افسردگی در بارداری | علائم، زمان شروع و خطرات آن برای مادر و جنین

همه خانم ها راجع به افسردگی بعد از زایمان اطلاعاتی دارند. اما اکثریت انها در ارتباط با افسردگی دوران بارداری که از عوارض روحی بارداری به حساب میایند، مطلع نیستند. افسردگی یعنی داشتن احساس ناراحتی و از دست دادن شور و اشتیاق خود نسبت به اتفاقات پیرامون است. عوارض بارداری در واقع بسیار زیاد هستند ولی لزوما همه مادران دچار همه عوارض نمیشوند.هر کدام علائم خاص خود را دارد. افسردگی دوران بارداری نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه بیشتر در مورد دلایل و روشهای درمان افسردگی در بارداری توضیح خواهیم داد.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

نشانه‌های افسردگی حاملگی 

نشانه‌های افسردگی در بارداری معمولا شامل غم و اندوه مداوم، بی‌حوصلگی، تغییر در خواب و اشتها و کاهش علاقه به انجام فعالیت‌های روزمره است. در برخی از مادران باردار همچنین داشتن احساس بی‌ارزشی، اضطراب شدید و افکار منفی مکرر از دیگر علائم مهمی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند. در ادامه برخی از شایع‌ترین علائم افسردگی حاملگی را گردآوری کرده‌ایم.

علائم افسردگی در بارداری عبارتند از:

• اضطراب شدید در رابطه با سلامت جنین
• از فعالیت‌ها و تجربیاتی که در گذشته برای شما لذت بخش بود، لذت نمی‌برند.
• عدم اطمینان به افراد و اتفاقات اطراف
• بی‌توجهی نسبت به وظایف مادری
• تحریک پذیری عصبی
• بی‌خوابی یا بیش از حد خوابیدن
• گریه کردن مداوم در دوران بارداری
• عدم توانایی تمرکز بر موضوعات
• احساس ناامیدی و ناکارآمد بودن، به ویژه در ارتباط با نقش مادری
• عدم افزایش وزن مناسب یا چاقی بیش از حد طی بارداری
• پیروی از رژیم غذایی غیرمغذی
• داشتن افکار مرتبط با خودکشی یا کشتن جنین

نکته قابل توجهی که در این زمینه وجود دارد این است که علائم افسردگی بارداری بسته به ماه بارداری می‌توانند متفاوت باشند که در ادامه به تفکیک ماه بارداری به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• سه‌ماهه اول بارداری (ماه ۱ تا ۳): خستگی شدید، بی‌انرژی بودن، تحریک‌پذیری، بی‌میلی به غذا یا پرخوری و گریه‌های بی‌دلیل.
• سه‌ماهه دوم بارداری (ماه ۴ تا ۶): احساس بی‌کفایتی برای مادر شدن، کاهش تمرکز، ناامیدی، اضطراب درباره آینده و واکنش به تغییرات بدن.
• سه‌ماهه سوم بارداری (ماه ۷ تا ۹): بی‌خوابی یا کابوس‌های مکرر، نگرانی شدید از زایمان، گوشه‌گیری، احساس بی‌ارزشی، کاهش میل به رابطه اجتماعی و داشتن افکار منفی درباره خود یا نوزاد.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

علل بروز افسردگی در بارداری

در بارداری تغییرات هورمونی زیادی در بدن شما رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند خلق و خوی شما را تحت تأثیر قرار دهد. اما مواردی مثل سن ، تحصیلات ، دیدگاه جنسیتی و تفکرات شما نسبت به جنس زن ، استرس ها و فرهنگ جامعه تأثیر بیشتری در بروز افسردگی بارداری دارند.

عوامل مستعد کننده بروز افسردگی در بارداری را در زیر توضیح می‌دهیم

• داشتن سابقه افسردگی یا هرگونه بیماری روانی در خود یا اعضای خانواده
• سابقه مصرف داروهای اعصاب یا ضدافسردگی
• حمایت ناکافی از طرف خانواده، دوستان و جامعه در زمان بارداری
• وجود مشکل در روابط با همسر، خانواده و دوستان
• تجربه خشونت و تجاوز
• بارداری پرخطر یا ناخواسته

افسردگی بارداری از کی شروع می شود و تا کی ادامه دارد؟

شروع خاصی برای افسردگی در بارداری وجود ندارد و این اتفاق ممکن است در هر زنی در زمان خاصی رخ دهد. اما از آنجایی که بروز آن به میزان زیادی تحت تاثیر تغییرات هورمونی است، و شدت این تغییرات در سه ماهه اول بیشتر است، معمولاً از همین دوران نیز آغاز میشود. همچنین در پایان دوران اضطراب ناشی از نحوه تولد فرزند و مسائل بعد از آن نیز میتواند منجر به افسردگی اواخر بارداری شود. در بعضی زنان، علائم از سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری شدت می‌گیرد و حتی در صورت عدم درمان، می‌تواند تا پس از زایمان هم ادامه پیدا کند و تبدیل به افسردگی پس از زایمان شود.

خطرات افسردگی در بارداری

افسردگی در بارداری اگر جدی گرفته نشده و درمان نشود، می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرآفرین باشد. زیرا سلامت هر دو در گرو توجه به مشکلات مادر است. مهم‌ترین خطرات افسردگی در بارداری عبارتند از:

• خطرات افسردگی در بارداری برای مادر: افزایش اضطراب، اختلال خواب، کاهش انرژی، احتمال خود آزاری یا افکار منفی، تغذیه نامناسب و افزایش ریسک ابتلا به افسردگی پس از زایمان.
• خطر افسردگی در حاملگی برای جنین: افزایش احتمال زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، مشکلات رشدی و اختلال در پیوند عاطفی با مادر پس از تولد.
• خطرات افسردگی در بارداری برای خانواده: کاهش کیفیت روابط زناشویی، فشار روانی روی همسر و خانواده و ایجاد مشکلات در مراقبت از نوزاد.

تأثیرات و عوارض افسردگی بر جنین

افسردگی از این دسته بیماریهایی است که قابلیت درمان دارند. اما اگر درمان نشود بر روی سلامت جنین اثر می‌گذارد.

مادر افسرده سلامت خود و جنین را نادیده می‌گیرد. رژیم غذایی سالم نخواهد داشت. به بدن خود اسیر می‌رساند. به مصرف الکل و دخانیات روی می‌آورد. این موارد دست به دست هم داده و سلامت جنین را به خطر می‌اندازند.

یا بالعکس بیش از حد و اندازه نگران سلامت خود و جنین خواهد بود. این تفکرات باعث افزایش استرس و اضطراب می‌شود. از طرفی هورمون‌های استرس بیشتر ترشح می‌شوند. این هورمون‌ها از جفت عبور کرده و وارد بدن جنین می‌شوند و سلامت او را به خطر می‌اندازند. استرس پیش زمینه اصلی سقط، زایمان زودرس ، تولد نوزاد کم وزن است.

به نقل از Mayoclinic

در صورت عدم درمان درمان افسردگی بارداری، ممکن است مادر در دوران بارداری به مراقبت‌های پزشکی لازم توجه نکند. همچنین ممکن است مواد غذایی سالمی را که مادر و جنین به آن نیاز دارند مصرف نکند.

Without treatment for depression, you might not seek the health care you need during pregnancy. You also might not eat the healthy foods you and your unborn baby need.

جلوگیری از افسردگی دوران بارداری

مواردی از قبیل اضطراب در بارداری و استرس می‌توانند زمینه ساز افسردگی در بارداری باشند. لذا رعایت نکات زیر به شما در جهت جلوگیری از تجربه افسردگی در دوران بارداری کمک می‌کند.

• کنترل استرس و اضطراب
• سرگرم شدن با فعالیت های دسته جمعی و جذاب
• ورزش کردن
• داشتن تغذیه سالم و مغذی
• دریافت کافی ویتامین ها و املاح مخصوص بارداری
• گفت و گو با اطرافیان درباره احساسات درونی

راهکارهایی برای گذراندن یک بارداری سالم

1. داشتن یک بارداری سالم ، در دو بعد جسمی و روانی ، مستلزم دقت و اگاهی کافی مادر و پدر می‌باشد.
2. در ابتدا برای باردار شدن برنامه‌ریزی کنید. بارداری ناخواسته شما را در معرض انواع مشکلات جسمی و روانی قرار می‌دهد. هر دو شما باید برای پذیرش یک عضو جدید آماده باشید.
3. تغذیه سالم داشته باشید. کمبود وزن یا افزایش بیش از حد آن به بدن شما آسیب می‌رساند. کمبود ویتامین‌ها و رژیم غذایی غیرمغذی جسم و روان شما را بیمار می‌کند.
4. ورزش کنید. ورزش کردن روزانه به ترشح هورمون‌های مسئول شادابی و نشاط در بدن ما کمک می‌کند. ورزش علاوه بر تقویت عضلات و استخوان ها ، به جذب بهتر املاح و ویتامین‌ها نیز کمک می‌کند.
5. خواب خود را تنظیم کنید. یک خانم باردار روزانه حداقل به ۷ ساعت خواب مفید نیاز دارد. با افزایش فعالیت روزمره ، رعایت بهداشت خواب ، تنظیم نور و دمای اتاق خواب و استفاده از ملزومات خواب مناسب ، نیاز بدن شما به خواب ، به بهترین نحو تأمین می‌شود.
6. نوع زایمان خود را با دقت و مشورت با پزشک انتخاب کنید. خود را برای زایمان آماده کنید.
7. انتخاب یک درمانگر دلسوز و با اخلاق به شما کمک می‌کند روند بارداری خود را به سلامت طی کنید.

درمان و رفع افسردگی در حاملگی

درمان افسردگی بارداری چگونه است؟ افسردگی حاملگی یک بیماری جدی است. اما خوشبختانه به سادگی درمان می‌شود. راهکارهای متفاوتی برای افسردگی ارائه شده است. بر اساس شدت بیماری و شرایط همکاری شما با درمانگر یک یا چند راهکار زیر جهت درمان شما انتخاب می‌شود.

• حمایت اجتماعی: خدمات اجتماعی یا محیط‌های آموزشی مخصوص والدین
• خانواده درمانی: با همکاری همسر و فرزندان برای سلامتی مادر اقدام می‌شود. البته در شرایطی که بچه ها نسبتا بزرگ باشند.
• درمان فردی: کمک گرفتن از روانشناس، روانپزشک ، یا مددکار اجتماعی
• دارو درمانی: با تشخیص پزشک داروهای ضدافسردگی برای شما تجویز خواهد شد.

مصرف داروهای ضدافسردگی در بارداری و اثرات آن

شاید شما تصور کنید مصرف داروهای ضدافسردگی در بارداری ممنوع است. اما اینطور نیست. قطعا هر دارویی عوارض خاص خود را دارد. اما عوارض عدم مصرف آن بسیار بیشتر است. ضمنا تعداد زیادی از داروهای ضدافسردگی برای مصرف در بارداری مجاز و بی خطر هستند.

زمانی که در بارداری تحت نظر پزشک دارو مصرف می‌کنید نگران نباشید.

بعضی از نوزادن که مادران انها طی بارداری داروی ضدافسردگی مصرف می‌کرده‌اند، با عوارضی نظیر بی‌قراری، تنفس تند، لرزش اندام‌ها به دنیا می‌آیند. این عوارض بی‌اهمیت و زودگذر است. نهایتا تا دو هفته پس از تولد از بین می‌رود.

داروهای ضدافسردگی کم‌خطر در بارداری

داروهاییی مانند سیتالوپرام، فلوکسیتین ، سرترالین و... مناسب ترین گزینه هستند. زیرا احتمال نقص جنینی با مصرف انها وجود ندارد. ضمنا خونریزی حین زایمان و پس از آن را افزایش نمی‌دهند.

گروه بعدی مانند دولوکستین سبب افزایش خونریزی در زمان زایمان و بعد از آن می‌شوند. اما تأثیری بر سلامت جنین ندارند.

تفاوت افسردگی بارداری و پس از زایمان

افسردگی حاملگی به علت افزایش هورمون ها رخ می‌دهد. اما افسردگی بعد از زایمان به علت کاهش یک‌باره هورمون‌ها اتفاق می‌افتد.

علائم افسردگی بارداری شباهت زیادی با علائم شروع حاملگی دارد. از این رو اصولاً ناشناخته باقی می‌ماند. اما افسردگی بعد از بارداری به دلیل بروز علائم اختصاصی به نسبت تشخیص راحت‌تری دارد.

افسردگی بارداری درصد کمی از مادران باردار را درگیر می‌کند. اما افسردگی پس از زایمان مشکل شایع بین تمام مادران است.

افسردگی حاملگی با ختم بارداری معمولا از بین می‌رود. اما افسردگی پس از زایمان تا مدت‌ها با شما همراه است.

نکات مهم و پایانی

افسردگی در بارداری یکی از مشکلات شایع در بین زنان بارداراست. بنابراین بسیاری از زنان ممکن است در طول بارداری با آن دست و پنجه نرم کنند. زیرا تغییرات هورمونی، نگرانی‌های مربوط به سلامت جنین و استرس‌های زندگی می‌توانند زمینه‌ساز افسردگی شوند.

علائم افسردگی در دوران حاملگی شامل غم مداوم، بی‌حوصلگی، اختلال خواب و اشتها، کاهش تمرکز، ناامیدی و افکار منفی است. زمان دقیقی برای بروز افسردگی بارداری وجود ندارد اما این مشکل ممکن است از ماه‌های ابتدایی بارداری شروع شود و تا پس از زایمان ادامه یابد.

این نوع افسردگی قابل درمان است و مراجعه به پزشک یا روان‌شناس می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. حمایت عاطفی خانواده، همسر و دوستان نقش مهمی در پیشگیری و بهبود افسردگی بارداری دارد. بی‌توجهی به افسردگی در بارداری می‌تواند خطراتی برای مادر و نوزاد به همراه داشته باشد، بنابراین تشخیص به‌موقع و درمان بسیار ضروری است.

سوالات متداول در مورد افسردگی در بارداری

آیا افسردگی می‌تواند باعث سقط یا زایمان زودرس شود؟

بله، افسردگی درمان‌نشده دوران بارداری می‌تواند خطر زایمان زودرس و در موارد شدید، افزایش احتمال سقط جنین را به همراه داشته باشد. علت این امر بیشتر به استرس شدید، تغییرات هورمونی، تغذیه نامناسب و افزایش هورمون‌های استرس مثل کورتیزول برمی‌گردد. تشخیص به‌موقع و درمان افسردگی در دوران بارداری نقش مهمی در کاهش این خطرات دارد.

چه زمانی باید به پزشک یا روان‌درمانگر مراجعه کرد؟

وقتی علائم افسردگی در دوره بارداری بیشتر از دو هفته طول بکشد یا شدت آن باعث اختلال در زندگی روزمره شود، مراجعه به پزشک ضروری است. نشانه‌هایی مثل غم و اندوه یا بی‌حوصلگی مداوم، اختلال خواب، اختلال شدید در اشتها، ناامیدی، احساس بی‌ارزشی، اضطراب شدید درباره بارداری و زایمان و داشتن افکار منفی یا آسیب به خود مواردی مهمی هستند که نیاز به بررسی تخصصی و درمان دارند.

آیا افسردگی در بارداری بعد از زایمان هم ادامه پیدا می‌کند؟

بله، در برخی زنان افسردگی دوران بارداری پس از تولد نوزاد نیز ادامه پیدا می‌کند. در برخی از افراد این نوع افسردگی حتی می‌تواند به افسردگی پس از زایمان تبدیل شود. اگر علائم افسردگی درمان نشود، احتمال تداوم یا تشدید آن پس از زایمان بیشتر است. تشخیص زودهنگام و دریافت حمایت روانی و پزشکی می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.