درمان آفت دهان و لثه کودکان

درمان آفت دهان کودکان به علت و علائم همراه وابسته است. به‌طور مثال علت آفت مکرر دهان می‌تواند انواعی از بیماری خودایمنی باشد. همچنین خطر آفت دهان کودک همراه با تب بالاتر از حالت معمول بوده و نشانۀ برخی بیماری‌هاست. امروزه دارو‌های موضعی مانند ژل و قطره برای آفت دهان کودک کاربرد داشته و به‌وفور استفاده می‌شوند. در ادامه به علت ایجاد و درمان آفت دهان و لثه کودکان می‌پردازیم.

آفت لثه چیست؟

قبل از پرداختن به موضوع درمان آفت دهان و لثه کودکان لازم است بدانید آفت دهان و لثه یک بیماری کودک نوپا است که یک زخم دردناک سه تا پنج میلی‌متری به شکل گرد یا بیضی در مخاط دهان است. مرکز آفت سفید، زرد یا خاکستری و حاشیۀ آن قرمز و متورم بوده و معمولا در عرض 7 تا 14 روز بهبود می‌یابد. آفت دهان در قسمت‌های مختلف مانند لثه‌ها، سطح داخلی لب‌ها، پشت گونه‌ها یا روی زبان دیده می‌شود البته آفت ممکن است در مخاط اندام تناسلی نیز ایجاد شود.

آفت قسمت‌های مختلف دهان مانند آفت لثه، آفت لوزه و آفت گلو در بین کودکان رایج است. خوشبختانه شیوع آفت پس از نوجوانی کمتر می‌شود اما در برخی از موارد ماندگار بوده و می‌تواند نشانۀ برخی بیماری‌ها باشد. 

آفت دهان به دو نوع ساده و پیچیده دسته‌بندی می‌شود. در نوع ساده، آفت به دهان محدود بوده و زخم‌ها کوچکتر از یک میلی‌متر هستند. این نوع از آفت معمولا تا دو هفته بعد بهبود می‌یابد. در نوع پیچیده، زخم‌ها دردناک‌تر، بیشتر و بزرگتر بوده و ممکن است بیش از یک میلی‌متر قطر داشته باشند. این نوع از آفت ممکن است در اندام تناسلی نیز دیده شود. بهبود آفت پیچیده به شش تا هشت هفته زمان نیاز دارد. 

*شربت دیفن هیدرامین برای کودکان برای چیست + دوز مجاز و اثرات جانبی 

علت آفت دهان و لثه در کودکان

گفتیم که درمان آفت دهان و لثه کودکان بستگی به علت ایجاد آفت دارد. عوامل ژنتیکی و محیطی مختلف می‌توانند موجب ایجاد آفت لثه نوزاد شوند. آفت یک واکنش التهابی بوده که به علت به هم خوردن تنظیم سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. از طرفی فرایند ضدالتهابی بدن تضعیف شده و قادر به از بین بردن سریع این التهاب نیست. از علل تشدیدکنندۀ آفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• سابقۀ خانوادگی آفت دهان 
• برخی غذاها مانند غذاهای تند و پرادویه و غذاهای محرک
• کمبود برخی مواد معدنی و ویتامین‌هایی مانند B12
• زخم و آسیب به دهان
• استرس جسمی و روحی
• برخی داروها
• دود سیگار
• برخی بیماری‌های خودایمنی مانند بهجت، سلیاک، بیماری التهابی روده و همچنین ایدز

علائم همراه با آفت دهان و لثه در کودکان

اگر آفت دهان با علائم زیر همراه باشد، نشانۀ برخی بیماری‌هاست.

• آفت دهان به همراه آفت و زخم نواحی تناسلی، درد مفاصل و التهاب چشم، ممکن است نشانۀ بیماری بهجت باشد. درمان آفت لثه کودکان در این شرایط به کنترل بیماری وابسته است.
• آفت دهان همراه با علائم گوارشی مانند دل‌درد، گرفتگی و درد شکم و اسهال، ممکن است نشانۀ بیماری التهابی روده باشد. برای درمان آفت دهان کودکان مبتلا به بیماری التهابی روده، ابتدا باید بیماری زمینه‌ای کنترل شود.
• اگر آفت همراه با علائمی مانند اسهال و درد شکم پس از خوردن مواد حاوی گلوتن مانند نان همراه باشد، ممکن است مرتبط با بیماری سلیاک باشد. جهت درمان آفت لثه کودکان مبتلا به سلیاک، باید رژیم غذایی آن‌ها کنترل شود. 
• ممکن است آفت دهان کودکان با علائمی مانند تب دوره‌ای، خستگی، التهاب گلو و بزرگی غدد لنفاوی ناحیۀ گردن همراه شود. این علائم مرتبط با سندروم PFAPA یا سندروم مارشال هستند. سندروم مارشال یک بیماری مزمن و در عین حال خوش‌خیم بوده و به‌خوبی قابل کنترل است. 

تشخیص و درمان آفت دهان کودکان

گاهی اوقات کودک شما به علت وجود آفت درد داشته، بهانه‌گیر شده و بی‌دلیل گریه می‌کند. همچنین ممکن است کودک اشتهای خود را از دست داده و نتواند به‌خوبی غذا بخورد، بنوشد یا حتی حرف بزند. در این موارد بهتر است داخل دهان کودک خود را بررسی کرده و مواردی مانند آفت و زخم لثه نوزاد را شناسایی کنید. 

همچنین می‌توانید به پزشک مراجعه کنید تا کودک شما را و معاینه کرده و شرح حال کودک و سایر اعضای خانواده را از نظر وجود آفت یا سایر علائم ذکرشده بررسی کند. اگر پزشک به بیماری‌های خودایمنی یا سوءتغذیه شک کند، ممکن است آزمایش شمارش سلول‌های خونی، بررسی فاکتورهای التهابی و اندازه‌گیری مواد معدنی و ویتامین‌ها را نیز برای کودک شما درخواست دهد. اگر پس از بررسی تمامی موارد ذکرشده علت ایجاد آفت‌های مقاوم به درمان و تکرارشونده مشخص نشد، ممکن است نیاز به نمونه‌برداری از آفت باشد.

درمان آفت لثه کودکان

1. جهت کاهش التهاب و سرکوب موضعی سیستم ایمنی، پزشک داروهای ضدالتهابی مانند کورتیکواستروئیدهای موضعی مانند پماد یا ژل را تجویز می‌کند. اگر علت ایجاد آفت بیماری‌های خودایمنی باشد، ممکن است از کورتیکواستروئیدهای سیستمیک نیز استفاده شود. 
2. جهت کنترل درد، می‌توانید از مسکن‌هایی مانند استامینوفن و ایبوپروفن، تحت نظر پزشک استفاده کنید. 
3. بی‌حس‌کننده‌هایی مانند لیدوکائین یا داروهایی مثل دیفن‌هیدرامین، آلومینیم هیدروکسید و منیزیوم هیدروکسید نیز در درمان آفت لثه کودکان کاربرد دارند. اما باید بدانید مصرف بیش‌از حد هر دارو عارضه دارد. مثلا ممکن است با خوراندن زیاد داروی لیدوکائین کودکتان را به کما ببرید.
4. جهت کنترل عفونت هنگام درمان آفت لثه کودکان، ممکن است نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌های موضعی مانند تتراسایکلین و کلوتریمازول باشد. 
5. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به تخریب آفت با استفاده از نیترات نقره یا لیزر باشد. 
6. یکی از نکات مهم در رابطه با درمان آفت دهان کودکان، رعایت بهداشت دهان و دندان است. استفاده مرتب از مسواک نرم، خمیردندان مخصوص کودکان، نخ دندان و دهانشویه‌ و درمان دندان‌قروچه کودکان نقش مهمی در پیشگیری و درمان آفت لثه کودکان دارد. 
7. استفاده از دهانشویه و موادی مانند کلرهگزیدین به درمان آفت ته گلو نیز کمک زیادی می‌کند. 
8. تورم و قرمزی لثه در کودکان ممکن است با علائمی مانند برفک دهان نوزاد ناشی از عفونت کاندیدایی همراه باشد. پزشکان جهت درمان برفک دهان نوزاد از داروهای ضدقارچ یا نیستاتین استفاده می‌کنند.
9. سعی کنید تا جای ممکن از عوامل تشدیدکنندۀ آفت مانند استرس، آسیب به دهان مثل زخم، گاز گرفتن سهوی بافت دهان و زبان، خوردن غذاهای داغ، پرادویه یا حساسیت‌زا توسط کودک جلوگیری کنید. 
10. استفاده کافی از مایعات  و جلوگیری از کم‌آبی بدن، نقش مهمی در درمان آفت دهان کودکان دارد.
11. قبل از درمان آفت دهان کودکان توجه کنید که ممکن است زخم داخل دهان به علل دیگری ایجاد شده و با آفت متفاوت باشد. از این موارد می‌توان به تبخال در اثر ویروس هرپس، بیماری دست و پا و دهان در کودک، سوختگی در اثر مواد شیمیایی یا غذاهای داغ و آسیب به بافت دهان در اثر ضربات و سایر حوادث اشاره کرد. درمان این موارد با درمان آفت لثه کودکان متفاوت بوده و نیاز به بررسی دقیق توسط والدین یا پزشک دارد.
12. جهت درمان آفت دهان و لثه کودکان در طب سنتی راهکارهایی وجود دارد. به‌طور مثال، جهت درمان سریع آفت دهان کودکان می‌توان از مواد سرد مانند بستنی یا موادی مانند عسل، لبنیات و آلوئه‌ورا استفاده کرد. البته تاثیر مستقیم این مواد در درمان آفت دهان کودکان اثبات نشده و این درمان‌ها حالت تجربی دارند. قبل از استفاده از این مواد، با پزشک مشورت کنید.