اسطوخودوس در بارداری - تسکین درد و آرام‌بخش یا پُرخطر

بارداری، طیف وسیعی از تغییرات جسمی و روحی را به‌همراه دارد. هرچند که تمامی مادران مشتاقانه منتظر تولد فرزند خود هستند اما برخی از آن‌ها دوران بارداری سختی را سپری می‌کنند. پزشک متخصص زنان روی خواب کافی، ورزش منظم و رژیم غذایی مناسب تاکید دارد. اما استرس و خستگی به‌این‌راحتی از بین نمی‌رود. در چنین شرایطی، استفاده از گیاهان دارویی زیرنظر پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد. باتوجه‌به اهمیت کنترل سطح استرس و خستگی در دوران بارداری، در این مقاله از گهواره به بررسی تاثیر مصرف اسطوخودوس در بارداری می‌پردازیم. اینکه آیا اسطوخودوس در بارداری خوب است و می‌تواند استرس را کاهش دهد؟

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

اسطوخودوس چیست؟

اسطوخودوس (به انگلیسی Lavender)، گیاهی معطر و بومی جنوب فرانسه و مدیترانه است. این گیاه در شرایط آفتابی و کم‌آب رشد می‌کند بنابراین امکان پرورش آن در ایران نیز وجود دارد. قرن‌هاست که از اسطوخودوس برای داروسازی و تولید عطر استفاده می‌کنند. جالب اینجاست که برای دستیابی به حداکثر قدرت دارویی اسطوخودوس، گل‌ها را باید درست قبل از اینکه کامل باز شوند، برداشت کرد.

نقل از سایت ncbi

گیاه اسطوخودوس به‌دلیل خواص درمانی در درمان درد و عفونت‌ها کاربرد داشته و به‌عنوان نوعی آرام‌بخش و مسکن نیز شناخته می‌شود. این گیاه اثرات ضدباکتری، ضدقارچ، ضدافسردگی، ضداسپاسم، آرامش‌بخش و ضداضطراب نیز دارد.

Lavender has been traditionally recognized for its therapeutic properties in the treatment of pain and infections and as a relaxant and sedative [13]. It has also been described to possess antibacterial, antifungal, antidepressant, antispasmodic, calming, and anxiolytic effects, among other properties as well.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

آیا اسطوخودوس در بارداری مضر است؟

زنان باردار می‌توانند از اسطوخودوس در بارداری استفاده کنند. اما میزان مصرف باید کنترل‌شده و محدود باشد. چای اسطوخودوس در بارداری و روغن اسطوخودوس از جمله گزینه‌های محبوب زنان برای رسیدن به آرامش بدون مصرف داروهای مختلف ستند. اما در هر دو مورد، خوردن اسطوخودوس در بارداری را باید با احتیاط و مشورت پزشک انجام شود. زیرا مصرف بیش‌ازحد اشکال مختلف این گیاه می‌تواند باعث بروز مشکلات سلامتی برای زنان باردار شود.

برای اینکه بدانید عرق، روغن یا دمنوش اسطوخودوس در بارداری مضر است یا خیر، ابتدا باید مشخص شود که به آن نیاز دارید یا خیر. به‌همین‌دلیل در ادامه به بررسی مزایا و معایب انواع اشکال اسطوخودوس می‌پردازیم.

فواید روغن اسطوخودوس در بارداری

روغن اسطوخودوس ترکیبی از فواید مختلف در یک شیشه است. در ادامه با فواید مصرف این روغن در بارداری آشنا خواهید شد.

از بین رفتن ترک‌های پوستی دوران بارداری

با رشد جنین و بزرگ شدن شکم، ترک‌های پوستی بیشتر از قبل ایجاد می‌شوند. اسطوخودوس در سه ماه اول بارداری و همچنین ماه‌های بعد می‌تواند ترک‌های پوستی را کاهش دهد. بهتر است شروع به استفاده از اسطوخودوس قبل از بارداری کنید تا مانع از ایجاد ترک‌های پوستی شود.

روش استفاده از روغن اسطوخودوس برای ترک‌های بارداری

1 تا 2 قطره روغن اسطوخودوس را با 2 تا 3 قاشق روغن حامل (مانند روغن جوجوبا، نارگیل یا کنجد) ترکیب کرده و به‌آرامی روی شکم خود ماساژ دهید.

مبارزه با استرس

عطر روغن اسطوخودوس، آرامش‌بخش است. به‌همین‌دلیل در بسیاری از ماساژهای طبیعی از این روغن استفاده می‌کنند. از طرفی، مواد مغذی موجود در روغن اسطوخودوس اثر جوانسازی داشته و بوی مطبوع آن می‌تواند سطح استرس را کاهش دهد.

علاوه‌بر ماساژ با روغن اسطوخودوس در بارداری، می‌توانید از آن به‌عنوان روغن اصلی در رایحه درمانی نیز استفاده کنید.

روش استفاده از روغن اسطوخودوس برای رایحه درمانی

چند قطره از روغن اسطوخودوس را روی بخش بالایی دستگاه رایحه درمانی ریخته و سپس زیر آن شمعی کوچک روشن کنید. با انتقال گرما، رایحه این روغن می‌تواند باعث آرامش شما شود.

خواب بهتر

برخی از زنان باردار از بی‌خوابی رنج می‌برند. اما چون جنینی کوچک در رحم خود دارند، نمی‌توانند از داروهای خواب‌آور استفاده کنند. در چنین شرایطی، استفاده از داروهای گیاهی مانند اسطوخودوس می‌تواند به خواب آرام‌تر کمک کند.

برای خواب بهتر در دوران بارداری، هیچ‌چیزی بهتر از مقدار کمی روغن اسطوخودوس نیست. این روغن می‌تواند به تسکین خستگی یا سردرد ناشی از بی‌خوابی نیز کمک کند.

روش استفاده از روغن اسطوخودوس برای بی‌خوابی

چند قطره از روغن را روی دستمال کاغذی ریخته و آن را کنار تخت خود قرار دهید تا بوی مطبوع روغن در اتاق پخش شود.

درد و انقباضات زایمان

دردهایی که زنان در سه‌ماهه اول بارداری تجربه می‌کنند را می‌توان با استفاده از روغن اسطوخودوس کاهش داد. علاوه‌براین اسطوخودوس در ماه آخر بارداری می‌تواند به زایمان راحت‌تر نیز کمک کند. در این مورد می‌توانید ترکیبی از روغن اسطوخودوس با روغن‌های حامل را برای ماساژ استفاده کنید.

آیا مصرف یا استشمام روغن اسطوخودوس در دوران بارداری بی‌خطر است؟

تمامی مادران، نگران اثرات منفی این گیاه در دوران حاملگی هستند. لازم است بدانید که عوارض اسطوخودوس در بارداری به شرح زیر است.

• استفاده از روغن این گیاه در برخی موارد ممکن است باعث سوزش پوست شود.
• این روغن ممکن است هورمون‌ها را تحریک کرده و اثرات متفاوتی روی بدن زن باردار داشته باشد.
• استفاده نادرست از روغن اسطوخودوس در سه ماه اول بارداری می‌تواند منجر به سقط جنین شود.

نکات استفاده از روغن اسطوخودوس در حاملگی

• قبل از استفاده از این روغن، چند قطره از آن را با روغنی حامل ترکیب کرده و روی پوست نازک داخل بازو بمالید. اگر پوست واکنش نشان داد، احتمالا به روغن اسطوخودوس آلرژی دارید.
• هرگز از گونه «لاویندین» این گیاه استفاده نکنید چون برای زنان باردار بسیار مضر است.
• بدون مشورت با پزشک از روغن اسطوخودوس استفاده نکنید. 

فواید دمنوش اسطوخودوس در بارداری

بسیاری از زنان، دمنوش یا چای اسطوخودوس را در دوران بارداری مصرف می‌کنند. اگرچه مصرف این چای بی‌خطر است، اما باید دمنوش را به‌روشی مناسب آماده کرد، در غیر این‌صورت بهتر است کلا از چای این گیاه استفاده نکنید.

نکته مهم اینکه، دمنوشی که تنها با استفاده از گل‌های گیاه اسطوخودوس آماده شده، می‌تواند مضر باشد. بنابراین هرگز ار چای خالص اسطوخودوس استفاده نکنید. در مقابل بهتر است نوع بی‌خطری از چای را انتخاب کنید که تنها با تعدادی گل اسطوخودوس طعم‌دار شده باشد. این چای می‌تواند اثرات تسکین‌دهنده داشته باشد.

مصرف چای اسطوخودوس به‌طورکلی در بارداری بی‌خطر است اما واکنش هر فردی به این گیاه می‌تواند متفاوت باشد. بنابراین توصیه می‌شود همواره از مقادیر کم شروع کنید و تمامی عوارض جانبی بعد از مصرف چای را زیرنظر داشته باشید.

عوارض جانبی چای اسطوخودوس در بارداری

• تحت‌تاثیر قرار گرفتن رشد جنین؛
• افزایش سردرد؛
• یبوست؛
• تحریک رحم و در نتیجه سقط جنین.

نکات استفاده از دمنوش اسطوخودوس در حاملگی

• از نوشیدن چای یا دمنوش خالص گیاه اسطوخودوس خودداری کنید. بهتر است این گیاه تنها نقش طعم‌دهنده را در دمنوش شما داشته باشد.
• قبل از اضافه کردن چای اسطوخودوس به رژیم غذایی دوران بارداری، با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
• اگر پس از مصرف چای، مشکلاتی مانند بثورات پوستی، سردرد، حالت تهوع، یبوست و غیره را تجربه کردید، هرچه‌سریع‌تر مصرف آن را متوقف کنید.

فواید بخور اسطوخودوس در بارداری

بخور یا رایحه درمانی گیاه و روغن اسطوخودوس در ترکیبی از گیاهان آرامش‌بخشی مانند گُل رُز می‌تواند باعث تسکین درد، آرامش و کاهش شدت اضطراب و استرس زنان باردار حتی حین زایمان شود. اسپری مقدار بسیار اندکی از مخلوط روغن اسطوخودوس با آب روی بالش می‌تواند خواب آرامی برای زنان باردار به ارمغان آورد.

نقل قول از سایت mayoclinichealthsystem

مطالعات نشان داده‌اند روغن‌های اساسی اسطوخودوس و گُل رُز می‌توانند اضطراب زایمان را کاهش دهند. از طرفی، درک فرد از درد نیز می‌تواند کاهش پیدا کند. حس بویایی به شدت با حافظه مرتبط است، بنابراین اگر در ماه‌های قبل با رایحه اسطوخودوس یا گُل رُز، آرامش را تجربه کرده باشید، بخور اسطوخودوس در بارداری و زایمان می‌تواند حس آرامش را به شما منتقل کند.

Studies have found that lavender and rose essential oils can decrease anxiety in labor. A person's perception of pain also can decrease when they're relaxed. The sense of smell is strongly linked with memory. If you've experienced relaxation with the scent of lavender or rose in the past, inhaling it during labor likely will help you recall those relaxing experiences.

برای بخور اسطوخودوس می‌توانید از اسانس این گیاه استفاده کنید. اسانس اسطوخودوس حاوی 10 جزء اصلی یا ماده فعال از گروه‌های بیوشیمیایی مختلف است که درصد آن‌ها متفاوت بوده و خواص درمانی منتسب به اثرات دارویی آن به‌دلیل وجود دو مولکول آلی به‌نام «لینالیل استات» و «لینالول» است.

فواید حمام اسطوخودوس در بارداری

یافته‌های اولیه نشان می‌دهد که حمام پا در اسطوخودوس یا حتی کرم‌های حاوی این گیاه می‌توانند نتایج مثبتی برای زنان باردار داشته و اضطراب، افسردگی و استرس را کاهش دهند. برای زنانی که از حمام کردن در وان لذت می‌برند، ترکیبی ایمن از نمک حمام و عرق اسطوخودوس در بارداری یا دمنوش صاف‌شده آن می‌تواند مفید باشد. خوابیدن در وان حمامی با این ترکیبات می‌تواند به کاهش گرفتگی و اسپاسم عضلات در دوران بارداری کمک کند.

میزان اثربخشی اسطوخودوس در بارداری

مطالعه‌ای نشان داده که میزان اثربخشی اسطوخودوس به نحوه مصرف و اشکال آن بستگی دارد. در ادامه نقل‌قولی از سایت ncbi آمده که مدت‌زمان اثربخشی روش‌های معرفی شده در این مقاله را بررسی می‌کند.

نقل‌قول از سایت ncbi

استفاده از اسانس اسطوخودوس موضعی، همراه با حمام پا یا بدون آن، کیفیت خواب را در زنان باردار بهبود می‌بخشد. اگر هنگام آروماتراپی اسطوخودوس، موسیقی کلاسیک پخش شود، سطح اضطراب زنان باردار به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند. اضطراب زنان باردار پس از 4 تا 8 هفته استفاده از آروماتراپی یا استنشاق آویزهای اسطوخودوس کاهش پیدا می‌کند.

Use of topical lavender EO improved sleep quality in pregnant women with or without an additional footbath. When combining lavender aromatherapy and classical music, the level of anxiety was significantly lower after the treatment. Anxiety was also lower after 4 weeks and 8 weeks. When comparing use of topical cream containing 1.25% lavender with control and after inhalation using aroma pendants.

استفاده از کرم موضعی حاوی 1.25% اسانس اسطوخودوس، استرس را بعد از 4 تا 8 هفته کنترل کرده و کاهش می‌دهد. استفاده از روغن ماساژ حاوی 2% روغن اسطوخودوس می‌تواند کورتیزول بزاقی (شاحص استرس) را بلافاصله بعد از ماساژ در هفته 36 بارداری کاهش دهد.

Use of a topical cream containing 1.25% lavender EO reduced stress after 4 weeks and 8 weeks. When applied topically using a massage oil containing 2% lavender, pregnant women had lower salivary cortisol (indicator of stress) immediately after the massage and at 36 weeks gestational age.

فواید اسطوخودوس در بارداری

اسطوخودوس را می‌توان به اشکال مختلفی در دوران بارداری استفاده کرد. این که بین روغن و اسانس یا چای و عرق اسطوخودوس کدام را انتخاب می‌کنید به شرایط شما بستگی دارد. اما در هر صورت، این گیاه می‌تواند فواید زیادی در دوران بارداری داشته باشد.

خواب بهتر

به‌دلیل رایحه آرامش‌بخش اسطوخودوس، بسیاری از افراد از روغن و اسانس این گیاه برای رایحه‌درمانی استفاده می‌کنند. بنابراین، این گیاه تاثیری مستقیم در آرامش و خواب بهتر دارد.  

نقل‌قول از clevelandclinic

مطالعه‌ای در سال 2019 نشان داده که اسطوخودوس می‌تواند سطح ملاتونین بدن را بهبود داده و به‌ خواب بهتر شبانه کمک کند.

A 2019 study even suggests lavender can improve your body’s melatonin levels, supporting a better night’s rest.

کاهش درد و التهاب

یکی از مهم‌ترین مزایای اسطوخودوس در حاملگی، خواص ضدالتهابی آن است. یکی از ترکیبات اصلی این گیاه، «فلاونوئیدها» و «کومارین» هستند. این ترکیبات شیمیایی دارای اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی بوده و می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند. اسطوخودوس همچنین به کاهش کوفتگی‌ها نیز کمک می‌کند.

نقل‌قول از clevelandclinic

مطالعه‌ای در سال 2012 نشان داد که استنشاق روغن یا اسانس اسطوخودوس به‌مدت 15 دقیقه می‌تواند به کاهش درد سردردهای میگرنی کمک کند.

A 2012 study found that inhaling lavender essential oil for 15 minutes can help reduce migraine headache pain.

کاهش اضطراب و بهبود خلق‌وخو

اسطوخودوس به‌دلیل قابلیت آرام کردن سیستم عصبی، به‌عنوان گیاهی برای بهبود خلق‌وخو، کاهش اضطراب و کاهش فشار خون شناخته می‌شود. روغن یا اسانس این گیاه حاوی ترکیباتی مانند «لینالول» است که اضطراب را کاهش داده و فشار خون را پایین می‌آورد.

خطرات و عوارض مصرف اسطوخودوس در بارداری

در کنار تمامی مزایایی که مصرف اشکال مختلف اسطوخودوس در حاملگی دارد، این گیاه ممکن است خطرات و عوارضی برای برخی از زنان باردار داشته باشد که به شرح زیر هستند.

حساسیت پوستی

برخی از زنان به روغن ماساژ اسطوخودوس حساسیت دارند و دچار بثورات پوستی می‌شوند.

سردرد

برای اکثر افراد، اسطوخودوس آرامش‌بخش و تسکین‌‌دهنده است. اما برای برخی از افراد استنشاق روغن و اسانس این گیاه به تجربه‌ای منفی مرتبط می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است دچار سردرد  شوند. البته افرادی که به بوی تند روغن‌ها و اسانس‌ها حساسیت دارند نیز دچار سردرد خواهند شد.

معده‌درد

روغن‌ اسطوخودوس با معده سازگار نیست چون باعث تحریک غشای معده و درد می‌شود.

سوزش گلو و زبان

روغن اسطوخودوس ممکن است مخاط، پوشش کام، گلو و زبان شما را تحریک کرده و باعث سوزش شود.

تداخل با داروهای افسردگی و اضطراب

دمنوش، چای و عرق اسطوخودوس در بارداری با داروهای آرام‌بخش (داروهای سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی) تداخل دارند. چون اسطوخودوس باعث خواب‌آلودگی و کند شدن تنفس می‌شود. از طرفی برخی از این داروها نیز همین تاثیر را روی بدن دارند. بنابراین مصرف اسطوخودوس با داروهای آرام‌بخش ممکن است باعث مشکلات تنفسی یا خواب‌آلودگی شود.

روش‌های مجاز و ایمن‌تر استفاده از اسطوخودوس در بارداری

باتوجه‌به اینکه مصرف چای، روغن و عرق اسطوخودوس در بارداری ممکن است برای برخی از زنان مضر باشد، بهتر است روش‌های جایگزین که ایمن‌تر هستند را انتخاب کنید. چون همان‌طور که اشاره شد، پوست برخی از زنان به روغن اسطوخودوس واکنش نشان داده و برخی دیگر با خوردن روغن این گیاه یا چای و دمنوش و عرق آن دچار معده‌درد می‌شوند. بنابراین در ادامه روش‌های ایمن‌تر مصرف اسطوخودوس در حاملگی بررسی می‌شود.

• رایحه درمانی با روغن و اسانس اسطوخودوس: استفاده از چند قطره روغن یا اسانس اسطوخودوس روی دستمال کاغذی یا شمع؛
• بخور با اسانس اسطوخودوس: اضافه‌ کردن چند قطره روغن یا اسانس اسطوخودوس به دستگاه بخور سرد و گرم؛
• حمام پا با روغن یا اسانس اسطوخودوس: اضافه کردن روغن یا اسانس اسطوخودوس به وانی کوچک و قرار دادن پاها داخل آن.

 جایگزین‌های ایمن برای آرامش در بارداری

اگر نگران عوارض و خطرات استفاده از اسطوخودوس در دوران بارداری هستید، بهتر است از روش‌های جایگزین برای آرامش و کاهش درد استفاده کنید.

• یوگا یا مدیتیشن مخصوص بارداری؛
• پیاده‌روی سبک و منظم روزانه؛
• نوشیدنی‌های ایمن‌تر مانند دمنوش بابونه (با مشورت پزشک).

اسطوخودوس در بارداری، ایمن با پُرخطر

روغن، عرق، دمنوش یا چای و بخور اسطوخودوس فواید زیادی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به خواص آرام‌بخشی و کاهش درد و التهاب اشاره کرد. اما چالش اصلی، استفاده از اشکال مختلف اسطوخودوس در بارداری است. این گیاه پُرکاربرد ممکن است باعث کاهش اضطراب و خستگی و دردهای عضلانی زنان در دوره بارداری یا زایمان شود، اما خطراتی نیز دارد. بنابراین باید میزان کنترل‌شده‌ای از اشکال مختلف این گیاه را استفاده کرده و حتما قبل از مصرف با پزشک متخصص مشورت کنید. اگر درباره احساس خستگی و اضطراب و استرس در بارداری سوالی دارید می‌توانید از اپلیکیشن گهواره استفاده کنید.

 پرسش‌های متداول

1. آیا مصرف روغن اسطوخودوس در بارداری بی خطر است؟ خوردن روغن اسطوخودوس در دوران حاملگی مضر است و می‌تواند منجر به ناراحتی معده شود. چون این روغن در آب حل نمی‌شود، غشای معده را تحریک خواهد کرد. بهترین روش استنشاق این روغن است.
2. مضرات اسطوخودوس در بارداری چیست؟ بثورات پوستی، سوزش پوست، درد معده، یبوست یا اسهال، تداخل با داروها و در نتیجه خواب‌آلودگی یا مشکل در تنفس از عوارض مصرف اشکال مختلف اسطوخودوس است.
3. بهترین روش استفاده از اسطوخودوس در بارداری چیست؟ حمام پا، رایحه‌درمانی و بخور از جمله بهترین روش‌های ایمن برای استفاده از این گیاه در دوران بارداری هستند.

منابع

ncbi

clevelandclinic

webmd

mayoclinichealthsystem