بیحسی نخاعی برای زایمان بدون درد
تجربه کردن درد برای هیچ کسی خوشایند نیست، حتی اگر این درد دلیلی شیرین چون تولد فرزند داشته باشد. این روزها شاید شما نیز عبارت زایمان بی‌درد را شنیده باشید یا فردی را دیده باشید که این نوع زایمان را تجربه کرده است. اما دقیقا منظور از زایمان بی‌درد چیست؟ چه روش‌هایی برای ایجاد زایمان بدون درد وجود دارد؟ آیا بیحسی نخاعی برای زایمان بدون درد مفید است؟ و غیره. در مقاله پیش رو می‌خواهیم به این سوالات و سوالاتی از این دست پاسخ بدهیم.
زایمان بدون درد چگونه است؟
قبل از پرداختن به موضوع بیحسی نخاعی برای زایمان بدون درد لازم است بدانید در طول روند زایمان طبیعی میتوان با صلاحدید متخصص زنان و پزشک بیهوشی، با استفاده از داروهای مختلف استنشاقی و تزریقی سبب کاهش شدید یا قطع دردهای زایمانی در مادر شد. البته که روش‌های غیردارویی نیز وجود دارند که میتوانند سبب کاهش درد زایمان و استرس ناشی از آن گردند که در بسیاری از موارد از آن‌ها در کنار روش‌های دارویی استفاده می‌گردد مثل ماساژ پرینه برای داشتن زایمان آسان.
در قسمت‌های مختلف بدن ما گیرنده‌هایی برای احساس کردن درد وجود دارند. کار این گیرنده‌ها این است که پیام درد را دریافت کنند و این پیام را به وسیله رشته‌های عصبی به مغز برسانند. این پدیده انتقال پیام یا خبر درد، در کمتر از یک ثانیه رخ می‌دهد و اگر این پیام به مغز نرسد فرد عملا دردی را احساس نمی‌کند. حال برای اینکه درد احساس نشود باید این مسیر انتقال خبر درد قطع گردد. جالب است که بدانید که داروهای مسکن و بیحسی همین کار را انجام می‌دهند. در زایمان نیز قضیه به همین صورت است و متخصص بیهوشی با استفاده از دارو سبب نرسیدن پیغام دردهای زایمانی به مغز می‌گردد.
روش‌های بیحسی از کمر در زایمان طبیعی
گفتیم برای کاهش دردهای زایمان در بسیاری از موارد از داروها استفاده می‌شود. یکی از موثرترین روش‌های کاهش درد در هنگام زایمان طبیعی تزریق داروها در داخل اعصاب برای ایجاد بیحسی یا بیدردی است. و بی‌حسی‌های ایجاد شده از ناحیه کمر پرکاربردترین نوع بیحسی در طول زایمان هستند که خود به دو روش کلی انجام می‌شوند:
بیحسی نخاعی یا اسپاینال (Spinal) و 2. بیحسی اپیدورال (Epidural).
بیحسی اسپاینال در زایمان بی‌درد
در داخل ستون فقرات یا همان ستون مهره‌های ما نخاع که طناب عصبی بزرگ بدن است، قرار دارد. در بیحسی اسپاینال ماده بیحسی یا بیدردی به داخل ستون فقرات در ناحیه کمر و اطراف نخاع (داخل پرده نخاعی) تزریق می‌گردد. برای تزریق ماده بیحسی یا بیدردی از سوزنی استفاده می‌شود که بسیار نازک است و قطری بسیار کمتر از سوزن سرم یا آمپول‌های معمولی دارد. بیحسی اسپاینال در هر دو نوع زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرد که در موارد زایمان طبیعی مقدار دارو کم است و مادر می‌تواند حرکت کند و راه برود اما برای سزارین از دوز بالای داروهای ایجادکننده بیحسی و بیدردی استفاده می‌شود و مادر کاملا حسی از ناحیه کمر به پایین ندارد.
بیحسی اپیدورال در زایمان بی‌درد
اپیدورال فضایی داخل ستون فقرات و یک مرحله قبل از پرده نخاعی (که به آن سختشامه یا Dura میگویند) است. برای ایجاد بیدردی به روش اپیدورال، ماده بیحسی با همان سوزنی بیحسی اسپاینال به داخل فضای اپیدورال یا پیش نخاعی تزریق می‌گردد و عموما یک لوله بسیار باریک در این ناحیه تعبیه می‌شود تا مجددا بتوان به مادر داروی بیدردی داد.
بیحسی نخاعی یا اسپاینال چگونه انجام می‌شود؟
برای این کار مادر بر روی تخت می‌نشیند و سر خود را به سمت جلو خم می‌کند و کاملا ثابت و بیحرکت باقی می‌ماند. ابتدا ستون فقرات کمری با ماده مناسب ضدعفونی می‌شود. سپس پزشک بیهوشی با لمس ستون مهره‌های مادر محل مناسب تزریق را پیدا کرده و سوزن مخصوص را در داخل فضای بین دو مهره در ناحیه کمری وارد می‌کند و در آخر داروی بیحسی یا بیدردی را در محل اطراف نخاع تزریق می‌کند.
تفاوت‌های بیحسی اسپاینال و اپیدورال
- محل تزریق: در بیحسی نخاعی برای زایمان بدون درد، سوزن پرده سختشامه یا نخاعی را سوراخ کرده سپس وارد فضای اطراف نخاع شده و دارو در این محل تزریق می‌شود. اما در روش اپیدورال، پرده نخاعی سوراخ نمی‌شود و ماده بیحسی در پشت این پرده یا لایه ریخته می‌شود.
- مدت زمان تاثیر بیحسی: از آنجایی که مدت تاثیر بیدردی و بیحسی در روش اسپاینال طولانی نیست (عموما یکی دو ساعت بسته به طول اثر داروی مورد مصرف) استفاده از آن برای سزارین بیشتر اولویت دارد. اما از روش بیحسی اپیدورال برای تسکین درد زایمان را میتوان تا بعد از زایمان ادامه داد. چرا که با هر بار کم شدن اثر داروها، مجددا داروی بیحسی از طریق لوله تمدید می‌گردد و یا اینکه توسط سیستمی به صورت منقطع وارد بدن مادر می‌گردد. علاوه بر این نیز اگر در طی زایمان طبیعی شرایطی رخ بدهد که نیاز به سزارین باشد این امکان وجود دارد که از طریق این لوله اپیدورال داروی قوی‌تری برای بیحسی کامل شکم و اندام تحتانی به مادر تزریق گردد.
- مدت زمان انجام بیحسی توسط پزشک: بیحسی اسپاینال عموما سریع انجام می‌شود و بلافاصله تاثیراتش بر روی مادر مشخص می‌گردد. اما بیحسی اپیدورال هم مدت زمان بیشتری برای انجام لازم دارد (به این خاطر که باید لوله داخل کمر قرار بگیرد) و حدود 10 تا 15 دقیقه زمان می‌برد تا بیدردی اعمال شود.
- تعداد دفعات استفاده: در بیحسی اسپاینال فقط یک بار داروی بیحسی به مادر تزریق می‌شود و سوزن از بدن خارج می‌گردد. اما در روش اپیدورال بعد از تزریق ماده به مادر عموما یک لوله به شدت نازک داخل این فضا باقی می‌ماند و میتوان چندین بار تزریق داشت یا داروی بیدردی را به صورت منقطع به بدن مادر وارد کرد.
- در هر دو روش دردهای مادر قطع می‌گردد اما از این نوع بی‌حسی‌ها در تمامی مراحل زایمان و یا همه افراد نمی‌توان استفاده کرد.
- بی‌حس‌کننده‌ها و مخدرها داروهای مورد استفاده برای ایجاد بیحسی اسپاینال و اپیدورال هستند.
شرایط استفاده از بیحسی نخاعی
- مادر خود مایل به استفاده از روش‌های بیحسی و کاهش درد زایمان باشد و به زایمان فیزیولوژیک تمایل ندارد.
- مادر دردهای حقیقی زایمان را داشته باشد و دهانه رحم ۵-۶ سانت باز شده باشد.
- در ناحیه‌ای از کمر که قرار است سوزن بیحسی وارد شود عفونتی وجود نداشته باشد.
- عدم وجود مشکلات انعقاد خون در مادر
- مادر بتواند در حین تزریق بدون حرکت بماند
- عدم حساسیت مادر به داروهایی که استفاده می‌گردد
- عدم وجود مشکلات عصبی و قلبی شدید در مادر
- بالا نبودن فشار مایع مغزی نخاعی
- مناسب بودن شرایط جنین
- عدم مصرف داروهایی چون هپارین
مادرانی که تحت بیحسی نخاعی برای زایمان بدون درد قرار میگیرند باید به دقت تحت نظر متخصص بیهوشی، ماما یا پرستار باشند.
عوارض بیحسی نخاعی یا اسپاینال در زایمان طبیعی و سزارین
- افت فشار خون
- خارش
- تهوع
- سردرد
- اختلال کارکرد مثانه بعد از زایمان
- کمردرد
- واکنش به داروی مورد استفاده
- تشنج
- عارضه‌هایی نادر مثل التهاب و عفونت پرده مغزی، ایجاد آبسه در ناحیه تزریق و آسیب عصبی
- همچنین استفاده از داروهای کاهش درد سبب افزایش طول مدت زایمان می‌گردد.
در مجموع باید دانست روش‌های بیحسی نخاعی برای زایمان بدون درد، روش‌های بسیار خوبی برای داشتن تجربه یک زایمان خوشایند هستند که تصمیم به اجرای آن‌ها و انتخاب نوع و شدتشان با توجه به شرایط زایمان، جنین و مادر و همچین صلاحدید متخصص زنان و بیهوشی گرفته می‌شود.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.