بیرکوه مامان بیرکوه هفته سی‌وهشتم بارداری
مامان لیلی مامان لیلی هفته سیزدهم بارداری