تفسیر نمودار رشد نوزاد چگونه است؟
تفسیر نمودار رشد نوزاد بسیار مهم است؛ چراکه ﺷﻨﺎﺧﺖ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻃﺒﻴﻌﻰ، ﺑﺮاى ﺗﻤﺎم اﻓﺮادى ﮐﻪ از ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ، ﺿﺮورى اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ، اﻳﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻰآﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻧﺤﺮاف از اﻟﮕﻮى ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪه و از ﻋﻮارض آن ﭘﻴﺸﮕﻴﺮى ﮔﺮدد. نمودار رشد کودک می‌تواند یک تصویر کلی از نحوه و چگونگی رشد کودک‌تان از لحاظ جسمی به تفکیک سن و جنسیت او نشان دهد. در ادامه به توضیح نمودار رشد نوزاد از بدو تولد و همچنین تفسیر نمودار رشد پسران نوزاد و دختران نوزاد کودک خواهیم پرداخت.
در تفسیر نمودار رشد نوزاد چه معیارهایی بررسی می‌شود؟
رشد (growth) به معنی افزایش اندازه بدن و تکامل (development) به معنی افزایش عملکرد‌های مربوط به بدن و ذهن است. ویژگی‌های ژنتیکی و محیطی، عاطفی و اجتماعی، نحوه رشد و تکامل کودک را در دوران کودکی تعیین می‌کند. انداره‌گیری‌هایی که باید در نمودارهای رشد بررسی و پیگیری شوند، شامل موارد زیر است:
- قد (Height)
- وزن (Weight)
- دور سر (Head circumference)
در ابتدا چگونگی تفسیر نمودار رشد نوزاد ممکن است اندکی پیچیده به‌نظر برسد، امّا با توضیحاتی که در ادامه می‌آید به راحتی میتوانید نمودار رشد کودک پسر و نمودار رشد نوزاد دختر را از بدو تولد را درک و تفسیر کنید. ابتدا باید با مفاهیمی مانند صدک و چارک آشنا شویم:
معنی صدک در نموداررشد نوزاد چیست؟
در تعاریف آمار و ریاضیات، صدک به مقداری گفته می‌شود که درصد خاصی از نمونه‌های یک متغیر تصادفی کمتر از آن هستند. بیایید این تعریف را ساده‌تر کنیم؛ فرض کنید وزن کودک‌تان را اندازه‌گرفته‌اید و در جدول یا نمودار وزن بر اساس سن کودک قرار داده‌اید. می‌بینید که وزن کودک شما روی صدک 25 قرار گرفته است؛ این به چه معنی است؟ صدک 25 بدان معنی است که 25 درصد کودکان همسن فرزند شما، همین وزن یا وزنی کمتر از وزن فرزند شما دارند و 75 درصد کودکان، بیشتر از فرزند شما وزن دارند.
فرض کنید کودک شما 10 کیلوگرم وزن دارد و در نمودار بر اساس سن، روی صدک 50 قرار می‌گیرد. یعنی 50 درصد کودکان همسن با فرزند شما، 10 کیلوگرم یا کمتر وزن دارند. 50 درصد دیگر بیشتر از 10 کیلوگرم دارند. حالا آیا وزن کودک شما پایین است؟ خیر. صدک به مانند نمرات مدرسه تفسیر نکنید! در ادامه به نفسیر بیشتر موضوع خواهیم پرداخت.
چارک در نمودار رشد نوزاد چیست؟
حال که با صدک آشنا شده‌ایم، بد نیست به مفهوم پرکاربردی در مرکز بهداشت به نام چارک نیز بپردازیم. در جدول وزن بر اساس سن کودک، چارک نام‌گذاری یک صدک خاص است. یعنی برای بعضی صدک‌های پرکاربرد اسم گذاشته‌ایم. اگر صدک را بر اساس قسمت‌های 25 درصدی تعریف کنیم:
- چارک اول همان صدک بیست‌وپنجم است.
- چارک دوم همان صدک پنجاهم است.
- چارک سوم همان صدک هفتادوپنجم است.
طرز خواندن نمودار رشد وزنی نوزاد و کودک
مطالب مرتبط با وزن‌گیری نوزاد، جدول وزن‌گیری نوزاد، زمان‌های اندازه‌گیری و مطالب مرتبط با آن در مقاله‌ای جداگانه بحث شده‌اند. همچنین به علت اهمیت نمودار و جدول وزن‌گیری نوزاد نارس، این مطلب نیز مفصلاً در مقاله‌ای جداگانه بررسی شده است. به همین علت در این مقاله فقط به نمودار رشد قدی و تغییرات دور سر نوزاد می‌پردازیم
نمودار رشد قدی نوزاد و کودک
قد هنگام تولد برای بیشتر نوزادان رسیده بین 45.7 تا 60 سانتی‌متر و به‌طور میانگین 50 سانتی‌متر است. در 6 ماه اول پس از تولد قد نوزاد به‌طور متوسط 1.5 تا 2.5 سانتی‌متر به ازای هر ماه افزایش می‌یابد. از 6 تا 12 ماه قد کودک هر ماه 1 سانتی‌متر افزایش می‌یابد. میانگین قد کودک در یک سالگی 75 سانتی‌متر و در چهارسالگی 100 سانتی‌متر یعنی دو برابر قد هنگام تولد است. این اعداد ثابت نیستند و بعضی شیرخواران جهش‌های رشدی را تجربه می‌کنند که ممکن است در کودک دیگری دیده نشود.
اگرچه طول قد از معیار‌های مهم رشد است امّا چون سرعت تغییرات آن نسبت به وزن، کندتر بوده و همچنین اندازه-گیری آن در نوزادان و شیرخواران تا حدی دشوار است؛ درنتیجه در پایش رشد نسبت به وزن اهمیت کمتری دارد. شکل‌هایی که در ادامه می‌آید، نمودار رشد قدی در دختران از بدو تولد تا 5 سالگی و همچنین نمودار رشد قدی پسران در همین باره سنی از سایت سازمان جهانی بهداشت است.
نمودار رشد قد کودک دختر تا 5 سالگی
نمودار رشد قد کودک پسر تا 5 سالگی
نمودار رشد دور سر نوزاد و کودک
اندازه دور سر هنگام تولد بین 34 تا 37 سانتی‌متر است که در سه ماهه اول زندگی، هر ماه 2 سانتی‌متر به آن اضافه می‌شود. البته میزان افزایش در سه ماه اول بیشتر و پس از آن آهسته‌تر می‌شود به‌طوری که تا دو سالگی به تدریج 10 سانتی‌متر دیگر به دور سر افزوده خواهد شد. پس از دو سالگی، انداره دور سر تا پایان عمر تغییر چندانی نخواهد کرد؛ اصطلاحاً به اندازه بزرگسالی می‌رسد. اندازه دور سر نمایان‌گر رشد مغز است و اندازه‌گیری آن در دوساله اول عمر فوق‌العاده دارای اهمیت است و با اندازه‌گیری دور سر می‌توان از رشد مغز مطلع شد و اقدامات اصلاحی انجام داد. بزرگی دور سر نیز خطرناک بوده و می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تجمع مایع در سر در پی عفونت باشد (هیدروسفالی). در ادامه نمودار رشد دور سر نوزاد دختر و نمودار رشد دور سر پسران از سایت سازمان جهانی بهداشت آورده شده‌است.
نمودار رشد دور سر کودک دختر
نمودار رشد دور سر کودک پسر
نمودار رشد کودک از بدو تولد
برای تفسیر نمودار رشد نوزاد ابتدا قد کودک خود را اندازه‌گیری کنید. سپس نمودار مخصوص دخترها یا پسرها را روبروی خودتان بگذارید. سن فرزندتان بر حسب ماه را انتخاب کنید. حال روبروی ردیف سن، قد او بر حسب سانتی‌متر را پیدا کنید. ببینید که این قد در کدام صدک (ستون عمودی را بالا بروید تا به صدک برسید) قرار دارد. سپس وزن، سن، صدک و تاریخ اندازه-گیری را در جای مشخصی یادداشت کنید. مقادیر اندازه‌گیری شده را با دفعات قبل مقایسه کنید. شما میتوانید پس از چاپ نمودارهای فوق، این مقادیر را روی نمودارهای رشد دختر و پسر نقطه‌گذاری کنید و نگه دارید. برای دور سر هم روند فوق را انجام دهید.
مطایق نمودار مقادیر اندازی‌گیری شده اگر بین صدک سوم تا صدک نود و هفتم قرار گیرد، در محدوده نرمال است و اگر بیشتر از صدک نودوهفتم و کمتر از صدک سوم باشد، غیرطبیعی است و نیازمند بررسی کامل توسط پزشک دارد.
صدک نرمال وزن کودک، برای هر کودک متفاوت بوده و یک عدد خاص نیست. الزاماً کودکی که روی صدک پنجاهم یا همان صدک میانه است، از کودکی که روی صدک پانزدهم قرار دارد، وضعیت سلامتی بهتری ندارد. صدک بالا یا پایین‌تر از صدک پنجاهم، خطری ندارد.
آنچه در روند رشد کودک اهمیت دارد، حفظ حدودی یک صدک و جهش نکردن بین صدک‌هاست. است. یعنی قطار رشد کودک شما باید روی یک ریل ( یک صدک) حرکت کند. خارج شدن قطار از ریل ( چه ناگهانی بالا رفتن و چه پایین آمدن) نشان‌دهنده خطر است. در این مرحله است که برخی والدین می‌پرسند برای رشد سریع نوزاد چه کنیم؟
پس از اندازه‌گیری و ثبت، چهار حالت ممکن است رخ دهد:
- اگر منحنی رشد کودک رو به بالا، مثبت و به سمت منحنی استاندارد باشد؛ نشان‌دهنده‌ی این است که رشد کودک به قدر کفایت و مطلوب است.
- اگر منحنی رشد رو به بالا باشد اما از مسیر استاندارد در حال انحراف است، نشان می‌‌دهد که رشد کودک کند بوده و کودک نیازمند بررسی و توجه بیشتر است.
- اگر منحنی رشد افقی باشد، نشان‌می‌دهد که رشد کودک متوقف شده و باید در اولین فرصت توسط پزشک بررسی شود.
- اگر منحنی رشد رو به پایین باشد نشان‌می‌دهد که کودک باید فوراً به پزشک مراجعه کرده و بررسی‌های لازم صورت گیرد.
تفسیر نمودار رشد نوزاد نارس در مقاله‌ای جداگانه و به تفضیل بررسی خواهد شد.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.