اضطراب و استرس در بارداری | عوارض و درمان آن

استرس و اضطراب در هر دورانی از زندگی می‌تواند اثرات بسیار مخربی بر روح و جسم افراد داشته باشد، اما در مورد زنان باردار این تاثیرات می‌تواند به مراتب مخرب‌تر و اثرات آن وخیم‌تر باشد. شما در حال پرورش یک موجود در درون خود هستید که تحت تاثیر کاملِ تغیییرات جسمی و روحی شما قرار دارد. تحقیقات زیادی از عوارض استرس در بارداری بر جنین خبر می‌دهند و حتی مشخص شده که استرس در بارداری و سقط جنین با هم در ارتباط هستند. در ادامه قصد داریم در مورد این عوارض و روش‌های درمان این مشکل بیشتر توضیح دهیم.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

استرس در اوایل بارداری و در ماه اخر بارداری

استرس در دوران بارداری به خصوص در اوایل و اواخر آن، تجربه‌ای شایع است که می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. در اوایل بارداری، نگرانی‌ها بیشتر حول محور سلامت جنین، سقط احتمالی، و تغییرات فیزیکی بدن متمرکز است.

در اواخر بارداری نیز، استرس اغلب به دلیل ترس از زایمان، درد آن، نگرانی درباره سلامت نوزاد پس از تولد، و آماده‌سازی برای نقش مادری بروز پیدا می‌کند.

این نگرانی‌ها، چه در اوایل و چه در اواخر بارداری، پاسخی طبیعی به تغییرات بزرگ زندگی هستند.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

عوارض استرس برای زن باردار

داشتن کمی استرس در دوران بارداری طبیعی است. به هر حال زندگی زن باردار در شرف تغییر مهمی است و این موضوع می‌تواند از جهات مختلفی برایش استرس‌زا باشد. ترس از زایمان، ترس از بروز مشکلات برای جنین، ترس از هزینه‌ها، نگهداری و ... همه می‌تواند منجر به بروز استرس در مادر شود. به ویژه که در این دوران تغییرات زیادی در ترشح هورمون‌ها رخ می‌دهد که شاید جلوگیری از استرس را به امری دشوار تبدیل کند. اما وقتی از عوارض استرس در دوران بارداری صحبت می‌کنیم، منظور استرسی است که از کنترل خارج شده باشد. استرس مدامی که انجام کارها را برای زن ناممکن کرده و منجر به افسردگی در بارداری می‌شود. عوارض استرس شدید در بارداری را می‌تواند از دو جنبه مورد بررسی قرار داد: تاثیراتی که بر مادر می‌گذارد و تاثیراتی که بر جنین می‌گذارد. 

عوارض استرس برای زن باردار

زن حامله که دچار استرس شده است، به مشکلات زیادی از جمله سردرد، انواع اختلالات خواب در بارداری، پرخوری یا بی‌اشتهایی در بارداری و تپش قلب در بارداری می‌شود. هر کدام از این مشکلات، جدا از سختی‌ها و ناراحتی‌هایی که برای مادر دارند، بر جنین او نیز تاثیر می‌گذارد. تپش قلب منجر به افزایش فشار خون و افزایش فشار خون منجر پره اکلامپسی شود. پره‌اکلامپسی یکی از عوارض و مشکلات بسیار شایده در بارداری است که منجر به زایمان زودرس می‌شود. بعلاوه استرس دوران بارداری با افزایش خطر سقط جنین همراه است. محققان دریافتند زنانی که دارای رویدادهای منفی یا استرس روانی هستند، دو برابر بیشتر در معرض سقط جنین زودرس قرار دارند. این موضوع به طور ویژه یکی از عوارض استرس در اوایل بارداری است.

* برای ثبت نام در دوره مدیتیشن بارداری زیرنظر مربی حرفه‌ای کلیک نمایید:👈 دوره آموزشی مدیتیشن بارداری 

استرس در بارداری چه تاثیری روی جنین دارد؟

متاسفانه بسیاری از اثرات استرس در بارداری در همان دوران ظاهر نمی‌شوند و تاثیر آن را بعدها روی نوزاد خواهید دید که نه تنها تا دوران کودکی بلکه تا سال‌ها بعد نیز ادامه خواهد داشت. تاثیر استرس بر رشد جنین اثبات شده است. اگر جنینی در اثر استرس مادرش زودتر از موعد به دنیا بیاید بسیاری از اندام‌هایش تکامل نیافته‌اند در نتیجه سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و حتی رشد فیزیکی و مغزی نیز با تاخیر همراه است و در یادگیری نسبت به همسالان خودش کُندتر است. بعلاوه عوارض نارس بودن نوزاد تا بزرگسالی نیز ادامه دارد و آنها در جوانی مستعد امراضی مانند بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت می‌شوند. یکی دیگی از عوارض ترس و استرس در بارداری روی جنین، بروز اختلال نقص توجه و بیش فعالی کودکان است. حتی در تحقیقاتی مشخص شد فرزند زنانی که در دوران بارداری دچار استرس شدید هستند، بیش از دیگر کودکان به افسردگی مبتلا می‌شوند. از دیگر عوارض استرس و عصبانیت در بارداری، وزن کم هنگام تولد است.

به نقل از PubMed/PMC

یافته‌های کلیدی نشان می‌دهند که استرس دوران بارداری می‌تواند به طیف گسترده‌ای از پیامدهای نامطلوب در فرزندان منجر شود، از جمله: اختلالات رشد عصبی، مشکلات در تنظیم هیجانی، کمبودهای شناختی، اختلالات خلقی، و افزایش خطر ابتلال به بیماری‌های روانی. 

Key findings reveal that prenatal stress can lead to a wide range of adverse outcomes in offspring, including neurodevelopmental disorders, emotional dysregulation, cognitive deficits, mood disorders, and an increased risk of psychopathological conditions. 

درمان استرس و اضطراب در دوران بارداری

خوشبختانه روش‌های زیادی برای درمان استرس در بارداری وجود دارد که به شرح زیراند:

* آیا نقص لوله عصبی در سونوگرافی مشخص میشود؟

با اشخاص معتمد صحبت کنید. سعی کنید ساعات زیادی را در کنار دوستان و آشانایانتان بگذرانید و در مورد نگرانی‌های خود با آنها صحبت کنید. این کار جدا از اینکه احساسات شما را تخلیه می‌کند، باعث می‌شود آنها نیز بتوانند راه‌حلی برای مشکلاتتان ارائه کنند. سعی کنید تمرکز خود را افزایش دهید برای این کار می‌توانید ورزش‌هایی مانند یوگا و سایر روش‌های مدیتیشن را امتحان کنید. همچنین تمرین تنفس عمیق و منظم نیزمی‌تواند کمک کننده باشد. در رژیم خود تغییر بدهید و مصرف شکر را به حداقل رسانده و در عوض مصرف آب را افزایش دهید.

اگر استرس شما ناشی از بارداری است می‌توانید با کسب اطلاعات در این زمینه استرس خود را کاهش دهید و بیشتر بر خودتان مسلط باشید. گوش دادن به موسیقی، نقاشی کشیدن و به طور کلی هر کاری که از انجام آن احساس آرامش می‌کنید می‌تواند به کاهش عوارض استرس در سه ماهه اول بارداری کمک کند. انجام این کارها می‌تواند منجر به ترشح كورتیزول و رفع استرس شود.

قرص ضد استرس در بارداری

استفاده از قرص‌های ضد استرس در دوران بارداری باید با احتیاط و فقط با مشورت پزشک انجام شود. برخی از داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب ممکن است برای جنین خطرناک باشند و عوارضی مانند مشکلات قلبی یا تنفسی ایجاد کنند. با این حال، در موارد شدید، پزشک ممکن است برای کاهش عوارض ناشی از استرس شدید بر مادر و جنین، داروهای کم‌خطرتر را تجویز کند. برای درمان استرس در بارداری، معمولاً روش‌های غیردارویی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، یوگا و مدیتیشن در اولویت هستند.

سرگرمی‌های موثر برای کاهش استرس زیاد در بارداری

برای کنترل استرس در بارداری کارهای زیر را امتحان کنید:

انجام ورزش

اگر استرس منجر به عصبانیت و افزایش ضربان قلبتان می‌شود؛ انجام حرکت‌های سریع ورزشی برای رفع آن فوق العاده است. یک فعالیت ناگهانی ضربان قلب‌تان را بالا می‌برد، و حتی اگر کوتاه باشد، چندین انتقال دهنده‌ی عصبی را فعال می‌کند. متخصصین می‌گویند ورزش منجر به افزایش دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین می‌شود که خلق و خوی شما را بهتر کرده و به کاهش بخشی از این اضطراب و استرس کمک می‌کند.

انجام دادن کارهای دستی

متخصصین معتقدند انجام کارهای یدی حواستان را به اینجا و اکنون بازمی‌گرداند. خواه این کار ترکاندن حباب‌های روی پلاستیک باشد یا مرتب کردن خانه، یا حتی انجام بازی‌های کودکان مانند خمیر بازی یا استفاده از اسبا‌ب‌بازی‌های ساختنی و انواع سرگرمی در خانه با وسایل ساده.

ماساژ گرفتن

گیرنده‌های حسی در سطح پوست وجود دارند که این پیام‌ه را به مغز ما ارسال می‌کنند که می‌تواند بدن را وارد فاز استراحت کند. همچنین ماساژ به عنوان یک سرگرمی موثر در کاهش وزن باعث می‌شود از محل تنش در بدنتان آگاه شده و بنابراین آگاهانه آن نواحی را آرام کنید. 

نقاشی و رنگ‌آمیزی

نقاشی و رنگ آمیزی تنها برای بچه‌ها نیست. کتاب‌های رنگ‌آمیزی بزرگسالان در چند سال اخیر طرفداران بسیار زیادی پیدا‌ کرده‌اند. تمرکز روز رنگ‌‌ها به میزان زیادی ترس و استرس را در افراد کاهش می‌دهد. 

برقراری ارتباط اجتماعی با افراد مثبت

می‌توانید با یک دوست یا یکی از اعضای خانواده ارتباط نزدیک‌ برقرار کنید و حتی در فعالیت‌های آرامش‌بخش و موثری مانند پیاده‌روی شرکت کنید. پیاده‌روی در طبیعت، به‌ویژه زمانی که هوا در حال گرم‌تر شدن است، راهی عالی برای افزایش اندورفین است که می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش سطح استرس داشته باشد. 

گوش دادن به موسیقی

یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که به موسیقی گوش دهید، چه از طریق هدفون یا بلندگوها. گوش دادن به موسیقی که واقعاً به شما احساس خوبی می‌دهد و باعث ایجاد روحیه خوبی می‌شود، به کاهش استرسی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنید کمک می‌کند. همچنین می‌توانید اگر بخواهید برقصید، این به شما بستگی دارد.

یوگا یا مدیتیشن

همچنین می‌توانید یوگا یا مدیتیشن انجام دهید. این دو فعالیت ورزشی می‌توانند به داشتن ذهنی آرام و متمرکز کمک کنند و شما را متوجه‌ی خودِ درونتان می‌کنند. با کمک این فعالیت‌ها می‌توانید موقعیت‌ها و اتفاقات حواس پرت کن‌ اطرافتان را کنترل کنید و ذهن بازتری داشته باشید و فشار استرس را کاهش دهید. 

مطالعه یا نوشتن

هر وقت دچار استرس شدید، مطالعه یا نوشتن را به عنوان یک سرگرمی موثر در کاهش استرس استفاده کنید. گاهی اوقات فقط نوشتن آنچه در ذهنتان است، چیزی که شما را تحت فشار قرار می‌دهد و بیرون آوردنش روی کاغذ مفید است. و به این ترتیب می‌توانید لیستی از چیزهایی را که برای آنها سپاسگزار هستید را نیز بنویسید. مطالعه‌ی کتاب‌های مفید نیز می‌تواند برای ساعاتی ذهنتان را از موضوعات استرس‌آور دور کند.

حمام کردن 

با تغییر دمای بدن، سرعت حسی به طور کامل کاهش می‌یابد – شبیه راه‌اندازی مجدد رایانه‌ای است که پنجره‌های زیادی در آن باز است و پردازش بیش از حد انجام می‌شود. بعلاوه می‌توانید برخی دیگر از محرک‌های حسی آرام‌بخش، مانند صابون معطر یا مقداری موسیقی خنک را نیز اضافه کنید.

باغبانی

پرورش گل نیز مانند نگهداری از حیوانات شما را در تماس با طبیعت قرار می‌دهد. همین موضوع می‌تواند تاثیر زیادی بر کاهش استرس شما داشته باشد. برای این سرگرمی موثر در کاهش استرس به تجهیزات زیادی هم نیاز ندارید. حتی اگر باغچه ندارید می‌توانید گیاهانتان در گلدان‌ها بکارید و به آنها رسیدگی کنید.

ارتباط استرس در بارداری و جنسیت جنین

یکی از مسائلی که به تازگی زیاد مورد بحث قرار گرفته، تاثیر استرس بر جنسیت جنین است. یکی از عوارض استرس قبل از بارداری تغییرات زیاد در هورمون‌هاست. مطالعات نشان داده است که استرس منجر به افزایش ترشح کورتیزول شده و در نتیجه شرایط برای جداسازی کورموزوم‌ها به سمت کروموزم زنانه میل پیدا می‌کند و در بیشتر این شرایط، جنین دختر می‌شود. این شرایط بیشتر در زنانی رخ می‌دهد که مدام با بارداری‌های ناموفق رو به رو شده و از این رو در هر با اقدام استرس موفقیت آمیز بودن مراحل لقاح را دارند. تحقیقات در این زمینه ادامه داد.

نکات پایانی

استرس در دوران بارداری یک پدیده طبیعی است، اما استرس شدید و کنترل نشده می‌تواند سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد. عوامل مختلفی از جمله نگرانی‌های اولیه در مورد سلامت جنین و ترس از زایمان در ماه‌های پایانی، می‌توانند این استرس را تشدید کنند. استرس مزمن می‌تواند منجر به عوارضی مانند فشار خون بالا، پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و سقط جنین شود. همچنین، تاثیرات آن بر جنین می‌تواند تا سال‌ها پس از تولد، شامل مشکلات رشدی و رفتاری مانند بیش‌فعالی و افسردگی، ادامه داشته باشد.

برای مدیریت استرس، راهکارهای غیردارویی مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق، و انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند نقاشی، باغبانی و گوش دادن به موسیقی بسیار مؤثر هستند. برقراری ارتباط با افراد مورد اعتماد و صحبت در مورد نگرانی‌ها نیز می‌تواند به کاهش بار روانی کمک کند. در موارد شدید، حتماً با پزشک مشورت کنید؛ زیرا گاهی اوقات برای کنترل استرس و جلوگیری از آسیب به جنین، استفاده از داروهای کم‌خطر تحت نظر پزشک ضروری است.

سوالات متداول درباره اضطراب و استرس در بارداری و پاسخ متخصص

۱. آیا استرس باعث سقط جنین می‌شود؟

بله، استرس شدید و مزمن، به‌ویژه در اوایل بارداری، می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.

۲. استرس جنگ در بارداری را چطور کنترل کنیم؟

با دوری از اخبار منفی، ارتباط با افراد مورد اعتماد و انجام تمرینات تنفسی و مدیتیشن، می‌توان استرس را کاهش داد. در صورت نیاز حتماً از یک متخصص کمک بگیرید.

۳. استرس در بارداری تا چه حدی طبیعی است و چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

کمی استرس طبیعی است. اما اگر استرس شما شدید است و باعث افسردگی، مشکلات خواب یا اختلال در زندگی روزمره شما شده، باید با پزشک مشورت کنید.