راهکارهایی موثر برای پیشگیری از زخم نوک سینه در دوران شیردهی

خشکی نوک سینه و زخم نوک سینه هم در بارداری و هم در شیردهی می‌تواند اتفاق بیفتد؛ اگرچه زخم سینه در شیردهی  شایع‌تر است. علت زخم شدن نوک سینه در زنان گاهی تغییرات فیزیولوژیک بدن آنهاست و گاهی هم آسیب‌هایی است که در دوران شیردهی به نوک سینه آنها وارد می‌شود. بارها گفته‌ایم که تغذیه با شیر مادر بسیار مهم است، اما مطمئنا زخم سینه در شیردهی  می‌تواند این دوران را به دورانی دردآور تبدیل کند و کارایی شما را کاهش دهد. خوشبختانه روش‌هایی برای پیشگیری از زخم نوک سینه و درمان زخم سینه در شیردهی و بارداری وجود دارد. در این مقاله قصد داریم هم به علت زخم شدن نوک سینه در زنان اشاره کنیم و هم راه درمان زخم شدن سینه در شیردهی و بارداری را ارائه دهیم. در مواردی هم ممکن است درمان زخم سینه در شیردهی نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد که به شما خواهیم گفت.

علت زخم شدن نوک سینه در زنان

زخم سینه در شیردهی مشکل بسیار متداولی است که بسیار از مادران با آن مواجه می‌شوند. در ادامه به شایع‌ترین علل زخم سینه در مادران شیرده اشاره شده است:

چفت شدن نامناسب دهان کودک با نوک پستان

علت اصلی زخم سینه در شیردهی چفت شدن نامناسب نوک پستان در دهان نوزاد است. این موضوع باعث می‌شود که نوزاد به‌جای مکیدن، شروع به جویدن نوک پستان با لثه‌هایش کند. همچنین جدا شدن نوزاد از پستان نیز باید به شکل صحیح انجام شود.

استفاده از شیردوش نامناسب

یک علت زخم شدن نوک سینه در شیردهی نیز استفاده نامناسب از شیردوش است، به‌خصوص اگر از شیردوش برقی استفاده می‌کنید. درصورتی‌که قدرت مکش شیردوش را زیاد بالا ببرید، می‌تواند به نوک پستان آسیب برساند.

برفک زدن نوک سینه

زخم سینه در شیردهی  می‌تواند در اثر انتقال برفک از دهان کودک به نوک پستان نیز اتفاق بیفتد. درصورتی‌که کودکتان دچار برفک دهان شده و نوک پستان‌های شما نیز دچار قرمزی، خارش یا درد شده و حتی گاهی  تیر می‌کشد، به‌احتمال‌زیاد این عفونت به شما منتقل شده است. شما میتوانید عکس برفک زبان نوزاد را در مقاله مربوطه ببینید.

خشکی نوک سینه

خشکی نوک سینه نیز احتمال بروز زخم سینه در شیردهی  را افزایش می‌دهد. درصورتی‌که قبلاً هم دچار اگزما یا خشکی پوست بودید، بیش از دیگران در معرض خشکی نوک سینه در شیردهی قرار خواهید داشت.

چسبندگی زبان کودک

نادرترین علت زخم شدن نوک سینه در زنان عارضه‌ای به نام چسبیدن زبان به کف دهان در نوزادان است. در این نوزادان، پرده‌ای که زبان را به کف دهان متصل می‌کند کوتاه است یا به سمت نوک زبان پیشروی کرده است. این عارضه با یک جراحی ساده قابل درمان است. درصورتی‌که سایر علل زخم نوک سینه در شیردهی در مورد شما صدق نکند، پزشک این علت را در کودک جستجو خواهد کرد.

علت زخم نوک سینه در بارداری

زخم نوک سینه در بارداری نیز می‌تواند وجود داشته باشد و تنها مربوط به دوران شیردهی نیست. علت زخم نوک سینه در بارداری معمولاً تغییرات هورمونی بدن زنان در این دوران است. این تغییرات باعث خشکی و ترک پوست سینه در بارداری می‌شود که به‌ویژه نوک پستان را درگیر می‌کند. زنانی که به‌طورکلی پوست خشکی دارند و یا دچار اگزما هستند، نیز با احتمال بیشتری دچار زخم‌های دوران بارداری خواهند شد.

معمولاً افرادی که دچار زخم نوک سینه در بارداری شوند، دچار زخم سینه در شیردهی نیز می‌شوند. به همین دلیل درمان ترک نوک سینه در بارداری و جلوگیری از شقاق سینه برای پیشگیری از زخم‌ها چه در دوران بارداری و چه در شیردهی، بسیار اهمیت دارد.

شما همچنین می‌توانید برای پیشگیری و درمان سریع زخم نوک سینه در شیردهی و بارداری اقداماتی که در بخش‌های بعدی آمده است را انجام دهید. 

چفت شدن کودک با پستان را کنترل کنید

یادگرفتن شیوه صحیح شیردهی به نوزاد به زمان نیاز دارد. برای به‌دست آوردن چارچوب مناسب، بسیاری از نوزادان و مادران باید تمرین کنند. درصورتی‌که چفت شدن صحیح بین دهان کودک و پستان مادر صورت بگیرد، هم می‌توانید شیر بیشتری به کودک بدهید و هم از ایجاد درد و آسیب‌دیدگی در ناحیه نوک پستان پیشگیری کنید.

کودک ممکن است به دلایل مختلفی در چفت شدن با پستان مادر مشکل داشته باشد. شایع‌ترین علت زخم سینه در شیردهی  چفت شدن‌های سطحی و کم‌عمق است. به یاد داشته باشید که در فرایند شیردهی، کودک قرار است از پستان تغذیه شود نه نوک پستان! لب‌های کودک باید کاملاً ناحیه رنگی نوک سینه که آرئولا نام دارد را بپوشاند. یک جفت‌شدگی کم‌عمق باعث ایجاد مکش زیاد در ناحیه نوک پستان می‌شود و می‌تواند دردناک شاد. چفت شدگی نامناسب همچنین می‌تواند باعث کبود شدن نوک پستان شود و یک علت زخم شدن نوک سینه در زنان باشد.

*مشاهده عکس تغییر رنگ نوک پستانها در بارداری +دلایل و علتها

چگونه از چفت شدن دهان کودک با پستان مطمئن شویم؟

• به‌محض نزدیک شدن نوزاد به پستان برای تغذیه، به‌آرامی چانه نوزاد را نگه دارید و باز کنید.

• قبل از اینکه آنها را به طرف پستان هدایت کنید، نوک بستان را روی لب بالایی کودک بکشید تا کودک دهانش را کاملاً باز کند، درست مانند خمیازه کشیدن. 

• اگر بار اول چفت شدگی به خوبی رخ نداد، آنها را جدا کنید و دوباره همین مراحل را تکرار کنید.

• اگر در بیمارستان زایمان کرده‌اید، از پرستاران بخواهید که در طول مدت اقامتتان در بیمارستان، چفت شدگی نوزاد شما را بررسی کنند و راهنمایی‌های لازم را به شما بدهند. پزشک زنان یا ماما نیز می‌تواند در این باره به شما کمک کند.

• درصورتی‌که نتوانستید خیلی زود چفت شدن نوزاد با پستان را مدیریت کنید، می‌توانید از محافظ نوک سینه به‌طور موقت و تحت هدایت یک مشاور شیردهی استفاده کنید.

قفل شدگی کودک با پستان را از بین ببرید

زمانی که تغذیه کودک به پایان رسید، برای پیشگیری از زخم نوک سینه مهم است که قبل از جدا کردن کودک، مکش بین دهان کودک و نوک پستان را قطع کنید. برای کمک به باز کردن این قفل‌شدگی، به‌آرامی انگشت خود را بین پستان و لثه کودک قرار دهید تا مکش را بشکند؛ سپس سر کودک را از سینه خود دور کنید. 

چسبندگی زبان کودک را درمان کنید

درصورتی‌که علت زخم شدن نوک سینه در زنان چسبندگی زبان کودک باشد، تا زمانی که این مشکل برطرف نشود، درمان زخم نوک سینه در شیردهی ممکن نیست. تشخیص و درمان این مشکل فقط توسط پزشک متخصص ممکن است؛ بنابراین سعی نکنید خودتان زبان کودک را مورد بررسی قرار دهید. چسبندگی زبان را می‌توان به شیوه جراحی درمان کرد؛ گاهی هم ممکن است پزشک شیوه‌هایی را برای مدیریت این وضعیت در دوران شیردهی به شما پیشنهاد کند.

نحوه بغل کردن کودک را تغییر دهید

انواع مختلفی از روش‌های بغل کردن نوزاد در هنگام تغذیه با شیر مادر وجود دارد. رعایت طرز صحیح بغل کردن نوزاد  علاوه بر اینکه می‌تواند بر راحتی شما و کودکتان در هنگام شیردهی تأثیر بگذارد، می‌تواند به پیشگیری از زخم نوک سینه در هنگام شیردهی نیز کمک کند.

طرز صحیح بغل کردن نوزاد به این‌گونه است که سر نوزاد موازی با پستان شما باشد، فرقی نمی‌کند که سر نوزاد به‌صورت عمودی قرار گرفته باشد یا به‌صورت افقی، مهم این است که نسبت به پستان شما زاویه نداشته باشد. همچنین می‌بایست شکم آنها در تماس با بدن شما قرار بگیرد.

به‌طورکلی نکات زیر را در نظر بگیرید:

• باسن و صورت کودک را در هنگام شیردهی به سمت خودتان بچرخانید.

• برای پیشگیری از زخم سینه در شیردهی حالت‌های مختلف شیردهی را امتحان کنید و وضعیت شیردهی را چند وقت یک‌بار تغییر دهید.

• در صورت نیاز می‌توانید از لوازم کمکی برای شیردهی به نوزاد استفاده کنید مانند بالش یا صندلی شیردهی.

• به‌جای اینکه خودتان روی دهان کودک خم شوید و پستان را وارد دهانش کنید، کودک را به پستان نزدیک کنید.

از پر شدن شیر در سینه‌ها جلوگیری کنید

برای جلوگیری از زخم سینه در شیردهی، نباید اجازه دهید که سینه‌هایتان پر از شیر شود. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که فواصل بین شیردهی طولانی شود، یا هنگامی‌که در مراحل اولیه شیردهی هستید و هنوز میزان تولید شیر در پستان‌های شما با نیاز کودک تطابق نیافته است.  

پر شدن سینه‌ها خود می‌تواند علتی برای درد و زخم سینه در شیردهی باشد. بعلاوه می‌تواند چفت شدن مناسب کودک هنگام تغذیه با شیر مادر را مختل کند. اگر چنین شرایطی را تجربه می‌کنید، ممکن است لازم باشد قبل از شیر دادن، مقداری از شیر خود را تخلیه کنید.

برای تخلیه کردن شیر یکی از این روش‌ها را امتحان کنید:

• روی سینک خم شوید و با کمک یک حوله گرم و مرطوب، یکی از سینه‌ها را تخلیه کنید. سپس مجدداً با یک حوله گرم و مرطوب به سراغ سینه بعدی بروید.

• برای تخلیه مقادیر کمتر شیر، می‌توانید از پمپ سینه هم استفاده کنید (در صورت تمایل می‌توانید آن را در فریزر برای کودکتان ذخیره کنید).

• وقتی‌که در حمام هستید سینه‌ها را به‌آرامی ماساژ دهید و بگذارید شیر بیرون بیاید.

جلوی برفک زدن نوک سینه را بگیرید

هر بار که شیردهی را انجام می‌دهید، نوک پستان شما با شیر خیس می‌شود. این می‌تواند به ایجاد برفک در نوک سینه‌ها منجر شود ، که یک عفونت مخمری است. نوک سینه‌هایی که دچار برفک شده، به رنگ صورتی روشن است و درد زیاد دارد.

برفک در هنگام شیردهی می‌تواند بین مادر و نوزاد منتقل شود. به این معنا که اگر نوزادتان برفک دهان داشته باشد، می‌تواند به نوک سینه‌های شما منتقل کند و اگر نوک سینه‌های شما برفک بزند، ممکن است دهان نوزاد نیز دچار برفک شود. بنابراین می‌بایست این شرایط فوراً توسط پزشک معالجه شود.

برای جلوگیری از برفک نوک سینه اقدامات زیر را انجام دهید:

• نوک سینه‌ها را در فاصله بین وعده‌های شیردهی، خشک کنید. برای این کار می‌توانید از باد سشوار استفاده کنید، یا با یک حوله کودک آن را خشک کنید و یا مدتی سینه‌ها را بدون لباس‌زیر و در معرض هوا قرار دهید تا کاملاً خشک شود. هنگام استحمام، از یک صابون ملایم برای شستشوی نوک پستان خود استفاده کرده و کاملاً آبکشی کنید.

• اگر مرتباً شیر از پستان شما نشت می‌کند، از پدهای سینه استفاده کنید و آنها را مرتباً تغییر دهید تا از به دام افتادن رطوبت در این ناحیه جلوگیری کنید. لباس‌زیر خیس و نوک سینه مرطوب یک محل مناسب برای پرورش مخمرهایی است که باعث برفک سینه می‌شوند.

نوک سینه‌ها را مرطوب کنید

علاوه بر اینکه باید نوک سینه‌های خود را تمیز و خشک نگه دارید، ممکن است نیاز به مرطوب کردن آنها نیز داشته باشید. نوک سینه‌ها حساس هستند و در صورت خشکی نوک سینه در شیردهی و بارداری، ممکن است دچار ترک و خونریزی شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌ها بهترین راه درمان ترک نوک سینه در بارداری و شیردهی است.

انواع مختلفی از پماد برای زخم سینه در شیردهی و بارداری در داروخانه‌ها وجود دارد که معمولاً نیازی هم به نسخه پزشک ندارند. مهم این است که شما فقط از محصولاتی برای خشکی نوک سینه استفاده کنید که برای نوزادان بی‌خطر باشند؛ زیرا آنها قرار است دهان خود را مستقیماً روی نوک پستان شما بگذارند! برچسب‌های محصول را بخوانید و از پزشک خود راهنمایی بگیرید که کدام کرم‌ها را توصیه می‌کند. کرم لانونین، بهترین کرم برای درمان شقاق سينه و زخم‌های آن در اثر مکیدن نوزاد است.

برای استفاده از پماد برای زخم سینه در شیردهی ابتدا ناحیه را با آب تمیز کرده و بعد از تغذیه کودک، کرم شقاق سینه را بمالید تا پوست شما زمان کافی برای جذب آن قبل از تغذیه بعدی داشته باشد.

شیردوش با اندازه سپر مناسب انتخاب کنید

اگر از شیردوش استفاده می‌کنید، استفاده از سپر یا فلنج با اندازه اشتباه، می‌تواند باعث تحریک و درد پستان شما شود. همچنین می‌تواند بر میزان شیر خارج‌شده در هنگام پمپاژ تأثیر بگذارد. سپر یا فلنج رابطی است که به کمک آن نوک پستان در وضعیت مناسبی برای مکش قرار می‌گیرد.

اگر بخش زیادی از قسمت رنگی نوک سینه (آرئولا) داخل سپر یا فلنج قرار گرفت، احتمالاً به سپر کوچک‌تری احتیاج دارید. و اگر فلنج نوک پستان شما را تحت فشار و سایش قرار داد، احتمالاً به سپر بزرگ‌تری احتیاج دارید.

همچنین ممکن است لازم باشد که بعد از مدتی اندازه فلنج خود را تغییر دهید، زیرا حجم پستان با گذشت زمان تغییر می‌کند. همچنین، هنگام استفاده از پمپ پستان،  میزان مکش و سرعت مکش را طوری کنترل کنید که احساس راحتی داشته باشید و سینه‌هایتان تحت فشار نباشد. استفاده از پمپاژ بیش‌ازحد قوی منجر به تخلیه شیر بیشتر نمی‌شود، اما ممکن است منجر به زخم سینه در شیردهی شود.

از کمپرس یخ استفاده کنید

استفاده از کمپرس سرد یکی از راه‌های پیشگیری و درمان زخم نوک سینه در شیردهی است. این کار می‌تواند با کاهش تورم و التهاب سینه‌ها، باعث التیام نوک سینه‌ها بعد از شیردهی شود. می‌توانید از یک کمپرس سرد بر روی سینه، نوک سینه و همچنین در زیر بازوی خود استفاده کنید.

حتماً از یک تکه پارچه بین پوست خود و کمپرس یا کیسه یخ استفاده کنید. هرگز یک بسته یخ را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید، به‌ویژه پوست پستان که بسیار حساس است. هر بار برای چند دقیقه از کمپرس یخ استفاده کنید و آن را چند ساعت یک‌بار تکرار کنید. تا جایی ادامه دهید که احساس کنید تورم و التهاب این ناحیه کمتر شده است.

تاولهای نوک پستان در شیردهی را درمان کنید

تاول شیر بر اثر انسداد منافذ نوک سینه ایجاد می‌شود. این تاول‌ها به رنگ زرد یا سفید هستند. برخی از این تاول‌ها خودبه‌خود از بین می‌روند و برخی ممکن است عود کنند.

برای درمان زخم نوک سینه در شیردهی طب سنتی استفاده از ماساژ روغن زیتون را توصیه می‌کند. متخصصین برای درمان سنتی شقاق سینه در شیردهی معتقدند که ماساژ روغن زیتون می‌تواند خشکی نوک سینه را برطرف کند و در درمان ترک سینه در شیردهی مؤثر است. این ماساژ همچنین از ایجاد تاول‌های شیر جلوگیری می‌کند و تاول‌های ایجادشده را درمان می‌کند. برخی از پزشکان بالینی با این روش درمان خانگی زخم نوک سینه در شیردهی موافق نیستند. آن‌ها معتقدند که در صورت وجود زخم نوک سینه در بارداری و شیردهی، ماساژ روغن زیتون می‌تواند خطر خونریزی و عفونت اپستان را بیشتر کند. بنابراین توصیه می‌شود از این درمان گیاهی زخم سينه در دوران شيردهي تا حد امکان جلوگیری شود.

توصیه دیگر این است که ابتدا یک کمپرس گرم بر روی تاول‌های شیر قرار دهید، سپس به‌آرامی نوک سینه‌ها را فشار دهید تا ببینید که شیر از تاول‌ها خارج می‌شود یا نه. درواقع هدف از این کار باز شدن تاول‌ها و تخلیه شیر به دام افتاده در منافذ پوستی نوک سینه است. در صورت وجود تاول‌های دردناک و عودکننده، قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.

از سینه بندهای مناسب شیردهی استفاده کنید

سینه‌بندی که برای شیردهی انتخاب می‌کنید، باید ازنظر اندازه و جنس به‌گونه‌ای باشد که هوا را به خوبی عبور دهد. با این کار می‌توانید از زخم سینه در شیردهی  بر اثر عرق‌سوز شدن و سایش جلوگیری کنید. همچنین بهتر است سینه‌بندهایی را انتخاب کنید که کشسانی خوبی داشته باشند تا به خوبی با تغییرات سایز پستان‌های شما هماهنگ شوند. بعضی از پزشکان نیز توصیه می‌کنند که از سوتین‌های فنردار در دوران شیردهی استفاده نشود. 

برای تسکین زخم نوك سينه در شيردهي از پدهای هیدروژل استفاده کنید

یکی از راه‌های تسکین و درمان زخم نوک سینه در شیردهی و بارداری و جلوگیری از زخم شدن نوک سینه در شیردهی استفاده از پدهای هیدروژل است. این پدها تا حد زیادی درد سینه و التهاب این ناحیه را تسکین می‌دهند. شما می‌توانید این پدها را هم در دمای اتاق استفاده کنید و هم در یخچال قرار دهید تا سرد شود و سپس استفاده کنید.

پدهای ژله‌ای همچنین مانع از چسبیدن و سایش نوک پستان بر روی پارچه سینه‌بند می‌شوند. این پدها به‌ویژه در زنانی که به دنبال درمان ترک نوک سینه در بارداری و شیردهی هستند و یا خشکی نوک سینه در شیردهی را تجربه می‌کنند و در کل همه افرادی که مستعد یا مبتلا به زخم نوک سینه در بارداری و شیردهی هستند، مفید است. این پدها هم نقش پیشگیری‌کننده دارند و هم قدرت تسکین دهندگی.

با اسباب بازی‌های دندانی کودکان جلوی گاز گرفتن نوک سینه را بگیرید

گاهی ممکن است علت زخم شدن نوک سینه در زنان این باشد که کودکشان نوک سینه‌های آنها را گاز می‌گیرد. این اتفاق گاهی مربوط به چفت شدن نامناسب کودک با نوک پستان شماست. گاهی هم می‌تواند در مرحله‌ای از تکامل کودک اتفاق بیفتد. کودکانی که در حال دندان‌درآوردن هستند، ممکن است لثه‌های خود را به نوک پستان شما بکشند  تا حس خارش آن برطرف شود.

برای درمان زخم نوک سینه بر اثر گاز گرفتن کودک از اسباب‌بازی‌های دندانی استفاده کنید. اجازه ندهید که کودک، نوک سینه شما را حین تغذیه یا بین وعده‌های تغذیه با لثه‌اش گاز بگیرد، حتی اگر هنوز دندان درنیاورده است. 

چه زمانی برای زخم سینه در شیردهی به پزشک مراجعه کنیم؟

اکثر خانم‌ها هنگام شروع شیردهی به نوزاد خود، درد نوک پستان را تجربه می‌کنند. چند روز اول و حتی یکی دو هفته اول، برای یادگیری روش صحیح تغذیه با شیر مادر و طرز صحیح بغل کردن نوزاد هنگام شیردهی، بسیار مهم است. زخم سینه در شیردهی طبیعی نیست و باید فوراً به دنبال راه‌های درمان زخم سینه در شیردهی خود باشید. بااین‌وجود، همان‌طور که گفتیم درد و التهاب به‌خصوص در هفته‌های اول کاملاً طبیعی است و نباید شما را نگران کند.

اگر درد شما شدید است یا علائم ورم پستان (ماستیتیس) را دارید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. ورم پستان التهاب بافت سینه است که گاهی شامل عفونت نیز می‌شود. پزشک زنان در مرحله اول به دنبال علت زخم شدن نوک سینه در زنان خواهد بود و همچنین علائم ورم پستان را در شما بررسی می‌کند.

شایع‌ترین علائم ورم پستان شامل موارد زیر است:

• تب

• گرم شدن سینه‌ها

• تورم سینه‌ها

• سرخی سینه‌ها

• چرک

• درد یا سوزش نوک سینه در شیردهی