عوارض نارس بودن نوزاد

کودکان نارس و زود به دنیا آمده بخاطر شرایطشان بیشتر از بقیه کودکان دچار مشکلات و بیماری می‌شوند. این مطلب در مورد این است که نوزادان نارس در اوایل زندگی و بعدا بیشتر در معرض چه مشکلاتی هستند و برای عوارض نارس بودن نوزاد باید چه کاری کرد.

مراقبت‌های خاص نوزادان نارس

قبل از پرداختن به موضوع عوارض نارس بودن نوزاد لازم است در مورد مراقبت‌های خاص نوزادان نارس بدانید:

شیرخشک مخصوص نوزادان نارس

در صورتی که مادر در شیردهی به نوزاد زودرس به هر دلیلی نتواند به فرزند خود شیر دهد یا در صورتی که پزشک لازم بداند شیر مادر تقویت شود شیرخشک‌های مخصوص نوزادان نارس که فرمول خاصی دارند و نیاز کودکان به رشد بیشتر و سریع‌تر را مرتفع می‌سازند برای این نوزادان تجویز خواهد شد.

مراقبت از نوزادان نارس در خانه

زمانی که پزشکان به شما اجازه می‌دهند تا کودک نارس خود را به خانه ببرید، به احتمال بسیار عملکرد اعضای حیاتی بدن نوزاد کاملا مناسب شده است، اما به هر حال باید برخی نکات را در خصوص این کودکان به دقت تحت نظر داشته باشید.

• ارتباط تنگاتنگ با متخصص نوزادان و اطفال برای مراقبت از نوزادان نارس بسیار مهم است.
• شما باید روند رشد قد، وزن (بر اساس جدول وزن‌گیری نوزاد نارس) و دور سر نوزاد نارس را با دقت بیشتری ثبت کنید.
• دمای خانه برای نوزادان نارس باید گرمتر از نوزادان به دنیا امده در زمان مقرر باشد.
• برای کمتر شدن احتمال عفونت، تا مدتی تعداد مهمانان خانه‌تان را به حداقل برساند.
• در زمان خوابیدن کودک باید مراقب باشید که کودک به پشت بخوابد. روانداز یا پتوی کودک را تا زیربغل او بالا بکشید و بر سرش کلاه نگذارید. دمای مناسب اتاق خواب را برای کودک حفظ کنید. چنین اقداماتی خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزادان در نوزادان نارس را کاهش می‌دهد.

تمرین کانگورو

این حرکت برای نوزادان نارس توصیه شده و باعث افزایش سلامت جسمی و روحی این نوزادان می‌شود. برای انجام این حرکت در یک اتاق گرم در خانه، شیرخوار بدون لباس و فقط با یک پوشک را روی سینه خود قرار دهید و سر کودک خود را به یک طرف بچرخانید تا گوش او مقابل قلب شما باشد. تحقیقات نشان داده که تماس پوست با پوست با نوزادان نارس و مراقبت کانگورو می‌تواند پیوند والد و کودک را تقویت کند، تغذیه با شیر مادر را ارتقا بخشد و سلامت کودک نارس را بهبود بخشد.

با اپلیکیشن گهواره، هر هفته در جریان تغییرات و نیازهای کودکت قرار بگیر.هر روز یک پیام مشاور متناسب با سن کودکت دریافت کن. قد و وزن کودکت رو هر ماه وارد کن تا بهت بگیم رشد کودکت مناسب هست یا نه.

نصب اپلیکیشن گهواره

عوارض کوتاه مدت نارس بودن نوزادان

زردی

شایع‌ترین نوع زردی نوزادان نارس، زردی فیزیولوژیک اما خیلی شدید است. در این شرایط، کبد نوزاد نمی‌تواند بیلی روبین اضافی ناشی از تجزیه گلبول‌های قرمز را از بدن دفع کند. از آنجایی که بیلی روبین مایل به زرد رنگ است، رنگ پوست نوزاد مایل به زرد می‌شود. یرقان(زردی) معمولاً مشکل جدی نیست. اما اگر میزان بیلی روبین بیش از حد زیاد باشد، می‌تواند آسیب مغزی ایجاد کند.

میزان طبیعی بیلی روبین نوزاد باید زیر 5 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد. در بسیاری از نوزادان نارس بیلی روبین بالاتر از این عدد است. رسیدن بیلی روبین حتی به میزان 15-20 میلی گرم در دسی لیتر خطرناک نیست، اما فوتوتراپی قبل از این اعداد شروع می‌شود.

• درمان: درمان استاندارد زردی، نوردرمانی با نور سفید مخصوص(فوتوتراپی) است. فوتوتراپی باعث تجزیه بیلی روبین به ماده‌ای که بدن راحت‌تر آن را دفع می‌کند، می‌شود. در کودکن نارس معمولاً به کمتر از یک هفته فوتوتراپی نیاز است. 

مشکلات کلیوی

کلیه‌های نوزاد معمولاً پس از تولد به سرعت کامل می‌شوند، اما در کودکان نارس این روند ممکن است تاخیر داشته باشد. این به ویژه در نوزادان کمتر از 28 هفته صادق است. به دلیل احتمال وجود مشکلات کلیوی، در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) میزان ادرار نوزاد با دقت ثبت می‌شود. تجویز انتی بیوتیک در این نوزادان هم باید با دقت باشد تا سمیت کلیوی داروها مشکل اضافی ایجاد نکند

• درمان: معمول‌ترین ترین روشهای درمانی محدودیت مایعات و محدودیت نمک(برای مادر) است. کلیه‌های نابالغ معمولاً طی چند روز بالغ شده و عملکرد طبیعی پیدا می‌کنند.

عفونت‌ها

یکی دیگر از عوارض نارس بودن نوزاد این است که نوزاد نارس تقریباً در هر قسمت از بدن ممکن است با عفونت روبرو شود. عفونت در نوزادان نارس درمان به دو دلیل دشوارتر است: اول اینکه سیستم ایمنی نوزاد هنوز کامل نشده و دوم اینکه میزان انتی بادی‌های محافظتی در بدن مادری که زایمان زودرس داشته کمتر است. چون نوزادان نارس به اقدامات تشخیصی و درمانی بیشتری نیاز دارند(رگ گیری، لوله گذاری داخل تراشه و دستگاه کمک تنفسی و ...) احتمال عفونت به این دلایل هم در آن‌ها بالاتر است.

نوزاد مبتلا به عفونت ممکن است برخی یا همه علائم زیر را داشته باشد:

1. کاهش هوشیاری یا کاهش فعالیت‌ها
2. عدم تحمل شیر خوردن
3. ضعف تن(سفتی) عضلات
4. عدم توانایی در حفظ دمای بدن
5. پوست رنگ پریده با دانه دار
6. تعداد ضربان قلب پایین
7. آپنه تنفسی (دوره‌های قطع تنفس)

• درمان: ممکن است برای نوزاد آنتی بیوتیک، مایعات وریدی، اکسیژن یا تهویه مکانیکی (کمک گرفتن از دستگاه تنفس مصنوعی) استفاده شود. اکثر عفونت‌ها بخوبی به درمان پاسخ می‌دهند. هرچه نوزاد زودتر تحت درمان قراربگیرد ، شانس موفقیت درمان بیشتر است.

مشکلات تنفسی

ریه‌های نابالغ نوزادان نارس اغلب فاقد میزان کافی سورفاکتانت(مایعی که قسمت داخلی ریه‌ها را می‌پوشاند و به باز نگه داشتن آنها کمک می‌کند) است. بدون سورفاکتانت، ریه‌های نوزاد نمی تواند خوب باز و جمع شود و این خطر نارسایی تنفسی را افزایش می‌دهد.

• درمان: در حالی که مدت طولانی مدت اتصال به دستگاه تنفس مصنوعی( ونتیلاتور) خودش نیز ممکن است به ریه‌های نوزاد آسیب برساند، ممکن است نیاز به ونتیلاتور اجتناب ناپذیر باشد. پزشکان همچنین ممکن است از داروهای مدر و استنشاقی کمک تنفسی استفاده کنند.

مشکلات قلبی

شایعترین بیماری قلبی نوزادان نارس باز بودن مجرای شریانی(PDA)  است. این به معنای باز ماندن مجرایی بین دو رگ خونی اصلی قلب است. اگر این اتفاق بیافتد ، ممکن است جریان خون اضافی به ریه‌ها برسد. تجمع مایعات در ریه‌ها و نارسایی قلبی از عوارض این مشکل هستند.

*دلیل وجود خون در ادرار نوزاد چیست و چه باید کرد

• درمان: این گروه از نوزادان را می‌توان با داروی ایندومتاسین درمان کرد که باعث بسته شدن مجرای شریانی می‌شود. اگر مجرا همچنان باز باقی بماند، ممکن است جراحی برای بستن مجرای انجام شود.

مشکلات مغزی

برخی از نوزادان نارس دچار خونریزی داخل مغزی می‌شوند. خونریزی خفیف معمولاً باعث آسیب دائمی مغز نمی‌شود، اما خونریزی شدید مغزی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد یا در صورتی که تهدید کننده زندگی نباشد در آینده بر عملکرد شناختی و حرکتی کودک تأثیر بگذارد.

• درمان: درمان مشکلات مغزی ناشی از نارس بودن کودک بسته به شدت مشکل می‌تواند از درمان دارویی تا جراحی متغیر باشد.

عوارض بلند مدت در کودکان نارس

عوارض مهم طولانی مدت نوزادان نارس شامل موارد زیر است:

فلج مغزی

فلج مغزی یا سی پی(CP) نوعی اختلال حرکتی است که بر تن، قدرت و هماهنگی عضلات تاثیر می‌گذارد و در نتیجه کودک در حرکت و تعادل مشکل دارد. 

درمان: درمان خاصی برای فلج مغزی در کودکان وجود ندارد، اما درمان‌هایی برای بهبود عوارض و محدودیت‌ها وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• وسایل کمکی مانند عینک یا لنز، سمعک و وسایل حمایتی برای راه رفتن
• داروهایی برای جلوگیری از اسپاسم(گرفتگی) عضلات، مثل دیازپام و دانترولن
• جراحی‌های مغز و اهصاب و ارتوپدی برای بهبود حرکت

مشکلات بینایی

نوزادان نارس در معرض بیماری رتینوپاتی هستند. در این بیماری رگ‌های خونی در قسمت پشت چشم متورم می‌شوند و این حالت باعث ایجاد تدریجی زخم و جداشدگی رتین(شبکیه) می‌شود. این بیماری خطر کاهش بینایی یا نابینایی کامل را افزایش می‌دهد.

درمان: اگر رتینوپاتی شدید باشد، ممکن است از درمان‌های زیر استفاده شود:

• جراحی کرایو(از بین بردن رگ‌های خونی غیرطبیعی در شبکیه با استفاده از انجماد)
• لیزر درمانی( استفاده از پرتوهای لیزر قدرتمند برای سوزاندن و از بین بردن عروق غیرطبیعی)
• ویترکتومی(جراحی برای برداشتن بافت زخم از شبکیه)

مشکلات شنوایی

در مورد عوارض نارس بودن نوزاد لازم است بدانید برخی از نوزادان نارس دچار کاهش شنوایی می‌شوند و برخی نیز دچار ناشنوایی کامل می‌شوند.

شنوایی سنجی در زمان ترخیص تمام نوزادان از بیمارستان انجام می‌شود اما در مورد کودک نارس اهمیت دوچندانی دارد و باید یکی دو باری در سن‌های بالاتر تکرار شود.

برخی از علائم کم شنوایی در کودکان عبارتند از:

• با صداهای بلند شوکه نمی‌شوند
• با صدای شما به سمت شما نمی‌چرخد
• عدم تقلید صداها در شش ماهگی
• عدم ادای برخی واژه‌ها در یک سالگی

درمان: بسته به علت کم شنوایی کودک، درمان متفاوت خواهد بود. درمان‌ها شامل موارد زیر است:

• جراحي، جاگذاری لوله‌های گوشی، تجویز سمعک، کاشت حلزون

مشکلات دندانی

مشکلات دندان‌ها در سال‌های بعد زندگی یک کودک نارس خود را نشان می‌دهند. این موارد شامل تغییر رنگ دندان‌ها، تاخیر در دندان درآوردن یا عدم تراز بودن دندان‌ها است.

• درمان: یک دندانپزشک کودکان می‌تواند به اصلاح این مشکلات کمک کند. کودکان نارس هم برای دندان‌های شیری و هم برای دندان‌های دائمی خود باید تحت نظر دندانپزشک اطفال باشند.

مشکلات رفتاری

کودکان زودرس بیشتر احتمال دارد که دچار مشکلات رفتاری یا روانشناختی شوند. اختلال کمبود توجه (ADD)  و اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی (ADHD) در این کودکان شیوع بالایی دارند.

• درمان: برنامه آموزشی – مشاوره به همراه سازگارسازی کودک و نیز برخی داروها مثل ریتالین یا آدرال به کودکان دچار مشکلات اختلال توجه و بیش فعالی کمک می‌کنند.

هوش و مشکلات اختلالات شناختی

برخی از پژوهشگران و بخصوص با انجام برخی مطالعات جدید معتقدند که رشد سریع مغزی نوزادان نارس در زمان بلافاصله پس از تولد باعث می‌شود این نوزادان باهوش‌تر از بقیه باشند. اما عقیده کلی و معمول این است که نوزادان نارس و نوزادان با وزن تولید بسیار پایین به طور متوسط ضریب هوشی پایین تری نسبت به نوزادانی که در بارداری 37 هفته یا بالاتر به دنیا می‌آیند دارند. برخی از این کودکان هیچ مشکل بهره هوشی ندارند و حتی شماری از آنان دارای هوش بسیار بالا هستند، اما به طور متوسط نمره ضریب هوشی(IQ) این کودکان حدود 10 تا 12 نمره پایین‌تر از کودکان مشابه غیرنارس است.

نوزادان نارس همچنین بیشتر در معرض خطر مشکلات شناختی طولانی مدت قرار دارند. این اختلالات ممکن است مربوط به رشد شخصیتی، رشد مغزی یا هر دو باشند. برخی از این کودکان سرعت رشد ذهنی کمتری نسبت به نوزادانی که در زمان مقرر به دنیا می‌آیند، دارند.

بیماری‌های مزمن

در ارتباط با عوارض نارس بودن نوزاد لازم است بدانید احتمال بروز برخی بیماری‌ها در کودکان نارس بیشتر از دیگران است. احتمال ابتلا به عفونت‌ها در کلیه مقاطع سنی در آنها بیشتر است. احتمال ابتات به آسم و سوتغذیه هم در آن‌ها از جمعیت عادی بیشتر است. همچنین احتمال ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) در نوزادان نارس بیشتر است.