وابستگی کودک به مادر تا چه سنی طبیعی است؟

طبیعی است که کودکان به مادر خود وابسته باشند. پیوندی که بین مادر و فرزند – چه پسر و چه دختر- وجود دارد پیوندی ارزشمند و بی‌مثال است. جدا از وابستگی‌های عاطفی، کودکان برای نیازهای اولیه‌ی خود هم به مادرانشان وابسته‌اند. با این حال انتظار می‌رود با افزایش سن کودک این وابستگی به مرور کاهش پیدا کند. اما این روند نزولی با چه سرعتی انجام می‌شود؟ در ادامه توضیح می‌دهیم سن وابستگی کودک به مادر تا چه سنی است و چه دلایلی پشت این وابستگی وجود دارد.

انواع وابستگی کودکان به مادر

قبل از اینکه در مورد علت و درمان وابستگی کودک به مادر توضیح دهیم، لازم بگوییم که این وابستگی همیشه یک اختلال نیست. وابستگی بین مادر و فرزند طبیعی است و تنها زمانی مشکل‌ساز می‌شود که میزان آن از حد طبیعی خارج شود به طوری که در روند طبیعی رشد کودک یا زندگی روزانه‌ی مادر اختلال ایجاد کند. به طور کلی بر اساس شدت وابستگی کودک به مادر، وابستگی را می‌توان به سه دسته‌ تقسیم کرد:

• دلبستگی ایمن: این همان وابستگی طبیعی است. در این حالت کودک از نبود مادر ناراحت می‌شود و حتی گریه می‌کند اما این وضعیتش قابل کنترل بوده و می‌تواند به کارهای طبیعی خود برگردد. 
• دلبستگی اجتنابی: دلبستگی اجتنابی یک سبک دلبستگی است و زمانی در کودک ایجاد می‌شود که والدین در گذشته در ارائه‌ی لوازم ضروری مانند غذا و سرپناه، پاسخگویی نشان نمی‌دهند. درنتیجه کودک برای حفظ آرامش و نزدیک نگه داشتن مراقب خود، به نیازهایش بی‌توجهی می‌کند.
• دلبستگی آشفته: این شیوه‌ی دلبستگی نوعی از وابستگی شدید است که در آن والدین نمی‌توانند دردسترس باشند و درنتیجه وابستگی همراه با بی‌قراری شدید برای کودک رخ می‌دهد.

دلیل وابستگی شدید کودک به مادر

علت وابستگی شدید کودک به مادر به طور کامل مشخص نیست. گاهی این مسئله ناشی از مشکلات ژنتیکی و دلایل بیولوژیکی است. در این شرایط سیستم عصبی کودک به شکل درستی تشکیل نشده است و در نتیجه او احساس وابستگی شدیدی به مادر خود می‌کند. اما به جز این مشکلات تربیتی نیز می‌تواند دخیل باشد. گاهی مسائل خانوادگی دخیل است. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که مادر وقت زیادی با فرزند خود می‌گذارند و اصرار دارد در بسیاری از موقعیت‌ها (حتی موقعیت‌هایی که کودک باید تنها باشد مانند مهدکودک) همراه او باشد. این نوع از وابستگی شدید در اثر سیاست‌های اشتباه و دخالت‌های والدین ایجاد می‌شود و در واقع ناشی از نوع دیگری اختلال به نام وابستگی شدید والدین به فرزند است که در تمام مراحل زندگی کودکان تاثیر منفی می‌گذارد. گاهی موضوع ویژگی‌های فردی کودک در میان است. تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهد کودکانی که شخصی درونگرا و خجالتی دارند به مراتب بیشتر از سایر کودکان به والدین خود وابسته می‌شوند.

نشانه‌های وابستگی شدید کودک به مادر

از کجا بفهمیم وابستگی به مادر در کودکم زیاد است؟ اصلی‌ترین نشانه‌ی وابستگی کودک به مادر، گریه‌ی شدید نوزاد یا کودک است. اضطراب جدایی در کودک بسیار زیاد بوده و به محض جدایی از والدین خود دچار استرس و اضطراب شده و گریه می‌کنند. گریه در دقایق اولیه طبیعی است اما اگر این بی‌قراری ادامه پیدا کند و قابل کنترل نباشد می‌توان به این نتیجه رسید که کودک شما دچار وابستگی شدید شده است. این وابستگی در سنین پایین راحتتر قابل کنترل است اما با افزایش سن کودک مشکلات واقعی ظاهر می‌شوند.

از دیگر نشانه‌های وابستگی زیاد کودک به مادر، میل به تایید است. کودکان وابسته همیشه دنبال کسب تایید والدین خود هستند زیرا احساس می‌کنند با این کار می‌توانند توجه آنها را به خود جلب کنند. در نتیجه‌ی این میل کودک علاقه‌ی زیادی به رقابت، لاف زدن، دروغگویی و دیگر رفتارهای اشتباه پیدا می‌کند.

سن طبیعی وابستگی کودک به مادر 

از شش ماهگی تا سه سالگی سن بسیار حساسی از نظر شکل‌گیری وابستگی است. به طور کلی تا شش ماهگی وابستگی طبیعی است و از این سن به بعد باید روش‌های تربیتی صحیح را به کار بگیرید تا زمینه‌ساز مشکلات بعدی در آینده نشود. باید توجه کنید به هیچ عنوان نباید این سن طلایی را دست کم بگیرید به هر نسبت به که کوتاهی کنید، کارتان در آینده دشوارتر خواهد شد. به عنوان مثال وابستگی کودک چهار ساله به مادر یک وابستگی شکل گرفته و نسبتاً محکم است و رفع آن به مراتب بسیار سخت‌تر از وابستگی کودک دو ساله به مادر است. 

وابستگی شدید نوزاد به مادر

نوزادان برای بقا و تامین اولیه‌ترین نیازها به مادرانشان وابسته‌اند و این طبیعی است. اولین قسمت وابستگی، وابستگی کودک به شیر مادر است. وابستگی نوزاد شش ماهه به مادر یا به طور کلی وابستگی کودک زیر یک سال به مادرش کاملاً طبیعی است و هیچ جای نگرانی وجود ندارد. با این حال به عنوان والدین و برای آنکه مشکلاتی در آینده رخ ندهد باید رفته‌ رفته با نزدیک شدن به یک سالگی، در حالی که کودک خود را زیر نظر دارید، اجازه دهید کارهایی را به تنهایی انجام دهد و به عنوان مثال با کودکان دیگر بازی کند بدون آنکه متوجه‌ی نظارت شما باشد. وابستگی کودک به مادر در مهدکودک می‌تواند تا میزان زیادی تعدیل شود.

وابستگی کودک به مادر در مدرسه

وقتی تا سنین بالا هنوز برای رفع وابستگی کودک به مادر اقدام نکرده باشید، در سنین مدرسه بیشترین مشکلات آن را تجربه خواهید کرد. در این سن کودکی که بیش از حد دچار وابستگی باشد نمی‌تواند در زمان کلاس‌ها تمرکز داشته باشد و حتی دچار افسردگی می‌شود که بر روند یادگیری‌اش تاثیر سوء گذاشته و حتی منجر به تنفر از درس و مدرسه می‌شود. 

چگونه وابستگی کودک را کم کنیم

سوال اصلی این است چه کنیم وابستگی کودک به مادر کم شود؟ وابستگی در مقابل عدم وابستگی کودک به مادر قرار ندارد. بلکه هدف این است که میزان علاقه تنظیم شود. درمان وابستگی کودک به مادر به هر نسبت که در سنین کمتری انجام شود، راحت‌تر است. توصیه‌ی اول ما این است که حتماً از روش‌های پیشگیری استفاده کنید و سن طلایی کنترل وابستگی مادر را نادیده نگیرید. اما اگر به هر ترتیب کودک شما دچار وابستگی شد، باید آن را به صورت مرحله به مرحله رفع نمایید. اولین راه‌حل وابستگی کودک به مادر، این است که ترس جدایی او را درک کرده و سعی نکنید آن را بی‌اهمیت جلوه دهید. کودک نباید احساس کند روش‌های کنترلی شما به این دلیل است که او را دوست ندارید زیرا می‌تواند آسیب‌های جدی‌تری وارد کند. نباید به خاطر جمع گریز بودن و وابستگی شدیدش به شما سرزنشش کنید. 

در گام بعدی نباید کارهایی انجام دهید که حساسیت او را افزایش دهد. به عنوان مثال در این راستا ممکن است والدین فکر کنند غیبت ناگهانی‌شان در حالی که کودک مشغول انجام کار دیگری است، می‌تواند روش خوبی باشد اما این روش جدایی اثرات به مراتب شدیدتری دارد و منجر به ترس‌های درونی و کودکی می‌شود. بنابراین با انجام کارهای اشتباه، او را حساس‌ و بی‌اعتماد نکنید. روند کاهش وابستگی کودک به مادر باید مرحله به مرحله و با روندی اصولی و نسبتاً آهسته و حتی زیر نظر روانشناس کودک انجام شود. عجله کردن منجر به نتایج عکس می‌شود. روانشناس می‌تواند ریشه‌های این وابستگی را پیدا کرده و آنها را به صورت گام به گام و اصولی از بین ببرد. 

اشتباه‌ترین راهکار کاهش وابستگی کودک به مادر این است که برای این کار به کودک باج بدهید. به این حالت که برای هر بار جدایی با وسیله‌ای به او پاداش بدهید. با این کار او را شرطی می‌کنید. استفاده از این روش به ویژه در واسبتگی کودک به مادر شاغل بسیار رایج است. گاهی شما ساعات زیادی کودک خود را پیش مادربزرگش می‌گذارید. مادربزرگ‌ها استانداردهای نسبتاً ضعیف‌تری به کودک داشته و محبت زیادی نصیب نوه‌های خود می‌کنند این کار منجر به مقایسه‌ی شما با مادربزرگ و در نتیجه وابستگی کودک به مادربزرگ می‌شود. بنابراین باید زمان‌های بودن کودک کنار مادربزرگ‌ها را نیز کنترل کنید و از آنها بخواهید نکات و روش‌های تربیتی شما را جلوی کودک زیر سوال نبرند.