عمل سرکلاژ چیست و چگونه انجام می‌شود؟

سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم، یک عمل سرپایی است که گاهی نیاز است در دوران بارداری انجام شود. همه بانوان باردار نیاز به انجام این عمل ندارند اما اگر خطر زایمان زودرس به علت نارسایی رحمی، مادر را تهدید کند، این عمل انجام می‌شود تا با دوختن دهانه رحم و بسته شدن آن، جلوی زایمان زودرس و خروج رحم از واژن گرفته شود. در ادامه بیشتر در مورد شرایط و روش این عمل توضیح خواهیم داد.

پادکست خلاصه مقاله عمل سرکلاژ چیست:

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

عمل سرکلاژ چیست و چگونه انجام می‌شود؟

در صورتی که خطر زایمان زودرس به علت نارسایی رحمی، مادر را تهدید کند، این عمل انجام می‌شود تا با دوختن دهانه رحم و بسته شدن آن، جلوی زایمان زودرس و خروج رحم از واژن گرفته شود. معمولاً زمانی که دهانه رحم کوتاه شده باشد یا بیش از اندازه در زمان نامناسب باز شده باشد، عمل سرکلاژ انجام می‌شود. عمل دوختن دهانه رحم یا سرکلاژ از طریق واژن (سرکلاژ ترانس واژینال) یا از طریق شکمی (سرکلاژ ترانس ابدومینال) انجام می‌شود.

* مقاله نارسایی دهانه رحم در بارداری را مطالعه کنید.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

علت انجام سرکلاژ چیست؟

برخی از خانم‌ها در دوران بارداری، به اختلال نارسایی دهانه رحم یا نارسایی سرویکس مبتلا می‌شوند که نتیجه آن، باز شدن دهانه رحم، زودتر از زمان مورد انتظار و سقط جنین است. در بانوان مبتلا به این نارسایی، با افزایش وزن جنین و جفت، رحم توانایی نگهداری و حمل آن‌ها را از دست می‌دهد؛ به‌همین دلیل جنین و جفت به سمت دهانه رحم کشیده شده و در نتیجه سقط رخ می‌دهد. این واقعه بیشتر در زنانی اتفاق می‌افتد که در گذشته سابقه سقط داشته‌اند.

* مقاله عکس جنین در رحم دوشاخ را مطالعه کنید.

خانم‌هایی که به سرویکس در بارداری مبتلا هستند، طی یک عمل جراحی دهانه رحم بخیه زده می‌شود تا سقط جنین رخ ندهد. عمل سرکلاژ در بارداری، برای جلوگیری از تغییرات اولیه دهانه رحم (سرویکس) در زنان باردار انجام می‌شود. بسته بودن دهانه رحم سبب می‌شود که جنین تا هفته 37 تا 38 بارداری در داخل رحم مادر باقی بماند و پیش از موعد متولد نشود. لازم است یادآوری کنیم که معمولاً دوختن دهانه رحم در بارداری، به‌تنهایی نتیجه ندارد و به مادر باردار توصیه می‌شود پس از انجام عمل سرکلاژ، تا زمان رفع شدن خطر احتمالی، استراحت کند.

چه زمانی انجام جراحی سرکلاژ ضرورت دارد؟

عمل سرکلاژ دهانه رحم در مواردی ضرورت دارد که دهانه رحم، تحت فشار ناشی از پیشرفت بارداری، در خطر باز شدن قرار دارد (اندیکاسیون سرکلاژ)؛ ضعیف بودن دهانه رحم می‌تواند در اثر سابقه انجام جراحی LEEP، بیوپسی مخروطی یا آسیب به دهانه رحم ناشی از سقط اختیاری و عمدی اتفاق بیفتد.

• توصیه می‌شود که اگر مادر، سابقه بی‌دلیل زایمان زودرس یا سقط جنین، در سه ماهه دوم بارداری دارد و یا دو سقط بی‌دلیل، در سه ماهه دوم بارداری داشته است، عمل سرکلاژ انجام شود.
• اگر در تصویر مربوط به سونوگرافی هفته 20 تا 24 بارداری، طول گردن رحم در خانمی کوتاه مشاهده شود، به خصوص اگر این خانم، سابقه سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری داشته باشد، سرکلاژ توصیه و تجویز می‌شود.
• اگر قبل از هفته 24 بارداری، باز شدن دهانه رحم در خانمی مشاهده شود، یکی از حالات ضروری برای انجام عمل سرکلاژ محسوب می‌شود، در غیر این صورت، انجام ندادن عمل، ممکن است به از دست دادن جنین منجر شود.
• اگر خانمی به‌رغم استفاده از راه‌های درمانی و دارویی پزشک، دچار سقط‌های مکرر شود، باز هم این اتفاق برای او رخ می‌دهد. انجام عمل سرکلاژ قبل از آمیزش، برای او توصیه می‌شود. اگرچه انجام این عمل قبل از آمیزش، قدرت باروری فرد را کاهش می‌دهد؛ در این خصوص متخصص مربوطه با در نظر گرفتن شرایط بیمار و سقط‌های مکرر او، تشخیص صحیح خود را خواهد داد.
• در مادران بارداری که رحم دوشاخ دارند، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنند و در صورت تجویز پزشک، عمل سرکلاژ انجام شود.

* مقاله کیا با رحم دوشاخ باردار شدن؟ را مطالعه کنید.

زمان انجام سرکلاژ

بهترین زمان انجام سرکلاژ، در 12 تا 14 هفتگی بارداری است اما برخی خانم‌ها، ممکن است دیرتر به انجام این جراحی نیاز داشته باشند. اگر انجام جراحی بعداً ضرورت پیدا کند، احتمالا در بارداری‌های بعدی نیز انجام سرکلاژ دهانه رحم، ضرورت خواهد داشت.

فواید عمل سرکلاژ

• افزایش مدت زمان نگهداری جنین در رحم
• جلوگیری از زایمان زودرس
• کاهش میزان سقط جنین
• افزایش احتمال به دنیا آمدن نوزاد سالم و کامل

انواع سرکلاژ کدامند؟

اگر فیلم عمل سرکلاژ رحم را دیده باشید، متوجه می‌شوید که عمل سرکلاژ به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در ادامه انواع آن ذکر شده است.

• سرکلاژ مک دونالد

سرکلاژ مک‌دونالد، معروف‌ترین روش انجام دوختن دهانه رحم است که معمولا قبل از هفته ۱۵ (بین هفته 12 تا 14 بارداری) انجام می‌شود. در این روش، دهانه رحم به سمت بیرون بخیه زده می‌شود و معمولاً تا پایان هفته  ۳۷ بارداری باز نخواهند شد.

سرکلاژ مک دونالد، یک روش سنتی است و اولین راه امتحان شده برای این عمل محسوب می‌شود.‌ سرکلاژ به روش مک دونالد، در بیشتر بانوان نتیجه مثبت دارد و جزو سرکلاژهای ناموفق نیست.

• سرکلاژ شیرودکار

یکی دیگر از انواع سرکلاژ سرویکس، روش شیرودکار است. این روش که سخت‌تر از روش مک دونالد است، معمولاً برای بانوانی انجام می‌شود که به هر دلیلی، سرکلاژ  به روش مک دونالد برای آن‌ها قابل اجرا نباشد یا این روش سرکلاژ با شکست مواجه شده باشد. در روش شیرودکار، دهانه رحم از داخل بخیه زده می‌شود و این بخیه‌ها قابل مشاهده نیستند. در این روش، گاهی بخیه‌ها برداشته می‌شوند و گاهی به‌عنوان یک روش دائمی از آن استفاده می‌شود.

• سرکلاژ شکمی

چنانچه به هر دلیل سرکلاژ به روش مک دونالد و شیرودکار، قابل اجرا نباشند یا انجام آن‌ها با شکست مواجه شده باشد، سرکلاژ به روش شکمی انجام می‌شود.

در این روش، قسمت بالایی سرویکس را بخیه می‌زنند و این بخیه‌ها را تا پایان بارداری باز نمی‌کنند؛ به‌همین دلیل سرکلاژ شکمی یک روش دائمی محسوب می‌شود.

• سرکلاژ اورژانسی

در مواردی، ممکن است دهانه رحم به‌حدی باز شود که احتمال سقط جنین در هر لحظه وجود داشته باشد، در چنین شرایطی سرکلاژ اورژانسی انجام می‌شود تا از سقط جنین جلوگیری شود. به این بخیه که مانع از تلف شدن جنین می‌شود، در اصطلاح پزشکی «بخیه نجات» گفته می‌شود.

آیا سرکلاژ و زایمان طبیعی با هم در تضاد هستند؟

بسته به روش انجام سرکلاژ، زایمان طبیعی می‌تواند قابل اجرا باشد. باید بدانید که در روش مک دونالد که بخیه‌ها در اواخر بارداری باز خواهند شد و در روش شیرودکار که امکان باز کردن بخیه‌ها وجود دارد، انجام زایمان به روش طبیعی امکان‌پذیر است اما در روش سرکلاژ شکمی، امکان زایمان طبیعی از مادر گرفته می‌شود و زایمان باید از طریق سزارین انجام شود.

احتمال سقط بعد از سرکلاژ  چه قدر است؟

در اغلب موارد، چنانچه سرکلاژ برای درمان نارسایی دهانه رحم انجام شده باشد، تا حدودی خاصیت محافظتی دارد و باز نمی‌شود اما با این حال، تضمین 100 درصدی ندارد. پس لازم است رابطه جنسی وجود نداشته باشد و با استراحت کافی و نسبی در طول دوران بارداری، از سقط جلوگیری شود.

ایا امکان باز شدن سرکلاژ هست؟

بله؛ به هر حال ممکن است به دلایل مختلف، سرکلاژ باز شود؛ اما این موضوع نباید باعث ترس شما شود. باید بگوییم که سرکلاژ یک اقدام درمانی و پیشگیری‌کننده است و تا جای ممکن، خطرات احتمالی را کم خواهد کرد ولی این‌که تا پایان بارداری هیچ مشکلی پیش نیاید، تضمین شدنی نیست.

 در واقع می‌توان گفت که باز شدن سرکلاژ غیرممکن نیست اما به‌ندرت رخ می‌دهد. مهمترین نکته بعد از انجام عمل سرکلاژ، استراحت کردن و دوری از انجام کارهای سنگین است. اگر نشانه‌های زیر را داشته باشید، احتمالاً به علت باز شدن سرکلاژ است؛ بنابراین حتماً پزشک خود را سریعاً در جریان قرار دهید تا اقدامات لازم را برای شما انجام دهد.

علائم باز شدن نخ سرکلاژ

• خونریزی
• آبریزش
• درد زیر شکم و سفت شدن شکم
• احساس خارج شدن چیزی از رحم یا احساس نخ سرکلاژ در واژن

طول دهانه رحم چه قدر باید باشد؟

بسته به این‌که سن بارداری چه قدر است و مادر در کدام یک از هفته‌های بارداری قرار دارد، طول دهانه رحم متفاوت خواهد بود. این‌که نیاز به انجام سرکلاژ برای خانمی وجود دارد یا خیر، بعد از بررسی طول دهانه رحم، در هر دوره خاصی از بارداری مشخص می‌شود.

• هفته 8 تا 14 بارداری: حداقل طول سرویکس 28 میلیمتر و حداکثر 56 میلیمتر
• هفته 15 تا 28 بارداری: حداقل طول سرویکس 26 میلیمتر و حداکثر 52 میلیمتر
• هفته 29 تا 37 بارداری: حداقل طول سرویکس 27 میلیمتر و حداکثر 52 میلیم

به طورکلی، طول دهانه رحم بالای ۳۰ میلی‌متر مناسب و برای بارداری بی‌خطر است. معمولاً در بازه زیر 30، عمل سرکلاژ توصیه می‌شود. به عنوان مثال با طول سرویکس ۲۷، به احتمال خیلی زیاد پزشک عمل سرکلاژ را انجام می‌دهد.

آمادگی‌های لازم قبل از سرکلاژ

بیمار باید شب قبل از عمل سرکلاژ، یک شام سبک مثل سوپ میل کند و بعد از آن هیچ نوع خوراکی و آشامیدنی مصرف نکند. چنانچه بیمار از آسپرین و هپارین مصرف می‌کند، لازم است که مصرف آسپرین را از سه روز قبل و هپارین را یک روز قبل از عمل، طبق دستور پزشک قطع کند. توجه داشته باشید بیمار حداقل باید یک هفته قبل از عمل سرکلاژ، از رابطه زناشویی بپرهیزد.

رعایت نکته‌های زیر شب قبل از انجام سرکلاژ ضرورت دارد:

• بعد از ساعت 12 شب هیچ چیزی میل نکنید؛ حتی نوشیدنی
• زیورآلات خود را بیرون آورید
• پایین تنه خود را از ناف به پایین اصلاح و حتما استحمام کنید.
• قبل از عمل عفونت مربوط به واژن را درمان کنید.
• یک همراه خانم در کنار خود داشته باشید
• اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، با تجویز پزشک مصرف داروها را ادامه دهید.
• آخرین آزمایش سونوگرافی و مشاوره پزشک را همراه خود داشته باشید.

مراقبت‌های بعد از عمل سرکلاژ

• حتماً حداقل تا ۳ روز بعد از عمل سرکلاژ، استراحت مطلق داشته باشید.
• حتماً برای انجام امور منزل از دیگران کمک بگیرید.
• به‌هیچ‌عنوان حداقل تا ۱ هفته نزدیکی نداشته باشید.
• بعد از یک هفته، استراحت نسبی می‌شود. پس فعالیت شدید نداشته باشید، زیاد نایستید، زیاد راه نروید و در حالت نشسته و در راه نمانید.
• کار خانه اگر در حدی باشد که خسته نشوید و مجبور نباشید جسم سنگین بلند کنید یا زیاد فعالیت کنید، اشکالی ندارد.
• در حالت نشستن در ماشین هم نباید بمانید، دراز کشیده باشید و هر یک الی دو ساعت پیاده شوید و قدم بزنید.
• تا جای ممکن سوار ماشین نشده و بیرون نروید تا به دهانه رحم فشار نیاید.
• برای برداشتن چیزی، حتماً بنشینید و زیاد خم نشوید.
• از تحریک کردن نوک سینه و ارضاء شدن جلوگیری کنید.
• از توالت فرنگی استفاده کنید و از مواد یبوست‌زا پرهیز کنید.
• مایعات (آب و آبمیوه بدون شکر) و غذاهای فیبردار (نان کامل و غلات) زیاد مصرف کنید تا به یبوست دچار نشوید.
• در کل از هر وضعیتی که باعث سنگینی شکم روی دهانه رحم شود، پرهیز کنید.
• بعد از این‌که پزشک اجازه حمام کردن داد، از آب و صابون ملایم برای تمیز نگه داشتن بخیه‌ها استفاده کنید.
• حتماً بانداژ یا پدهای مورد استفاده را به محض آلوده شدن تعویض کنید.
• لباس زیر خود را روزانه عوض کنید و از لباس‌های زیر نخی استفاده کنید و از پوشیدن جوراب شلواری‌های تنگ و لباس زیرهایی که از جنس الیاف مصنوعی هستند، خودداری کنید.

پزشک بخيه سركلاژ را هفته چندم باز می کند؟

معمولاً بعد از هفته ۳۷ که بارداری کامل شده و احتمال تولد وجود دارد، باز کردن بخیه‌های سرکلاژ در دستور کار پزشک قرار می‌گیرد تا زایمان صورت گیرد. ممکن است پزشک با توجه به وضعیت مادر، زودتر از هفته 37 هم اقدام به باز کردن بخیه‌ها کند. البته در موارد اورژانسی مانند پارگی کیسه آب یا زایمان زودرس، بخیه‌ سرکلاژ زودتر کشیده می‌شود.

بسته به روش انجام سرکلاژ رحم، باز کردن بخيه سركلاژ ممکن است به صورت سرپایی انجام شود یا این‌که نیاز باشد بیمار در بیمارستان بستری شود. معمولاً كشيدن بخيه سرکلاژ دردی ندارد و بدون بی‌حسی انجام می‌شود اما کمی خونریزی بعد از کشیدن بخیه سرکلاژ وجود دارد. در مواردی که بیمار سزارین می‌شود، ممکن است بخیه‌ها و نخ سرکلاژ باقی بمانند و بعد از سزارین کشیده شوند.

خطرات سرکلاژ

به‌طور کلی انجام ندادن سرکلاژ، از انجام دادن آن پر خطر‌تر است. خطرات احتمالی سرکلاژ بسیار اندک، محدود و البته بعید است؛ خصوصا اگر پزشکی باتجربه این کار را انجام دهد. پس می‌توان گفت که منافع انجام سرکلاژ بسیار بیشتر است و مستقیماً هم هیچ خطر و ضرری را متوجه جنین نمی‌کند. در حالی که با انجام ندادن سرکلاژ،  خطر زایمان زودرس و سقط جنین وجود دارد. خطر عمل سرکلاژ، کمتر از یک درصد است. از جمله عوارض سرکلاژ  که بسیار نادر هستند، عبارتند از:

• عفونت مربوط به داخل رحم
• زایمان زودرس
• آسیب به دهانه ی رحم در حین جراحی
• خونریزی شدید
• انقباض رحمی و درد کمر یا زیر شکم
• پارگی زودتر از موعد کیسه رحمی و دهانه رحم
• تهوع و استفراغ
• تب بالای 38 درجه و لرز
• تنگی گردن رحم

کلام آخر

صرف نظر از هزینه عمل سرکلاژ، انجام این عمل برای بانوانی که دچار مشکلات دهانه رحم و طول سرویکس هستند، ضرورت دارد. مهم این است که پزشک در زمان مقرر تشخیص دهد که این عمل باید برای مادر انجام شود تا به این ترتیب از وقوع سقط به علت نارسایی رحمی جلوگیری شود.