علل و درمان ضعیف بودن اسپرم مردان برای باروری
در کنار مصرف انواع دارو و معجون خانگی برای تقویت تخمدان نباید از کیفیت اسپرم نیز غافل شد. روش درمان ضعیف بودن اسپرم یا راه تقویت اسپرم ضعیف باید بعد از شناسایی علت ضعیف بودن اسپرم انتخاب شود. ابتدا مفهوم ضعیف بودن اسپرم باید کاملا مشخص و موشکافی شود. منظور ضعیف بودنِ حرکت اسپرم است یا ضعیف بودن تعداد نرمال اسپرم یا اینکه شکل و شمایل اسپرم‌ها ضعیف و خارج از نُرم است. اساسا اسپرم‌ها باید به تعداد مشخصی در مایع منی وجود داشته باشند، درصد قابل توجهی از آنها باید وضعیت حرکتی رو به جلو داشته باشند و حتما باید سر و شکل سالمی داشته باشند تا بتوانند به ملاقات تخمک بروند. برای درمان ضعیف بودن اسپرم مردان باید حتما مشخص شود که دقیقا کدام عملکرد اسپرم ضعیف است و باید دقیقا روی کدام عملکرد اسپرم سرمایه‌گذاری شود تا تغییر مثبتی در کیفیت اسپرم‌ها حاصل شود. در ادامه درباره این موضوع بیشتر توضیح خواهیم داد.
از کجا بفهمیم اسپرم ضعیف است؟
یک آزمایش ساده اسپرم به راحتی وضعیت کیفیت اسپرم‌ها را مشخص می‌کند. برای تقویت اسپرم ضعیف و وقوع بارداری حتما باید مشخص شود که کدام عملکرد اسپرم دچار نقص و اِشکال است. تقویت اسپرم ضعیف هم با مکمل‌های دارویی خاص و هم به کمک طب سنتی امکانپذیر است.
دلایل کیفیت پایین اسپرم‌ها
اگر کیفیت پایین اسپرم مربوط به تعداد کم اسپرم در هر مایع منی بعد از انزال است، این موضوع می‌تواند معلولِ علت‌های مختلفی باشد. اساسا تعداد کم اسپرم الیگواسپرمی نیز نامیده می‌شود و یکی از دلایل اصلی ناباروری مردان است. تعداد اسپرم در صورت کاهش کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر منی کم در نظر گرفته می‌شود، اگرچه میانگین آن حدود 75 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر است.
عوامل خطر عبارتند از چاقی یا اضافه وزن، تجربه ضربه یا جراحی در داخل یا اطراف بیضه‌ها و مصرف برخی داروها. موارد دیگری که ممکن است یک مرد را در معرض خطر قرار دهند، عبارتند از قرار گرفتن بیضه‌ها در معرض گرمای بیش از حد یا داشتن سایر مشکلات پزشکی.
فراتر از آن، دلایل مختلفی برای کیفیت پایین اسپرم وجود دارد که می‌توان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد: پزشکی، محیطی و سبک زندگی.
سایر علل محیطی احتمالی شامل قرار گرفتن در معرض علف کش‌ها، آفت کش‌ها، حلال‌ها و سایر مواد شیمیایی صنعتی یا فلزات سنگین است. قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس یا سایر منابع ممکن است به تولید اسپرم نیز آسیب برساند.
اگر کیفیت پایین اسپرم مربوط به حرکت ضعیف آنهاست، این موضوع نیز می‌تواند در باروری تاثیر داشته باشد؛ زیرا اسپرم باید از طریق دستگاه تناسلی زن حرکت کند تا به تخمک برسد و بارداری اتفاق بیفتد.
به طور کلی دو نوع تحرک اسپرم وجود دارد که به نحوه شنای اسپرم اشاره دارد.
اولی تحرک پیشرونده است؛ منظور تحرکی است که در آن عمدتا اسپرم در یک خط مستقیم یا دایره‌های بزرگ شنا می‌کند.
دومی هم تحرک غیر پیشرونده است؛ منظور از این نوع تحرک هم عدم حرکت اسپرم در خطوط مستقیم است یا اینکه اسپرم در دایره‌های بسیار تنگ شنا کند.
برای اینکه اسپرم ها از مخاط دهانه رحم عبور کنند و تخمک زن را بارور کنند، باید حداقل 25 میکرومتر در ثانیه تحرک پیشرونده داشته باشند. تحرک ضعیف اسپرم یا استنوزواسپرمی زمانی تشخیص داده می‌شود که کمتر از 32 درصد از اسپرم‌ها قادر به حرکت موثر باشند.
اسپرم ضعیف چگونه باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
ناباروری با عامل مردانه زمانی است که مشکلی در بیولوژی مرد باعث شود که او نتواند زنی را باردار کند. این شکل از ناباروری بین 40 تا 50 درصد موارد ناباروری را شامل می‌شود و حدود 7 درصد از مردان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
ناباروری مردان معمولا نتیجه کمبود مایع منی است؛ شایع‌ترین علل کمبود مایع منی عبارتند از:
- تعداد کمتر از تعداد اسپرم نرمال یا اولیگواسپرمی
- تحرک ضعیف اسپرم
- شکل غیر طبیعی اسپرم یا تراتواسپرمی
اگرچه حدود 90 درصد از مشکلات ناباروری مردان ناشی از تعداد کم اسپرم است؛ اما با این حال تحرک ضعیف اسپرم نیز عامل مهمی است. بد نیست بدانید که علل تحرک کم اسپرم متفاوت است و بسیاری از موارد قابل توضیح نیستند. مثلا آسیب به بیضه‌ها که اسپرم را می‌سازند و ذخیره می‌کنند، می‌تواند بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارد.
علل شایع آسیب بیضه
- عفونت
- سرطان بیضه
- جراحی بیضه
- مشکلات مادرزادی
- بیضه‌های نزول نکرده
- صدمه و آسیب به بیضه
همچنین استفاده طولانی مدت از استروئیدهای آنابولیک می‌تواند تعداد و تحرک اسپرم را کاهش دهد. مواد مخدر مانند حشیش و کوکائین و همچنین برخی داروهای گیاهی نیز می‌توانند بر کیفیت مایع منی تأثیر بگذارند.
به علاوه واریکوسل، وضعیت وریدهای بزرگ شده در کیسه بیضه، نیز با تحرک کم اسپرم همراه است.
نحوه تشخیص تحرک پایین اسپرم
آنالیز مایع منی اساسی‌ترین و مفیدترین آزمایشی است که به راحتی می‌تواند مشکلات مربوط به اسپرم را شناسایی و کشف کند. به طور کلی از بین هر 10 مرد، 9 نفر به کمک آزمایش اسپرم می‌توانند به مشکلات احتمالی باروری خود پی ببرند. این آزمایش تشکیل اسپرم و همچنین نحوه تعامل آنها در مایع منی را ارزیابی می کند.
نمونه مایع منی برای آزمایشگاه معمولا با خودارضایی جمع‌آوری می‌شود. از مرد خواسته می‌شود قبل از جمع‌آوری نمونه برای افزایش حجم مایع منی، بین 2 تا 7 روز از رابطه جنسی خودداری کند.
حتما لازم است که کل انزال در یک ظرف استریل جمع آوری شود تا از کامل بودن نتایج آزمایش اطمینان حاصل شود.
نمونه معمولا در یک اتاق خصوصی در آزمایشگاه جمع‌آوری می‌شود؛ اگرچه در برخی شرایط می‌توان آن را در خانه تهیه کرد. در این صورت، نمونه باید ظرف یک ساعت برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه تحویل داده شود.
نمونه را نباید در یخچال نگهداری کرد. اگر نمونه را در منزل تهیه می‌کنید و بعد به آزمایشگاه می‌برید، حتما شرایط نگهداری را رعایت کنید. پزشکان توصیه می‌کنند که در حین حمل و نقل نمونه، حتما آن را نزدیک بدن نگه دارید تا در دمای بدن بماند. به این ترتیب آسیبی به نمونه وارد نمی‌شود و برای تجزیه و تحلیل کاملا مناسب است.
گفته می‌شود گاهی اوقات می‌توان نمونه را از طریق مقاربت جنسی، یا در یک کاندوم طراحی شده مخصوص آزمایش semen قبل از انزال جمع آوری کرد. مهم است که برای این کار از کاندوم تجاری استفاده نکنید، زیرا بسیاری از آنها دارای روان کننده یا اسپرم‌کش هستند که می‌توانند نمونه را آلوده کنند.
نمونه‌ها می‌توانند به دلایل مختلف متفاوت باشند، از جمله مدت زمان پرهیز از رابطه جنسی و بیماری. در نتیجه معمولا دو نمونه جمع آوری می شود که بین 2 تا 4 هفته از هم فاصله داشته باشند.
اگر درصد اسپرم با تحرک تدریجی کمتر از 32 درصد باشد، تشخیص ممکن است تحرک ضعیف اسپرم باشد.
نحوه بهبود حرکت اسپرم
تصمیماتی در سبک زندگی وجود دارد که افراد می‌توانند اخذ کنند تا به این ترتیب به بهبود کیفیت و افزایش تعداد اسپرم خود کمک کنند. سیگار کشیدن می‌تواند باروری را کاهش دهد و نشان داده شده است که بر تحرک اسپرم تاثیر می گذارد.
مواد مخدر تفریحی از جمله حشیش، آمفتامین‌ها و مواد افیونی ، مصرف زیاد الکل و تاثیر متادون بر اسپرم و کیفیت آن را نیز نباید نادیده گرفت. پزشکان به افراد توصیه می کنند در صورت تلاش برای باردار شدن از این موارد اجتناب کنند. (در مورد عوارض قرص متادون برای مردان در این مقاله بیشتر بخوانید)
اضافه وزن با شاخص توده بدنی 25 یا بیشتر می‌تواند بر کیفیت و کمیت اسپرم تاثیر بگذارد.
همچنین بین افزایش دمای کیسه بیضه و کاهش کیفیت اسپرم ارتباط وجود دارد. دمای ایده‌آل برای تولید اسپرم حدود 94 درجه فارنهایت یا دقیقاً کمتر از دمای بدن است، بنابراین لباس‌های زیر گشاد و انجام اقدامات ساده برای خنک نگه داشتن بیضه‌ها می‌تواند بسیار کمک‌کننده و موثر باشد.
به علاوه استراحت‌های منظم در صورت کار در یک محیط گرم، و بلند شدن و حرکت کردن در صورتی که فرد مدت‌های طولانی را در حالت نشسته کار می‌کند، می‌تواند در کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارد.
همچنین استفاده از داروهای مکمل یا حتی گیاهان دارویی می‌تواند کیفیت اسپرم‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به ارتقا و افزایش کیفیت اسپرم در تحرک، تعداد و شکل شود.
مکمل‌های تقویت اسپرم برای باروری
اگر به یک داروخانه مخصوص داروهای ناباروری مراجعه کنید و در مورد مکمل و قرص درمان اسپرم ضعیف پرس و جو کنید، انبوهی از مکمل‌ها و داروهای تقویتی اسپرم با قیمت‌های مختلف را به شما معرفی می‌کنند. البته اینکه از کدام مکمل برای چه مشکلی استفاده کنید، بسیار مهم است. بسیاری در مورد اسپرم ضعیف و پسردار شدن نگران هستند؛ زیرا تصور می‌کنند اسپرم ضعیف شانس دختردار شدن را بالا می‌برد؛ این در حالی است که چنین تصوری کاملا اشتباه است. اگر دچار مشکل کیفیت اسپرم هستید و به دنبال درمان ضعیف بودن اسپرم هستید، فقط روی این موضوع تمرکز کنید و به دنبال حواشی نظیر تاثیر اسپرم ضعیف در جنسیت جنین نباشید.
- قرص فرتیل اید فِرهیوِن هلث
- قرص اسپریژن نانو حیات دارو
- ساشه فرتومن او پی دی فارما
- کپسول رویال ژلی اس تی پی فارما
- ساشه آندروفرتی کیو فارما (بهبود کیفیت و افزایش اسپرم)
- پودر افرتیل بهشاد دارو
- ساشه فرتی ویتال سان لایف
- کپسول کانت بوست فِرهیوِن هلث (افزایش تعداد اسپرم در مردان)
- کپسول ول من کانسپشن ویتابیوتیکس
- کپسول موتیلیتی مکس ای ام اس (افزایش تحرک و تعداد اسپرم)
- کپسول موتیلیتی بوست فیرهیون هلث
- ساشه پروکسید پلاس سیگما
- کپسول پروفرتیل لنوس فارما (افزایش تراکم اسپرم)
- قرص و سافت ژل رپروستازیس پری کانسپچوال
- کپسول و قرص سمنكس
- قرص فرتیلمن بی بی استارت
به طور کلی استیل ال کارنیتین، ویتامین C، کلسیم، کوآنزیم Q10، ویتامینD، ویتامین E، امگا 3 ، سلنیوم و روی در بهبود کیفیت اسپرم‌ها تاثیر موثری دارند. هر یک از مکمل‌های یاد شده درصدی از بهترین ترکیبات موثر برای بهبود کیفیت اسپرم را دارند که مصرف بهینه و مناسب آنها در طول مدتی که پزشک تعیین می‌کند، می‌تواند به شدت کیفیت اسپرم‌ها را تقویت کند و بهبود ببخشد.
درمان ضعیف بودن اسپرم در طب سنتی
درمان اسپرم ضعیف در طب سنتی، درمان خانگی اسپرم ضعیف یا درمان گیاهی اسپرم ضعیف روش دیگری است که بسیاری از افراد از آن برای حل مشکلات مربوط اسپرم استفاده می‌کنند. استفاده از انواع گیاهان دارویی و ترکیب آنها با هم می‌تواند در بهبود کیفیت اسپرم‌ها تاثیر داشته باشد. عسل، گیاه جینسینگ، ماهی سمنقور، فلفل سیاه، جوانه گندم، گرده نخل نر، خرنوب، مارچوبه، دوسین و حتی سیر در طب سنتی برای بهبود کیفیت اسپرم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. گیاهان و عرقیات زیر می‌توانند بعد از مصرف مدت زمان مشخصی در کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارند. می‌توانید این گیاهان را در سبد غذایی خود قرار دهید یا بعد از مشورت با یک پزشک طب سنتی از این ترکیبات به بهترین شکل ممکن برای تقویت اسپرم و درمان ضعیف بودن اسپرم مرد کمک بگیرید.
- انار
- گوجه فرنگی
- آووکادوها
- دانه کدو تنبل
- ماکا
- گیاه اپیمدیوم
- نخل اره ای
- سیر
- دامیانا
- عرق گیاهی خارخاسک یا تریبولوس
- عرق سیر
- مارچوبه
- عرق کرفس
- عرق اسفناج
- دمنوش چای سبز
- دمنوش جنسینگ
- دمنوش ریشه ماکا
پدر شدن با وجود ضعیف بودن اسپرم
خوشبختانه ضعیف بودن اسپرم نمی‌تواند به طور کلی انتظار بارداری همسر و پدر شدن را منتفی کند. روش‌های کمک‌باروری مختلفی وجود دارند که در صورت نیاز توسط پزشکان توصیه و اجرا می‌شوند؛
- لقاح داخل رحمی (IUI): لقاح مصنوعی یا همان IUI اولین روش از روش‌های کمک‌باروری است؛ در روش IUI اسپرم جمع‌آوری و شسته می‌شود. سپس سریع‌ترین اسپرم‌هایی که حرکت می‌کنند با استفاده از یک لوله پلاستیکی خوب وارد رحم می‌شوند.
- لقاح آزمایشگاهی (IVF): در طی IVF، به زن دارو داده می‌شود تا تولید تخمک بیشتر و باکیفیت‌تری داشته باشد. تخمک باید از بدن زن استخراج شود و در محیط آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده شود و جنین حاصل از لقاح به روش IVF به رحم زن منتقل شود.
- اهدای اسپرم: اهدای اسپرم تنها در شرایطی است که به هر شکلی و با هر تلاشی حتی یک اسپرم خوب و با کیفیت وجود نداشته باشد و مرد مشکل آزواسپرمی قطعی داشته باشد.
کلام آخر
برای درمان ضعیف بودن اسپرم مردان به جز اینکه به استفاده از داروها و مکمل‌های مختلف و انجام مداخلات پزشک نیاز دارید، باید صبور و شکیبا هم باشید. دور بودن از استرس و کنترل شرایط استرس‌زا به شدت می‌تواند در عملکرد سیستم بدن برای تولید اسپرم تاثیر بگذارد. به طور کلی استرس بالا یکی از مهمترین عللی است که می‌تواند بارداری را به تعویق اندازد. بنابراین در کنار اینکه به تقویت قوای جنسی خود فکر می‌کنید، ریلکس و آسوده خاطر باشید و با رها کردن خود اجازه دهید که هر آنچه که لایق‌اش هستید در بهترین زمان ممکن برای شما رخ بدهد.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.