درد استخوان عانه در بارداری، درمان و تشخیص آن

درد استخوان عانه در بارداری یکی از دردهای شایعی است که خانم‌های باردار آن را تجربه می‌کنند. این درد همچون درد کشاله ران و ناحیه تناسلی در بارداری، درد وسط پا در بارداری، درد دنبالچه در بارداری، درد استخوان ناحیه تناسلی، درد استخوان مثانه در بارداری و درد استخوان واژن در بارداری از عوارض بارداری است و برخی از خانم‌های باردار به آن دچار می‌شوند. SPD از نظر پزشکی برای جنین مضر نیست و اکثر زنان مبتلا به این عارضه هنوز هم قادر به زایمان طبیعی هستند. با این حال، درد مزمن می‌تواند منجر به غم و اندوه یا حتی افسردگی و تغییرات خلق و خو در بارداری شود. اگرچه علائم SPD تا پس از زایمان به طور کامل ناپدید نمی‌شوند، کارهای زیادی وجود دارد که می‌توان برای به حداقل رساندن درد انجام داد. همچون سایر عوارض بارداری، این عارضه نیز ناشی از رشد جنین و بالا رفتن سن بارداری و بازی هورمون‌ها در بدن خانم باردار است. در این مطلب سعی کرده‌ایم در مورد جزئیات درد گرفتن استخوان عانه در بارداری و دردهای مربوط به آن شرح مفصلی ارائه دهیم؛ همراه ما باشید.

استخوان عانه کجاست؟

وقتی صحبت از درد استخوان عانه در بارداری می‌شود، حتما باید بدانید که منظور از استخوان عانه دقیقا کدام استخوان در کدام قسمت از بدن است. منظور از استخوان عانه یا پوبیس (pelvis, bony pelvis or pelvic girdle,) قسمت قدامی استخوان هیپ (لگن) است که یک تنه و دو شاخه (فوقانی ، تحتانی) دارد. استخوان عانه یا استخوان شرمگاهی  یکی از سه قسمت استخوان بی‌نام در دوران نوزادی است. در افراد بالغ غضروف‌ها تبدیل به استخوان شده و لگن خاصره یکپارچه استخوانی می‌شود. از مجموع دو نیم‌لگن و استخوان خاجی فضایی به‌وجود می‌آید که به آن لگن خاصره می‌گویند. لگن که به آن لگن استخوانی یا کمربند لگنی نیز می‌گویند، در آناتومی انسان، مجموعه استخوان‌های حوضه‌ای شکل هستند که تنه و پاها را به هم متصل می‌کند، تنه را نگه می‌دارد و تعادل را ایجاد می‌کند، و روده‌ها، مثانه و اندام‌های جنسی داخلی را در خود نگه می‌دارد. لگن متشکل از استخوان‌های لگن جفتی است که از جلو در سمفیز شرمگاهی و از پشت توسط ساکروم به هم متصل شده‌اند. هر کدام از سه استخوان تشکیل شده‌اند از:

• ایلیوم تیغه‌ای شکل:در بالا و دو طرف که پهنای باسن را تشکیل می‌دهد.
• ایسکیوم: در پشت و پایین بدن که وزن در حالت نشسته روی آن می‌افتد.
• ناحیه تناسلی در جلو.

هر سه اینها در اوایل بزرگسالی در یک بخیه مثلثی در استابولوم، حفره فنجانی شکل که مفصل ران را با سر استخوان ران (استخوان ران) تشکیل می‌دهد، با هم متحد می‌شوند. حلقه ساخته شده توسط لگن به عنوان کانال زایمان در زنان عمل می‌کند. لگن برای عضلاتی که تنه را متعادل و حمایت می‌کنند و پاها، باسن و تنه را حرکت می‌دهند، اتصال ایجاد می‌کند. در نوزاد انسان لگن باریک و غیر حامی است. همانطور که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، لگن منبسط می‌شود و کج می‌شود، استخوان خاجی عمیق‌تر به مفصل خود فرو می‌رود و منحنی کمری کمر ایجاد می‌شود.

درد لگن در بارداری از کجا می‌آید؟

برخی از زنان ممکن است در بارداری دچار درد لگن شوند. گاهی از این عارضه با عنوان درد کمربند لگنی مرتبط با بارداری (PGP) یا اختلال عملکرد سمفیز پوبیس (SPD) یاد می‌شود.

PGP مجموعه‌ای از علائم ناراحت کننده است که به دلیل سفتی مفاصل لگن یا حرکت ناهموار مفاصل در پشت یا جلوی لگن ایجاد می‌شود.

زنان مبتلا به PGP ممکن است دردهای زیر را احساس کنند:

• درد در روی استخوان شرمگاهی در جلو و در مرکز و تقریبا در سطح باسن
• درد در یک یا هر دو طرف کمر
• درد در ناحیه بین واژن و مقعد (پرینه)
• درد در ران‌ها
• شنیدن صدای کلیک یا ساییدن در ناحیه لگن
• درد در هنگام پیاده‌روی
• درد در زمان بالا یا پایین رفتن از پله‌ها
• درد در هنگام ایستادن روی یک پا (مثلا هنگام پوشیدن لباس)
• درد در هنگام تغییر وضعیت در رختخواب
• درد در هنگام جدا کردن پاها از هم (مثلا هنگام پیاده شدن از ماشین)

*روش معاینه لگن در بارداری و معاینه واژینال + نکات مربوطه 

درمان درد استخوان عانه در بارداری

در درد استخوان عانه در بارداری، تشخیص به موقع می‌تواند به کاهش درد و جلوگیری از ناراحتی طولانی مدت کمک کند. معمولا مراجعه به یک فیزیوتراپیست متخصص می‌تواند در کاهش درد تاثیر زیادی داشته باشد. هدف فیزیوتراپی تسکین یا کاهش درد، بهبود عملکرد عضلات و بهبود موقعیت و ثبات مفصل لگن است. به طور کلی این عارضه تا زمان تولد نوزاد به طور کامل بهبود پیدا نمی‌کند، اما درمان توسط یک پزشک با تجربه می‌تواند علائم را در دوران بارداری بهبود بخشد.

تکنیک‌های فیزیوتراپی برای کاهش درد استخوان عانه در بارداری

• درمان دستی برای اطمینان از حرکت طبیعی مفاصل لگن، لگن و ستون فقرات
• تمریناتی برای تقویت عضلات کف لگن، شکم، کمر و لگن
• تمرینات در آب
• استفاده از عصا یا کمربند پشتیبانی لگن
• توصیه‌هایی برای کنترل درد استخوان عانه در بارداری
• تا حد امکان در محدوده درد خود فعال باشید و از فعالیت‌هایی که درد را بدتر می‌کنند، اجتناب کنید
• خوب و کافی استراحت کنید
• برای انجام فعالیت‌های روزانه از کسی کمک بگیرید.
• کفش های تخت و راحت بپوشید
• بنشینید و لباس بپوشید
• زانوهای خود را هنگام سوار و پیاده شدن در ماشین کنار هم نگه دارید؛ یک کیسه پلاستیکی روی صندلی می‌تواند به شما کمک کند تا بچرخید.
• در یک موقعیت راحت بخوابید؛ به عنوان مثال، به پهلو با یک بالش بین پاهای خود
• روش‌های مختلفی را برای چرخیدن و غلت زدن در رختخواب امتحان کنید؛ برای مثال، با زانوهای خود برگردید و باسن خود را فشار دهید.
• پله‌ها را یکی یکی بروید، یا به سمت عقب یا پایین خود به طبقه بالا بروید
• اگر از عصا استفاده می‌کنید، یک کوله پشتی کوچک برای حمل اشیاء داشته باشید
• اگر می‌خواهید رابطه جنسی داشته باشید، حالت‌های مختلفی را در نظر بگیرید

علت سمفیز پوبیس (SPD) چیست؟

شایع‌ترین دلیل درد استخوان عانه در بارداری، خودِ بارداری است. گفته می‌شود که SPD تقریبا از هر 5 زن باردار 1 نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در دوران بارداری، هورمون‌هایی مانند ریلکسین برای شل شدن رباط‌ها و ماهیچه‌های بدن ترشح می‌شود؛ این شل شدن به منظور افزایش دامنه حرکتی و برای کمک به زایمان است، اما همچنین به این معنی است که مفاصل بدن ممکن است از تعادل خارج شوند و بیش از حد معمول تحرک داشته باشند. همین موضوع می‌تواند باعث ناراحتی یا درد شود. اگرچه این سستی برای کمک به زایمان است، اما گاهی ممکن است تولید این هورمون‌ها حتی در اوایل بارداری نیز شروع شود و در نتیجه علائم SPD خیلی قبل از زمان زایمان تجربه شود.

بنابراین درد استخوان عانه در اوایل بارداری، درد استخوان عانه در ماه آخر بارداری، درد استخوان عانه در ماه پنجم بارداری، درد استخوان عانه در ماه ششم بارداری و درد استخوان عانه در ماه هشتم بارداری ممکن است رخ دهد. گفته می‌شود که وزن و موقعیت کودک نیز بر درد لگن تاثیر می گذارد. علائم SPD با پیشرفت بارداری بدتر می‌شود. خیلی کمتر رایج است که SPD خارج از بارداری رخ دهد، اما به هر حال غیر ممکن هم نیست. سایر علل SPD از آسیب‌های لگنی تا شرایطی مانند استئوآرتریت متغیر است. در برخی موارد، هیچ علت شناخته شده‌ای وجود ندارد.

نحوه تشخیص درد استخوان عانه در بارداری

تشخیص زودهنگام سمفیز پوبیس (SPD) می‌تواند در مدیریت درد کشاله ران و استخوان عانه در بارداری واقعا مفید باشد. اگر باردار هستید و درد لگن را تجربه می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید تا یک فیزیوتراپیست را ملاقات کنید تا او ثبات و قدرت مفاصل و عضلات لگن شما را ارزیابی کند. آنها همچنین به شما در برنامه‌ریزی فعالیت‌هایی که می‌توانید انجام دهید، کمک می‌کنند.

در صورت داشتن SPD از فعالیت‌های زیر اجتناب کنید:

• وزن خود را فقط روی یک پا قرار ندهید
• چرخش و خم شدن در هنگام بلند کردن
• حمل کودک بر روی لگن
• گذاشتن پاها روی هم
• نشستن روی زمین
• نشستن در حالت پیچ خورده
• ایستادن یا نشستن برای مدت طولانی
• بلند کردن بارهای سنگین، مانند لباس‌های خیس، کیسه‌های خرید یا بغل کردن کودک نوپا
• جاروبرقی کشیدن
• هل دادن اجسام سنگین، مانند سبد خرید
• حمل هر چیزی فقط با یک دست

تسکین درد استخوان عانه در بارداری

فیزیوتراپی اولین دوره تسکین درد استخوان عانه در بارداری است. کاهش درد، بهبود عملکرد عضلات و بهبود ثبات و موقعیت مفصل لگن هدف فیزیوتراپی است.

یک فیزیوتراپیست می تواند برای اطمینان از حرکت طبیعی مفاصل لگن، ستون فقرات و باسن، درمان دستی ارائه دهد. آنها همچنین می توانند تمریناتی را برای تقویت عضلات کف لگن، پشت، شکم و باسن پیشنهاد دهند.

آنها ممکن است آب درمانی را توصیه کنند، جایی که تمرینات را در آب انجام می‌دهید. قرار گرفتن در آب می‌تواند استرس را از مفاصل کم کند و این امکان را دهد که راحت‌تر حرکت کنید. همچنین فیزیوتراپیست می‌تواند پیشنهادهایی در مورد وضعیت‌های راحت برای رابطه جنسی و زایمان نیز ارائه بدهد.

در موارد شدید SPD، ممکن است داروهای ضد درد یا TENS درمانی تجویز شود. همچنین ممکن است تجهیزات حمایتی مانند عصا یا کمربندهای پشتیبانی لگن پیشنهاد شود. اعمال گرما یا سرما در ناحیه درد نیز ممکن است درد یا تورم را کاهش دهد.

وضع حمل و زایمان با درد استخوان عانه در بارداری

بسیاری از زنان مبتلا به درد استخوان عانه در بارداری می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند. پزشک یا ماما می‌تواند بهترین موقعیت‌های زایمان طبیعی را پیشنهاد دهد. مثلا قرار گرفتن در آب می‌تواند وزن مفاصل را کاهش دهد و امکان حرکت راحت‌تر را فراهم کند، بنابراین ممکن است بخواهید به زایمان در آب فکر کنید.

"محدوده حرکتی بدون درد" خود را پیدا کنید

اگر هنگام باز کردن پاهای خود درد دارید، دامنه حرکتی بدون درد خود را پیدا کنید. برای این کار به پشت دراز بکشید یا روی لبه صندلی بنشینید و پاهای خود را تا جایی که می‌توانید بدون درد باز کنید. همسر یا ماما می‌تواند فاصله بین زانوهای شما را با یک متر اندازه گیری کند. این محدوده بدون درد شماست. برای محافظت از مفاصل، سعی کنید در هنگام زایمان، پاهای خود را بیشتر از این محدوده باز نکنید.

اگر برای کاهش درد زایمان اپیدورال دارید، این امر به ویژه مهم است، زیرا دردی را احساس نمی‌کنید که به شما هشدار دهد پاهایتان را بیش از حد از هم جدا کرده‌اید.

اگر اپیدورال دارید، مطمئن شوید که ماما و پزشک شما از دامنه حرکتی بدون درد پاهای شما آگاه هستند.

هنگام هل دادن در مرحله دوم زایمان، ممکن است دراز کشیدن به یک طرف برای شما مفید باشد.

این کار از جدا شدن بیش از حد پاهای شما جلوگیری می کند. در صورت تمایل می‌توانید برای تولد نوزاد خود در این وضعیت بمانید.

گاهی اوقات ممکن است لازم باشد پاهای خود را بازتر از محدوده بدون درد باز کنید تا نوزاد خود را ایمن به دنیا بیاورید، به خصوص اگر زایمان کمکی دارید (مثلاً با وکیوم یا ونتوز).

حتی در این مورد، ممکن است فاصله پاهای خود را محدود کنید. مطمئن شوید که ماما و پزشک شما از داشتن PGP آگاه هستند.

اگر از محدوده بدون درد خود فراتر رفتید، فیزیوتراپیست شما باید بعد از زایمان شما را ارزیابی کند.

تا زمانی که آنها شما را معاینه نکرده‌اند، از خود مراقبت بیشتری کنید.

چه کسانی در بارداری دچار درد لگن می شوند؟

تخمین زده می‌شود که PGP تا حدودی از هر 5 زن باردار 1 نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دقیقا مشخص نیست که چرا درد لگن برخی از زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما تصور می‌شود که این درد با تعدادی از مسائل، از جمله آسیب قبلی به لگن، حرکت ناهموار مفاصل لگن، و وزن یا وضعیت نوزاد مرتبط باشد.

عواملی که ممکن است زن را بیشتر در معرض ابتلا به PGP قرار دهد عبارتند از:

• سابقه درد کمر یا کمربند لگنی
• آسیب قبلی به لگن (به عنوان مثال، در اثر سقوط یا تصادف)
• داشتن PGP در بارداری قبلی
• یک شغل سخت فیزیکی
• اضافه وزن داشتن
• داشتن حاملگی چند قلو

کلام آخر

تقریبا اقدام خاصی برای جلوگیری از ابتلا به درد استخوان عانه در بارداری وجود ندارد. با این حال، اگر قبلاً آسیب لگنی داشته باشید، این عارضه شایع‌تر است، بنابراین همیشه مهم است که هر اقدامی را برای محافظت از این ناحیه حیاتی بدن خود انجام دهید.

SPD مستقیماً روی جنین شما تأثیر نمی گذارد، اما ممکن است به دلیل کاهش تحرک منجر به بارداری دشوارتر شود. برخی از زنان نیز ممکن است برای زایمان طبیعی مشکل داشته باشند؛ اما به طور کلی درد استخوان عانه و زایمان زودرس و درد استخوان عانه و جنسیت جنین ارتباط مستقیمی با هم ندارند.

معمولا علائم SPD پس از زایمان کاهش پیدا می‌کند؛ در غیر این صورت با پزشک خود صحبت کنید. او می تواند بررسی کند که آیا ممکن است نتیجه یک بیماری زمینه ای دیگر باشد یا خیر.