اولین حمام نوزاد چه زمانی است؟ راهنمای کامل اولین حمام نوزاد

در سال‌های گذشته، اولین حمام در بیمارستان و چند ساعت بعد از تولد انجام می‌شد؛ اما سازمان بهداشت جهانی، نظر متفاوتی درباره این اقدام داشت. بنابراین مطالعات بسیاری روی این موضوع انجام شد تا مشخص شود چه زمانی بعد از تولد باید برای حمام کردن نوزاد اقدام کرد؛ چون داده‌ها نشان می‌دادند آنچه که پوست نوزاد تازه متولد شده را پوشانده، نه‌تنها نوعی مرطوب‌کننده طبیعی است، بلکه از پوست نوزاد در برابر باکتری‌ها نیز محافظت می‌کند. به‌همین‌دلیل در این مقاله از مجله سلامت گهواره به بررسی بهترین زمان اولین حمام نوزاد پرداخته و از وسایل لازم و روش صحیح حمام کردن خواهیم گفت. 

با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره‌ تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.

زمان مناسب برای اولین حمام نوزاد

زمان اولین حمام نوزاد در چند سال گذشته تغییراتی داشته است. در گذشته، اکثر بیمارستان‌ها نوزادان را ظرف‌مدت 1 یا 2 ساعت بعد از تولد، حمام می‌کردند؛ در واقع اولین حمام نوزاد در بیمارستان انجام می‌شد. اما درحال‌حاضر سازمان بهداشت جهانی توصیه‌های دیگری برای والدین دارد که به شرح زیر است: 

به‌نقل از سایت healthychildren

سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می‌کند که اولین حمام نوزاد بعد از تولد را تا 24 ساعت به‌تعویق بیندازید. یا اگر به‌دلایل فرهنگی، یک روز صبر کردن امکان‌پذیر نیست؛ حداقل 6 ساعت صبر کنید. 

The World Health Organization (WHO) recommends delaying baby's first bath until 24 hours after birth—or waiting at least 6 hours if a full day isn't possible for cultural reasons.

بنابراین بهترین زمان اولین حمام نوزاد در خانه، 24 ساعت بعد از تولد است. البته ممکن است آداب اولین حمام نوزاد بعد از تولد در برخی کشورها با فرهنگ و مذهب گره خورده باشد؛ در چنین شرایطی، سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند حداقل 6 ساعت بعد از تولد، نوزاد خود را حمام کنید. 

اما زمان مناسب استحمام نوزادانی که مبتلا به برخی بیماری‌‌ها مانند HIV یا ویروس‌های هپاتیت هستند باید بعد از اولین شیردهی انجام شود تا خطر ابتلای به کارکنان بیمارستان و اعضای خانواده آن‌ها به این بیماری‌ها کاهش پیدا کند. 

مهم‌ترین نکته درباره زمان مناسب اولین حمام‌کردن نوزاد، چندروزگی نوزاد و شرایط بند ناف است. بنابراین قبل از هر چیز، بهتر است به نکته مهم زیر از آکادمی اطفال آمریکا توجه کنید.

به‌نقل از سایت mayoclinic

آکادمی اطفال آمریکا، تا قبل از افتادن بند ناف (که ممکن است 1 تا 2 هفته زمان ببرد)، حمام اسفنجی را توصیه می‌کند. 

The American Academy of Pediatrics recommends sponge baths until the umbilical cord stump falls off — which might take a week or two.

بنابراین قبل از افتادن بند ناف و در اولین حمام نوزاد در خانه بهتر است حمام اسفنجی را انجام دهید؛ بعد از افتادن بند ناف می‌توانید حمام کامل را امتحان کنید.

با اپلیکیشن گهواره، هر هفته در جریان تغییرات و نیازهای کودکت قرار بگیر.هر روز یک پیام مشاور متناسب با سن کودکت دریافت کن. قد و وزن کودکت رو هر ماه وارد کن تا بهت بگیم رشد کودکت مناسب هست یا نه.

نصب اپلیکیشن گهواره

آماده‌سازی وسایل ضروری قبل از حمام

قبل از اولین حمام نوزاد در خانه باید وسایل موردنیاز را آماده کنید؛ دلیل اهمیت این کار، شستشوی آسان نوزاد و خشک‌کردن سریع بدن او است تا سرما نخورد. وسایل ضروری قبل از حمام نوزاد به شرح زیر هستند:

• تشت یا وان ایمن حمام نوزاد؛
• اسفنجی نرم برای شستشوی نوزاد؛
• شوینده‌ای ملایم و مخصوص نوزاد؛
• 2 عدد حوله تمیز و کاملا خشک؛
• یک دست لباس تمیز؛
• 1 عدد پوشک؛
• لوسیون، روغن بدن یا نرم‌کننده بدن کودک؛
• چند تکه پنبه در صورت نیاز.

تمامی موارد بالا باید نزدیک شما باشند تا بدون اینکه یک دست خود را از روی نوزاد بردارید، به‌راحتی به‌ آن‌ها دسترسی داشته باشید. البته ایده اولین حمام نوزاد همراه با موسیقی ملایم نیز می‌تواند تجربه خوبی برای او بسازد. اگر حین حمام کردن با نوزاد صحبت کنید، او سریع‌تر ارتباط عاطفی برقرار می‌کند.

مراحل دقیق اولین حمام نوزاد در خانه

 نحوه حمام کردن نوزاد با اسفنج به شرح زیر است:

آماده کردن وان حمام نوزاد

وان حمام نوزاد باید استاندارد و دارای شیبی ملایم باشد تا نوزاد بتواند به‌راحتی داخل آن قرار بگیرد. بهتر است کف وان را با حوله‌ای تمیز بپوشانید تا نوزاد داخل وان لیز نخورد. اما نکته اصلی اینجاست که در بسیاری از موارد توصیه می‌شود اولین حمام نوزاد را داخل وان انجام ندهید؛ چون هنوز بند ناف خشک نشده و نباید حین حمام کردن خیس شود. 

بنابراین پیشنهاد می‌شود، مادر یا پدر روی بستری صاف و چهارزانو نشسته و حوله‌ای را روی پاهای خود قرار دهند. وقتی نوزاد را روی پاهای خود قرار دادید برای جلوگیری از سرمازدگی و سرماخوردگی روی او را با حوله‌ای خشک و گرم بپوشانید.  

دمای مناسب آب و محیط

طبق گفته‌های آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، دمای آب حمام برای نوزاد باید بین 32 تا 37 یا 38 درجه سانتی‌گراد باشد. محیط حمام نباید برای شما و نوزاد سرد باشد؛ برای اطمینان می‌توانید از دماسنج‌های محیطی استفاده کنید. دمای مناسب محیط معمولا بین 24 تا 26 درجه سانتی‌گراد است. قبل از حمام کردن، با قسمت داخلی مچ یا آرنج خود، دمای آب را اندازه‌گیری کنید تا داغ نباشد.

نحوه شستشوی بدن، سر و صورت نوزاد

توجه داشته باشید که برای شستشوی سر و بدن نوزاد زیر یک‌ ماه نیازی به شوینده (مانند شامپو و صابون) نیست و تنها آب برای حمام کردن کافی است. نحوه شستشوی بخش‌های مختلف بدن نوزاد به شرح زیر است. 

چشم‌ها

برای هر چشم بهتر است از پارچه نخی یا تکه‌ای پنبه‌ جداگانه‌ای استفاده کنید؛ تا آلودگی از چشمی به چشم دیگر منتقل نشود. پنبه را در آب ولرم خیس کرده و به‌آرامی روی پلک‌ها بکشید.

صورت

برای شستشوی صورت نوزاد می‌توانید از حوله‌ای بسیار نرم یا تکه‌ای پنبه استفاده کنید؛ مراقب باشید که آب وارد بینی و گوش نوزاد نشود.

گوش‌ها (با احتیاط زیاد)

با یک تکه پنبه مرطوب یا گوشه حوله‌ای نرم، لاله گوش و پشت گوش‌های نوزاد را تمیز کنید؛ پشت گوش‌ها چین و چروک دارند، پس بین آن‌ها را با دقت تمیز کنید. مطمئن شوید که آب وارد گوش نوزاد نمی‌شود.

شستن سر

• سر نوزاد را می‌توانید با استفاده از اسفنج، حوله‌ای نرم یا انگشتان خود بشویید. در این مرحله نیازی به استفاده از شوینده برای نوزاد زیر یک ماه نیست. 
• سر نوزاد بسیار حساس است؛ پس مراقب باشید که حوله یا انگشتان خود را روی سر نکشید یا محکم نمالید. لمس آرام سر برای اولین حمام نوزاد کافی است. این یکی از مهم‌ترین نکات مراقبت از نوزاد تازه متولد شده است. 
• ممکن است روی پوست سر نوزاد لکه‌های پوسته‌پوسته به‌نام «کلاه‌ گهواره‌ای» یا «درماتیت سبوره» مشاهده کنید؛ این پوسته‌ها نوعی بیماری بی‌خطر هستند که در بسیاری از نوزادان دیده می‌شود. اگر این پوسته‌ها نوزاد را اذیت نمی‌کنند؛ واقعا نیازی به تمیز کردن آن‌ها نیست چون به‌مرور از بین می‌روند. اما اگر روی تمیز کردن آن‌ها تاکید دارید به‌صورت زیر عمل کنید:
• هنگام شستن سر کودک از برسی بسیار نرم و شِل استفاده کنید.
• این پوسته‌ها به‌مرور زمان و در حمام‌های بعدی از بین می‌روند. 

دست‌ها و پاها

با اسفنجی مرطوب یا حوله‌ای نرم، دست‌ها و بازوها، پاها و همچنین بین انگشت‌های نوزاد را بشویید. چین‌های دست‌ها و پاها مهم‌ترین محل تجمع آلودگی هستند؛ پس آن‌ها را با دقت بشویید. 

سینه و شکم و پشت

سینه و شکم و پشت نوزاد را نیز مانند دست‌ها و پاها با اسفنج یا حوله مرطوب به‌آرامی بشویید.

ناحیه تناسلی 

ناحیه تناسلی نوزاد را به آرامی بشویید؛ نکته مهم اینکه در نوزادان دختر باید ناحیه تناسلی را به‌شیوه‌ای متفاوت بشویید.

شستشوی مقعد

برای نظافت مقعد نوزاد می‌توانید از مقدار بسیار کمی شامپو بدن نوزاد استفاده کنید.

آب‌کشی نهایی

در انتها، بدن نوزاد را با آب گرم، آب‌کشی کنید؛ برای این‌کار می‌توانید از کاسه برای ریختن آب‌گرم روی سر و بدن نوزاد استفاده کنید.

مراقبت‌های بعد از حمام و خشک‌کردن صحیح

مراقبت‌های بعد از اولین حمام نوزاد شامل خشک کردن، پوشک کردن و پوشاندن لباس است که در ادامه بررسی می‌شود:

خشک کردن بدن نوزاد بعد از حمام

بلافاصله بعد از شستشو، نوزاد را با حوله‌ای نرم و خشک بپوشانید. هر ناحیه از بدن نوزاد به‌ویژه نواحی چین‌دار پوست (شامل زیربغل، کشاله ران، دور گردن و پشت گوش) را به‌دقت با حوله‌ای نرم و لطیف و به‌آرامی خشک کنید.

نرم‌کننده و ماساژ بدن کودک

از لوسیون، مرطوب‌کننده یا روغن بدن کودک برای جلوگیری از خشکی پوست نوزاد استفاده کنید. نکته بسیار مهم اینکه، این محصولات باید مخصوص پوست کودک بوده و ترجیحا فاقد عطر و ضدحساسیت باشد تا از خشکی پوست و اگزما جلوگیری شود. 

حین استفاده از این محصولات، می‌توانید بدن نوزاد را ماساژ دهید؛ این کار نه‌تنها به گردش خون بهتر در بدن نوزاد کمک می‌کند؛ بلکه او را برای خوابی آرام نیز آماده خواهد کرد. 

پوشک کردن نوزاد

در ناحیه تناسلی نوزاد و کشاله ران‌ از پماد یا کرم مناسب استفاده کنید تا از قرمزی و سوختگی ناشی از پوشیدن پوشک جلوگیری شود؛ سپس نوزاد را به‌آرامی پوشک کنید.  

پوشاندن لباس

اکنون می‌توانید لباس‌های نوزاد را بپوشانید. دقت کنید که از کلاهی نرم و مناسب برای خشک شدن موهای کودک استفاده کنید؛ این کلاه بهتر است روی گوش‌ها را بپوشاند.

کوتاه کردن ناخن نوزاد

بعضی از نوزادان با ناخن‌های بلندی متولد می‌شوند و برای جلوگیری از آسیب به آن‌ها باید ناخن‌ها را کوتاه کنید. 

اگر از آن دسته والدینی هستید که از هر لحظه شیرین نوزاد خود عکس می‌گیرید، عکس اولین حمام نوزاد نیز می‌تواند ایده خوبی برای ثبت خاطرات باشد. 

تفاوت اولین حمام نوزاد قبل و بعد از افتادن بند ناف

اولین حمام نوزادان قبل و بعد از افتادن بند ناف تنها یک تفاوت کوچک دارد که به شرح زیر است.

بهترین زمان روز برای حمام نوزاد

بهترین زمان روز برای حمام نوزاد بستگی به شرایط نوزاد و والدین و وقت آزاد آن‌ها دارد. برخی از والدین، حمام صبح را انتخاب می‌کنند؛ چون نوزاد کاملا هوشیار است و راحت‌تر می‌توانند او را حمام کنند. اما برخی دیگر ترجیح می‌دهند قبل از خواب، نوزاد خود را حمام کنند؛ در این شرایط نوزاد به‌دلیل تماس با آب‌گرم و نوازش‌های والدین آرام‌تر شده و راحت‌تر به خواب می‌رود.

نکته مهم اینکه هرگز نباید بلافاصله بعد از شیر خوردن، نوزاد را حمام کنید؛ بهتر است اجازه دهید شکم او کمی آرام شود. 

به‌نقل از سایت nhs

زمانی را انتخاب کنید که کودک شما بیدار و راضی است؛ مطمئن شوید که اتاق گرم است و همه چیز از قبل آماده است. 

Choose a time when your baby is awake and content. Make sure the room is warm. Get everything ready beforehand.

چرا تا 24 ساعت برای حمام بردن نوزاد برای اولین بار صبر کنیم؟

در ادامه دلایل به‌تاخیر انداختن حمام نوزاد برای اولین بار آمده است:

افت دمای بدن

نوزادانی که فورا حمام می‌شوند؛ ممکن است بیشتر در معرض مشکلاتی مانند هیپوترمی یا سرمازدگی قرار بگیرند. 

افت قند خون نوزاد

استرس جزئی ناشی از حمام‌ زودتر از موعد ممکن است باعث افت قند خون (هیپوگلیسمی) در برخی نوزادان شود.

پیوند عاطفی و شیردهی

نوزاد بعد از تولد نیازهای اولیه مهمی به شرح زیر دارد:

• مراقبت پوست به پوست مادر با نوزاد؛
• پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد؛
• میزان موفقیت اولین شیردهی.

بنابراین حمام بردن نوزاد برای اولین‌بار در بازه زمانی کوتاهی بعد از تولد، مانع از تجربه نیازهای اولیه بالا خواهد شد. 

به‌نقل از سایت healthychildren

مطالعه‌ای نشان داده که پس از تاخیر 12 ساعته در اولین حمام نوزاد، در مقایسه با آن‌هایی که در چند ساعت اول حمام شده‌اند؛ 166% افزایش موفقیت در شیردهی در بیمارستان مشاهده شده است. 

One study showed a 166% increase in hospital breastfeeding success after implementing a 12-hour delay in baby's first bath compared to those bathed within the first couple hours.

خشکی پوست نوزاد

ورنیکس، ماده‌ای سفید و مومی‌شکل است که پوست نوزاد را قبل از تولد پوشانده و در واقع به‌عنوان نوعی مرطوب‌کننده طبیعی عمل می‌کند. برخی از متخصصان معتقدند که ورنیکس حتی ممکن است خواص ضدباکتریایی نیز داشته باشد.

به‌همین‌دلیل نیز آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند ورنیکس برای مدتی روی پوست نوزاد بماند تا از خشک شدن پوست ظریف او جلوگیری شود. این موضوع به‌ویژه برای نوزادان نارس اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ چون پوست آن‌ها مستعد آسیب است. 

نکات اولین حمام کودک

در اولین حمام نوزاد بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

• اگر آب وارد گوش نوزاد شد؛ سر او را کج کرده و لاله گوش را به‌آرامی به سمت پایین بکشید تا آب خارج شود.
• هرگز از گوش‌پاک‌کن برای تمیز کردن گوش نوزاد استفاده نکنید. بهتر است بعد از پوشیدن لباس‌های کودک او را به سمتی بخوابانید که آب داخل گوش رفته است. 
• باتوجه‌به اینکه اولین حمام نوزاد طبق پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی 24 ساعت بعد از تولد است؛ بنابراین بند ناف هنوز خشک نشده؛ در نتیجه باید حمام اسفنجی را امتحان کنید. 
• تمامی وسایل مورد نیاز اولین حمام نوزاد را کنار دست خود قرار دهید تا نیازی نباشد برای برداشتن وسایل مختلف، دستان خود را از روی نوزاد بردارید. به‌این‌ترتیب امنیت او حفظ خواهد شد. 
• اولین حمام نوزاد باید کوتاه و ملایم باشد؛ بنابراین مدت زیادی در حمام نمانده و بدن کودک را با ملایمت کامل بشویید. 

به‌نقل از سایت healthychildren

هرگز نوزاد را حتی برای لحظه‌ای در وان تنها نگذارید. بیشترین آمار غرق شدن کودکان داخل خانه در وان حمام اتفاق می‌افتد و بیشتر از نیمی از مرگ‌ومیرهای وان حمام مربوط به کودکان زیر 1 سال است. 

Never leave a baby alone in the bath, even for an instant. Most child drownings inside the home occur in bathtubs, and more than half of bathtub deaths involve children under 1 year of age.

• در طول حمام اسفنجی، بدن کودک را در حوله‌ای خشک بپیچید و فقط قسمت‌هایی از بدن که در حال شستشو است را بیرون بیاورید. 
• چین‌های زیر بغل، پشت گوش‌ها، جلو و پشت گردن را به‌دقت تمیز کنید؛ در مورد نوزادان دختر به چین‌های ناحیه تناسلی توجه ویژه داشته باشید. 
• فقط در شرایطی که بند ناف نوزاد با ادرار یا مدفوع کثیف شده باید اطراف آن را بشویید. 

جدول نکات اولین حمام نوزاد

در جدول زیر تمامی اطلاعاتی که ارائه شده به‌صورت خلاصه آمده تا دید کلی‌تری به موضوع داشته باشید.

اولین حمام نوزاد؛ تمیزی همراه با آرامش

طبق مطالعات سازمان بهداشت جهانی (WHO)، نوزادی که تازه متولد شده نیازی به حمام ندارد و باید برای اولین حمام نوزاد تا 24 ساعت صبر کرد. این کار مزایای بسیاری زیادی برای نوزاد دارد که شامل زمان بیشتر برای تماس پوست‌به‌پوست با مادر، موفقیت بیشتر برای شیردهی و جلوگیری از خشک شدن پوست نوزاد به‌دلیل از بین رفتن نرم‌کننده‌ای طبیعی به‌نام ورنیکس است. بنابراین آکادمی اطفال آمریکا نیز پیشنهاد می‌کند حداقل برای حمام کردن نوزادان تا 24 ساعت صبر کنید. 

منابع

healthychildren

mayoclinic

who

nhs