عوارض مصرف مسکن (داروهای ضد درد) در دوران بارداری

به طور معمول مُسکن‌ها یا ضددردها پر‌مصرفترین داروهایی هستند که، افراد بدون تجویز پزشک از آنها استفاده می‌کنند. اما در طول بارداری چطور، آیا می‌توان هر داروی مسکنی را بدون تجویز پزشک مصرف کرد؟ آیا داروهای ضددرد باعث ایجاد عارضه و خطر بر روی جنین و بارداری نمی‌گردد؟ کدامیک از انواع مُسکن‌ها مثل ایبوبرفن، نوافن، استامینوفن را می‌توان در طول بارداری استفاده کرد؟ 

در این مقاله قصد داریم به این سوالات و سوالات مشابه آن پاسخ دهیم.

ضددردها و مسکن در بارداری

بارداری حساسترین دوران زندگی یک زن است، چرا که هر چیزی که توسط مادر مصرف شود، تنها بر روی بدن او تاثیر نمی‌گذارد بلکه از جفت نیز عبور می‌کند و به جنین منتقل می‌گردد و می‌تواند بر روی جنین نیز اثر بگذارد. پس باید دانست مادر باردار اجازه مصرف هیچ دارویی حتی ساده ترین مُسکن ها را بدون مشاوره با پزشک ندارد!

از جمله شکایت‌های شایع بارداری، وجود دردهای مداوم مثل: احساس درد و گرفتگی در عضلات است. حال می خواهیم ببینیم از کدام قرص ها و یا پمادهای ضددرد می‌توانیم برای تسکین این نوع از دردها استفاده کنیم.

داروهای ضددرد یا مُسکن

حتما برای شما نیز پیش آمده است که در هنگام سردرد، کوفتگی‌های بدنی، دردهای قاعدگی، دندان درد و غیره، از انواع داروهای مُسکنی که در منزل وجود دارد برای التیام دردهای خود استفاده کنید. ضددرد‌ها دسته بزرگی از داروها هستند که اکثریت آنها را بدون نسخه پزشک می‌توان از داروخانه تهیه نمود. داروهای ضددرد خود در دو دسته‌ی: مخدر(همچون کدئین) و غیرمخدر که خود دارای دو گروه 1.استامینوفن و 2. ضد التهاب غیراستروئیدی( مثل: ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک، سلکوکسیب، مفنامیک اسید، پیروکسیکام) است، طبقه‌بندی می‌شوند.

استفاده از استامینوفن در زمان بارداری

استامینوفن یکی از داروهایی است که به جز خاصیت ضددردی برای کنترل تب نیز تجویز می‌گردد. شاید شنیده باشید که تنها دارویی که در بارداری می توان با خیال راحت از آن استفاده کرد، استامینوفن است اما باید گفت مطالعات اخیر نشان می‌دهند که مصرف طولانی و غیرضروری استامینوفن می تواند با خطر بروز مشکلات تکاملی کودک همچون بیش فعالی در ارتباط باشد. به همین دلیل بهتر است استامینوفن و داروهای دارای استامینوفن، بدون مشورت با پزشک یا ماما و جز در موارد ضروری در بارداری مصرف نگردد. در مورد مصرف شیاف استامینوفن 125 در این مقاله بیشتر بخوانید. 

 استفاده از استامینوفن کدئین در بارداری

کدئین در رده‌ی C داروهای بارداری قرار دارد. قرارگرفتن در این رده به این معناست که: مصرف این دارو بر روی نمونه حیوانی باعث تاثیر منفی بر جنین شده است اما شواهد کافی در مورد ایمن بودن استفاده از آن در انسان موجود نیست. کدئین یکی از انواع داروهای مخدر است و استفاده طولانی مدت از آن می‌تواند باعث ایجاد وابستگی دارویی گردد. مطالعات نشان دادند که مصرف داروهای مخدر می‌تواند با بروز ناهنجاری‌های عصبی، قلبی و گوارشی، رشد ضعیف جنین، مرده‌زایی و زایمان زودرس در ارتباط باشد. استفاده از استامینوفن کدئین و هرگونه ترکیبات دارای کدئین در بارداری ممنوع است.

استفاده از ایبوپروفن در بارداری

ایبوپروفن (Ibuprofen) در رده‌ی C داروهای بارداری قرار دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف این دارو در اوایل و اواخر بارداری می‌تواند تاثیرات سوئی بر روی جنین بگذارد. استفاده از ایبوپروفن بعد از هفته‌ی 30 بارداری می‌تواند باعث ایجاد یک سری مشکلات در قلب و ریه جنین وکاهش مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) گردد. همچنین مصرف ایبوپروفن در حول‌وحوش زایمان خطر طولانی شدن خونریزی‌ها را بعد از زایمان به همراه دارد. استفاده از ایبوپروفن و هر ترکیب دارای آن در طول بارداری به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

استفاده از ژلوفن در  بارداری

ژلوفن (Gelofen) در حقیقت همان ایبوپروفن است، با این تفاوت که ماده‌ی عملکردی دارو در ژلوفن به صورت ژلی است. همچنین کپسول ژلوفن به نسبت ایبوپروفن دارای عوارض گوارشی کمتر و قابلیت تحمل بهتری است. ژلوفن تاثیرات کاملا مشابه ایبوپروفن بر روی بارداری می‌گذارد. علاوه بر ژلوفن، داروی ایبوپروفن با نام‌های بروفن (BRUFEN)، ادویل(ADVIL)، موترین (MOTRIN) نیز در بازار وجود دارد. تفاوت این نام‌ها به علت اسمی است که شرکت‌های دارویی سازنده‌ی آن بر روی محصول خود می‌گذارند و ترکیبات دارویی تفاوتی با یکدیگر ندارند.  

 استفاده از نوافن در زمان بارداری

نوافن (NOVAFEN)، دارویی ضددرد است که از ترکیب چند داروی دیگر شامل: استامینوفن، ایبوپروفن و کافئین ساخته شده است تا با قدرت بیشتری کنترل درد و تب انجام شود. همچنین شرکت‌های دارویی ،از ترکیب این سه دارو، کپسول‌هایی با اسامی مختلف تولید می‌کنند که برخی از آنها عبارتند از:

• رهافن (RAHAFEN)
• مگافن (MEGAFEN)
• آسیفن (ACIFEN)
• نیوفن (NEWFEN)
•  آریافن ( ARYAFEN)
• ریلیفن (RELIEFEN)
• لومینوفن (LOMINOFEN)  
• ریفن (REYFEN)
• فارماپین (PHARMAPAIN)
• فارژزیک (FARGESIC)
• کات پین (CUTPAIN)
• کدیمکس (CODIMEX)
• ژلوفن کامپاند (GELOFEN compound)

استفاده هرکدام از این داروها با توجه به وجود ایبوپروفن در آنها و عوارضی که بر روی جنین دارد، در طول مدت بارداری توصیه نمی‌شود. 

استفاده از ناپروکسن در بارداری

ناپروکسن (Naproxen) نیز یکی دیگر از ضد دردهاست که در رده‌ی C داروهای بارداری قرار دارد و مانند  سایر داروهای ضد التهاب غیر استروییدی، می تواند بر روی جنین و بارداری تاثیرات سوئی بگذارد. مصرف این داروها در روزهای نزدیک لقاح نیز ممکن است، شانس سقط را افزایش دهد. ناپروکسن در سه ماهه آخر می‌تواند با شانس مرده زایی را نیز افزایش دهد.

استفاده از دیکلوفناک در بارداری

دیکلوفناک (Diclofenac) از آن دست داروهایی است که در فرم‌های مختلف موضعی (پماد و ژل)، خوراکی، تزریقی و شیاف در دسترس است. آلفن-ایکسل (Alfen-XL) و پین‌آف (Pain off) نیز از اسامی دیگر دیکلوفناک هستند. دیکلوفناک در هفته های پیش از 30 بارداری در رده‌ی C داروهای بارداری و در هفته های بعد از 30 هفتگی در رده‌ی D داروهای حاملگی، طبقه‌بندی می‌گردد. منظور از رده‌یD  آن است که شواهد مثبتی در مورد وجود خطر برای جنین از جانب این دارو وجود دارد. با توجه این نکته استفاده از هر شکل داروی دیکلوفناک در طول بارداری توصیه نمی‌شود.

استفاده از پیروکسیکام در بارداری

پیروکسیکام (Piroxicam) نیز دارویی است که به صورت، پماد، ژل، آمپول و قرص قابل استفاده می‌باشد. عده از محققین پیروکسیکام را در رده‌ی C و عده آن را در رده‌یD داروهای بارداری دسته‌بندی می‌کنند. در مطالعه‌ای گزارش شده است که استفاده از پیروکسیکام می‌تواند با وقوع سقط‌های خودبه خودی در ارتباط باشد.

با توجه به این نکات استفاده از پیروکسیکام نیز در هر فرم و شکلی در طول بارداری توصیه نمی‌شود.

استفاده از مفنامیک اسید در بارداری

مفنامیک اسید (Mefenamic Acid ) در رده‎ی C و گاهی در رده‌ی D داروهای بارداری دسته‌بندی می‌شود. البته شواهد در مورد عوارض این دارو پیش از هفته 30 بارداری محدود است، اما استفاده از آن در هفته‌های بعد از 30، باعث ایجاد مشکل در قلب می‌گردد. به همین علت استفاده از این دارو نیز در بارداری توصیه نمی‌شود.

استفاده از سلکوکسیب در بارداری 

سلکوکسیب (Celecoxib) نسل جدیدتری از داروهای ضد درد به نسبت بروفن و دیکلوفناک به حساب می‌آید. در مورد ایمن بودن این دارو در سه ماهه های اول و دوم بارداری اطلاعات چندانی در دست نیست. سلکوکسیب در دسته C وD  داروها برای بارداری در سه ماهه‌ی سوم طبقه بندی می‌شود و منطقی این است که از مصرف این دارو در طول بارداری خودداری گردد. 

در مجموع باید گفت گروه داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی دارای تاثیرات مشابه هم، بر روی جنین هستند و استفاده از هیچکدام از گروه‌های داروهای ضددرد به صورت کامل در بارداری ایمن نیست. به همین خاطر اکیدا توصیه می‌گردد تحت هیچ عنوانی سرخود از داروهای مُسکن در طول بارداری به خصوص سه ماهه اول و آخر استفاده نگردد.

در صورت استفاده از این داروها در بارداری چه باید کرد؟

 اگر به هر نحوی، چه اطلاع نداشتن از بارداری و چه نا‌آگاهی از عوارض این داروها، از داروهای ضددرد پرخطر در بارداری استفاده کردید، حتما به پزشک معالج خود اطلاع دهید. پزشک برحسب زمان و مقدار استفاده از این داروها خطرات احتمالی را سنجیده و تست‌های مورد نیاز برای بررسی سلامت جنین را درخواست می‌کند.