علائم پایین آمدن قند خون، جلوگیری و درمان هیپوگلیسمی
تمام سلول‌های بدن برای عملکرد خود به انرژی نیاز دارند. منبع اصلی تامین این انرژی قند است که به آن گلوکز می‌گویند. قند موجود در خون برای تامین انرژی و عملکرد مناسب قلب، مغز، سلامت پوست، بینایی، هضم غذا و غیره ضروری است. سطح قند خون اغلب در طول روز متغیر و در حال نوسان است، اما نگران نباشید این میزان نوسان بسیار اندک است. سطح قند خون خیلی بالا یا خیلی پایین می‌تواند خطرناک و منجربه بروز بسیاری از مشکلات برای سلامتی شود. زمانی که سطح قند خون شما به کمتر از 70 میلی‌گرم در دسی لیتر برسد، در این حالت قند خون شما پایین است که به آن هیپوگلیسمی می‌گویند. در این مطلب از گهواره به علائم این عارضه می‌پردازیم.
علت قند خون پایین چیست؟
تمام سلول‌های بدن برای عملکرد خود به انرژی نیاز دارند. منبع اصلی تامین انرژی سلول‌ها قند است که به آن گلوکز می‌گویند. در صورتی که سطح گلوکز در خون پایین باشد به آن هیپوگلیسمی یا هیپو می‌گویند. معمولا هیپوگلیسمی بر افراد مبتلا به دیابت تاثیر می‌گذارد، بخصوص اگر انسولین مصرف کنند، اما عوامل مختلف دیگری هم می‌تواند باعث پایین آمدن سطح قند خون شوند مانند:
- نوشیدن الکل
- تغذیه
- هوای گرم و مرطوب
- تغییرات غیر منتظره در سبک زندگی
- قاعدگی
- گذراندن دوران بلوغ
بنابراین در صورتی که قند خون ناشتا کمتر از 70 میلی‌گرم در دسی لیتر یا 3.9 میلی‌لیتر در لیتر باشد، هشداری برای هیپوگلیسمی است که باید فورا درمان شود. البته توجه داشته باشید که این اعداد در افراد مختلف، متفاوت است.
علائم قند خون پایین چیست؟
پایین بودن قند خون به زمانی گفته می‌شود که مقدار قند موجود در خون به زیر حد نرمال باشد. نحوه واکنش بدن به قند خون پایین ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. اما مهم است تا همه علائم را بشناسید تا بتوانید فورا این عارضه را تشخیص دهید. این علائم ممکن است در طول زمان تغییر کند. از شایع‌ترین علائم قند خون پایین عبارتند از:
ضربان قلب سریع یا تپش قلب
- تعریق
- سرگیجه
- احساس خستگی
- تحریک پذیری
- اضطراب
- احساس گرسنگی
- سوزن سوزن شدن لب‌ها
- ضعف و لرزش
- رنگ پریدگی
در صورتی که سطح خون پایین درمان نشود، ممکن است علائم دیگری را تجربه کنید، مانند:
- عدم تمرکز
- تاری دید
- احساس خواب آلودگی
- تشنج
سطح قند خون پایین یا هیپوگلیسمی می‌تواند در هنگام خواب نیز رخ دهد. این عارضه باعث می‌شود که شما در طول شب چندین بار از خواب بیدار شوید، کابوس ببینید و یا صبح‌ها با سردرد و تعریق زیاد از خواب بیدار شوید.
علائم افت قند خون در افراد دیابتی
حفظ قند خون نرمال بسیار اهمیت دارد. افت قند خون در افراد مبتلا به دیابت بخصوص افرادی که انسولین استفاده می‌کنند، به دلیل مصرف داروهای دیابت بسیار شایع است. بنابراین اندازه‌گیری مکرر قند خون و توجه به نرمال بودن اعداد آن برای جلوگیری از افت قند خون در افراد مبتلا به دیابت از اهمیت بالایی برخوردار است.
قند خون پایین یا هیپوگلیسمی همراه با علائم هشداردهنده است که توجه به آنها و درمان به موقع آن بسیار حائز اهمیت است. همانطور که گفته شد، این علائم در افراد مختلف متفاوت است، اما دانستن همه آنها می‌تواند به تشخیص زود هنگام هیپوگلیسمی نیز کمک کند. علائم افت قند خون اولیه در افراد دیابتی عبارتند از:
- رنگ پریدگی
- سرگیجه
- تعریق
- لرزش
- حالت تهوع
- ضربان قلب نامنظم و سریع
- عدم تمرکز
- خستگی و ضعف
- سوزن سوزن شدن زبان، گونه و لب‌ها
در صورتی که افت قند خون درمان نشود، فرد مبتلا علائم زیر را تجربه خواهد کرد:
- سردرگمی
- رفتار غیر معمول
- ناتوانی در انجام کارهای شخصی
- دید تار یا تونلی
- مشکل در حرف زدن
- ضعف عضلانی
- خواب آلودگی
بنابراین بسیار مهم است که این عارضه فورا درمان شود.
علائم قند خون بالا و پایین
هایپرگلیسمی یا قند خون بالا را نباید با هیپوگلیسمی اشتباه گرفت. هایپوگلیسمی زمانی اتفاق می‌افتد که میزان قند در خون فرد بیشتر از حد نرمال باشد. این عارضه معمولا افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 و زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند افرادی را که دیابت ندارند اما به شدت بیمار هستند را تحت تاثیر قرار دهد. علائم بالا بودن قند خون عبارتند از:
- خشکی دهان و تشنگی زیاد
- نیاز مکرر به دفع
- تاری دید
- کاهش وزن ناخواسته
- خستگی زیاد
- عفونت‌های مکرر
این علائم در افراد مبتلا به دیابت پس از چند روز تا چند هفته ایجاد می‌شود. در برخی موارد، تا زمانی که قند خون به شدت بالا نرفته است، هیچ علائمی وجود ندارد. برخی از علائم قند خون پایین و قند خون بالا مشابه است، بنابراین بسیار مهم است تا افرادی که در معرض این دو بیماری هستند، مانند افراد دیابتی، روزانه قند خون خود را اندازه‌گیری کنند.
علائم قند خون پایین در بارداری
همانطور که می‌دانید، انسولین هورمونی است که گلوکز یا قند خون را از خون به سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا در آنجا ذخیره شده و یا برای تامین انرژی از آن استفاده شود. در دوران بارداری بدن انسولین بیشتری تولید می‌کند تا به رشد کودک کمک کند. در عین حال، بارداری همچنین می‌تواند شما را نسبت به انسولین مقاوم کند. به همین دلیل است که بسیاری از زنان در دوران بارداری به دیابت (دیابت بارداری) یا بالا بودن قند بارداری مبتلا می‌شوند. اگرچه قند خون بالا در دوران بارداری شایع‌تر است، اما تغییرات بدن شما در این دوران و نحوه واکنش بدن شما به انسولین نیز می‌تواند باعث کاهش شدید قند خون و هیپوگلیسمی شود. هیپوگلیسمی در دوران بارداری بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم هیپوگلیسمی در زنان باردار و افرادی که باردار نیستند یکسان است. این علائم عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه و سبکی سر
- تپش قلب
- تعریق
- اضطراب
- سوزن سوزن صورت بخصوص اطراف دهان
برای اطلاع از میزان نرمال قند خون، به مقاله جدول قند خون در بارداری مراجعه کنید.
افت قند خون عصبی
گلوکز منبع اصلی تامین انرژی و عملکرد مغز است. مغز ذخایر گلوکز محدودی داشته و نیاز دارد تا بصورت مداوم از آن تامین شود. بنابراین زمانی که قند خون کاهش پیدا می‌کند، سوخت کافی برای تامین انرژی و عملکرد به مغز نمی‌رسد و سیستم عصبی شروع به تحریک کردن سمپاتیک کرده و علائم عصبی از جمله لرزش، اضطراب و گرسنگی ایجاد می‌شود. این علائم فرد را به غذا خوردن ترغیب می‌کند تا بتواند سطح قند خون را افزایش دهد. اگر این دفاع قادر به بازگرداندن قند خون به سطح نرمال نباشد، عرضه ناکافی گلوکز به مغز منجربه بروز علائم دیگری همچون گیجی، مشکل در صحبت کردن، آتاکسی، پارستزی، سردرد، تشنج و کما می‌شود. بنابراین درمان افت قند خون در مراحل ابتدایی بسیار اهمیت دارد.
علت افت قند خون در افراد سالم
همانطور که گفته شد، افت قند خون در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع و در میان افراد سالم نادر است، اما با این حال ممکن است این عارضه در افراد غیر دیابتی نیز بروز پیدا کند. افت قند خون در افراد غیر دیابتی در دو حالت رخ می‌دهد:
افت قند خون ناشتا، اغلب برای افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند رخ می‌دهد. دلایل آن عبارتند از:
- مصرف الکل زیاد
- بیماری‌های قلبی و کبدی
- سطح پایین برخی از هورمون‌ها
- مصرف برخی از داروها مانند سالیسیلات و سولفا
- وجود تومورهایی که بر عملکرد لوزالمعده تاثیر می‌گذارند.
افت قند خون واکنشی، برای چند ساعت و پس از مصرف برخی از مواد غذایی رخ می‌دهد. دلایل آن عبارتند از:
- کمبود سطح آنزیم‌های بدن
- ابتلا به پیش دیابت
- جراحی معده
- علت افت قند خون ناگهانی
معمولا افت قند خون بصورت ناگهانی در افراد مبتلا به دیابت شایع است، اما این اتفاق ممکن است در افراد سالم به دلیل ترشح بیش از حد انسولین بدن پس از صرف غذا، نخوردن غذا به دلیل روزه داری یا سوئ تغذیه و عوارض بارداری رخ دهد.
درمان خانگی قند خون پایین
حفظ قند خون در سطح نرمال تا حد زیادی می‌تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند. قند خون پایین درمان نشده می‌تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین بسیار مهم است که بدانید در مورد آن چه کاری انجام دهید. زمانی که قند خون شما بین 69 و 55 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، می‌توانید از قانون 15-15 استفاده کنید. طبق این قانون 15 گرم کربوهیدرات مصرف کرده و پس از 15 دقیقه قند خون خود را چک کنید. تا زمانی که قند خون شما به سطح نرمال برسد این کار را تکرار کنید. همچنین می‌توانید با مصرف یک ماده شیرین به بالا آمدن سطح قند خون خود کمک کنید.
چه داروهایی باعث افت قند خون می‌شود؟
داروهایی که می‌توانند باعث کاهش قند خون شوند عبارتند از:
- بتا بلاکرها (مانند آتنولول یا مصرف بیش از حد پروپرانولول)
- سیبنزولین و کینیدین (داروهای آریتمی قلب)
- گلینیدها (مانند ناتگلینید و رپاگلینید)
- ایندومتاسین (مسکن درد)
- انسولین
- متفورمین در صورت استفاده با سولفونیل اوره ها (بهترین زمان مصرف متفورمین برای دیابت)
- مهارکننده های SGLT2 (مانند کاناگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین، امپاگلیفلوزین و ارتوگلیفلوزین) با یا بدون سولفونیل اوره
- سولفونیل اوره ها (مانند گلیپیزید، گلیمپراید، گلیبورید)
- تیازولیدین دیون ها (مانند پیوگلیتازون و روزیگلیتازون) در صورت استفاده با سولفونیل اوره ها
- داروهایی که با عفونت ها مبارزه می کنند (مانند گاتی فلوکساسین، لووفلوکساسین، پنتامیدین، کینین، تری متوپریم-سولفامتوکسازول)
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.