بیماری سفلیس در بارداری | علائم و نشانه و خطر سفلیس در بارداری
بیماری سفلیس در بارداری یکی از بیماری‌هایی است که ممکن است رخ داده و یا تشخیص داده شود. حاملگی خود به تنهایی یک مرحله پراسترس در زندگی فرد است و همراه شدن آن با ابتلا به بیماری میتواند به یک چالش مهم سلامتی برای فرد و خانواده تبدیل شود. نگرانی در مورد تاثیرات بیماری بر سلامت جنین، مادر و وضعیت بارداری از جمله این دغدغه‌ها است. ما قصد داریم در این مقاله شما را با این بیماری که عفونت در بارداری زمینه ساز این بیماری بوده بیشتر آشنا کنیم و در مورد علائم، عوامل خطر، راه‌های تشخیص، درمان سفلیس و تاثیرات و خطرات آن بر بارداری و جنین صحبت نماییم.
خطر ابتلا به بیماری سفلیس در بارداری
تحقیقات نشان می‌دهند که بیماری سفلیس در بارداری در افراد زیر 29 سال فقیر که دسترسی به بیمه‌های سلامت و مراقبت‌های بارداری ندارند، شایع است.
عوامل خطری که احتمال دچار شدن به سفلیس در بارداری را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- مصرف داروهای غیرقانونی(کوکائین، شیشه)
- ابتلا به سایر عفونت‌های منتقله از راه جنسی
- زندگی در منطقه یا محلی که عفونت سفلیس شایع است
- داشتن بیش از یک شریک جنسی در سال گذشته
سفلیس چه بیماری است؟
سفلیس در بارداری یکی از بیماری‌های آمیزشی در بارداری بوده که توسط میکروبی به نام ترپونما پالیدوم ایجاد میشود. سیفلیس از طریق تماس جنسی واژینال، مقعدی، دهانی و همچنین از مادر به جنین در بارداری و یا حین زایمان منتقل میشود. امروزه در جهان حدود 20 میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند. این بیماری دارای مراحل مختلفی است که عبارتند از:
- سفلیس اولیه
- سفلیس ثانویه
- سفلیس نهفته
- سفلیس ثالثیه یا بعد از نهفتگی
در ادامه با این مراحل بیشتر آشنا خواهید شد.
سفلیس اولیه
این مرحله نخست بیماری است که 2 تا 3 هفته بعد از ورود عفونت به بدن رخ میدهد. البته برخی از مطالعات یک بازه 20 تا 90 روزه را برای مرحله ورود عفونت تا ایجاد فاز اول سفلیس را گزارش کرده‌اند. در این زمان و غالبا در محلی که عفونت وارد بدن شده یک یا چند برآمدگی قرمز رنگ ایجاد میشود که عموما بدون درد بوده و کم کم به یک زخم گرد تبدیل میگردند. این زخم‌ها عموما در پرینه (آلت تناسلی)، اطراف یا داخل واژن و مقعد، انتهای روده، دهان و پشت حلق بروز می‌کنند. در زنانی که مبتلا به ویروسHIV هستند احتمال مشاهده زخم‌های متعدد بیشتر است. این زخم‌ها حتی اگر درمان نشوند، ظرف 3 تا 6 هفته بهبود می‌یابند. اگر درمان حتی بعد از بهبود ضایعه‌ها انجام شود، از ایجاد مراحل بعدی سفلیس پیشگیری می‌کند. در مرحله اولیه سفلیس، احتمال انتقال عفونت به شریک جنسی زیاد است.
سفلیس ثانویه
به مرحله دوم عفونت با سفلیس، سفلیس ثانویه گفته میشود. این مرحله بین چند هفته تا چند ماه بعد از مرحله ابتدایی سفلیس در افرادی که برای درمان مراجعه نکرده اند و یا به خوبی درمان نشده‌اند بروز می‌کند. در این مرحله باکتری سفلیس در سراسر بدن پخش میشود. علائم سفلیس ثانویه عبارتند از:
- بثورات یا ضایعات پوستی گسترده به صورت تکه‌های بزرگ خاکستری یا سفید در سراسر بدن بیشتر در مناطق گرم و مرطوب بدن مثل: دهان، مقعد و پرینه
- بثورات قهوه‌ای یا قرمز در کف دست یا کف پا که عموما خارش ندارند (گاهی این بثورات به حدی کمرنگ هستند که فرد متوجه آن‌ها نمی‌شود.)
- کچلی تکه‌ای
- افرادی که به ویروس HIV مبتلا هستند، فرم شدیدی از این ضایعات پوستی را تجربه می‌کنند.
- علائم مشابه آنفولانزا مثل تب، سردرد، درد عضلانی و گلودرد
- بی اشتهایی و کاهش وزن
- غدد لنفاوی متورم در گردن، زیربغل، کشاله ران
علائم این مرحله نیز بعد از مدتی حتی بدون دریافت درمان برطرف میشود، اما فرد وارد فاز بدون علامت سفلیس میگردد.
سفلیس نهفته
بعد از اینکه عفونت سفلیس در دو مرحله خودش را نشان داد، به صورت خاموش و نهفته (latent) در می‌آید. این مرحله از سفلیس علامت و نشانه بالینی قابل مشاهده‌ای ندارد و میتواند به مدت یک تا چند ده سال به طول بیانجامد.
سفلیس ثالثیه
برخی از بیمارانی که در مراحل قبلی درمان مناسبی دریافت نکرده‌اند، بعد از دوران نهفتگی دچار سفلیس مرحله سوم یا ثالثیه میگردند. این مرحله که به صورت آهسته و پیشرونده اتفاق می‌افتد، میتواند تمام اعضای بدن را درگیر کند و سبب ایجاد آسیب جدی در قلب، پوست، مغز و ارگانهای دیگر شود.
سفلیس عصبی و سفلیس چشمی
وقتی عفونت سفلیس در هر مرحله ای از نمایش خود درمان نشود، میتواند به مغز و چشم حمله کند، و به ترتیب منجر به سفلیس عصبی (نوروسفلیس) و سفلیس چشمی (اوکولار سفلیس) گردد.
علائم این نوع درگیری‌های سفلیس عبارتند از:
- سردرد شدید
- مشکل در کنترل حرکت عضلات
- بیحسی یا فلجی
- گیجی
- سفتی گردن
- تهوع و استفراغ
- کاهش بینایی و حتی نا‌بینایی
در ادامه بیشتر در رابطه با سفلیس در بارداری صحبت خواهیم کرد.
علائم و نشانه‌های سفلیس در بارداری
در بیماری سفلیس در بارداری بسته به اینکه مادر باردار در کدام مرحله از عفونت سفلیس (اولیه، ثانویه، نهفته یا ثالثیه) باشد، طبق مطالبی که در بالاتر اشاره شد، طیفی از علائم بالینی را، از بی‌علامتی تا انواع ضایعات پوستی، علائم عصبی، علائم شبه آنفولانزا در بارداری و... میتواند داشته باشد.
تاثیرات و عوارض سفلیس بر جنین و بارداری
30 درصد از موارد انتقال عفونت سفلیس از طریق مادر به جنین رخ میدهد (در طول بارداری و زایمان). سفلیس میتواند سبب بروز عوارض زیر در جنین شود که عبارتند از:
- سقط
- مرده‌زایی
- زایمان زودرس
- رشد کم جنین
- عفونت مادرزادی
- ناهنجاری‌های مادرزادی
- وزن کم نوزاد حین تولد
- مرگ در فاصله کوتاهی پس از تولد
مطالعات نشان میدهد که 70 درصد سفلیس‌های درمان نشده در بارداری عواقب بسیار بدی به همراه دارند به حدی که بیش از 40 درصد از جنین‌های مادران مبتلا به سفلیس درمان نشده به صورت مرده به دنیا آمدند و یا به علت عفونت، مدت اندکی بعد تولد فوت کردند. همچنین ابتلا به سفلیس در بارداری سبب ایجاد نقایص جنینی میگردد که شامل موارد چون: بدشکلی استخوانی، کم‌خونی شدید، کبد و طحال بزرگ، زردی، مشکلات مغزی و عصبی، التهاب و عفونت پرده مغز و ضایعات پوستی میگردد.
نحوه تشخیص سفلیس در بارداری
از آنجایی که عفونت با باکتری سفلیس به شدت خطرناک است، در سراسر جهان در اولین ویزیت مراقبت بارداری، انجام تست بررسی این عفونت از واجبات است. تمامی تست‌های بررسی سفلیس با آزمایش خون قابل انجام است. در مرحله اول انجام آزمایش برای سفلیس، تست VDRL یا RPR درخواست میشود. در افرادی که در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های آمیزشی و به خصوص سفلیس هستند، مجددا در هفته‌های28 تا32 بارداری این آزمایش تکرار میگردد.
مثبت شدن جواب تستVDRL یا RPR در بارداری
باید این نکته را بیان کرد که تست‌های VDRL و RPR در مواردی جز وجود سفلیس در بدن هم مثبت می‌شوند و اگر مادر بارداری، نتیجهVDRL یا RPR مثبتی داشت به منزله ابتلا حتمی او به سفلیس نیست و امکان مثبت کاذب بودن جواب وجود دارد. مواردی که می‌توانند سبب مثبت کاذب شدن تست‌های VDRL و RPR شوند، عبارتند از:
- بیماری‌های خود ایمنی
- مصرف داروی داخل وریدی
- عفونت با باکتری‌های هم خانواده با باکتری سفلیس
- بارداری
- بدخیمی‌ها
- سل
- مالاریا
- بیماری‌های ویروسی مثل هپاتیت
- بیماری هانسن یا جذام
در این زمان برای این دسته از مادران تست‌های تخصصی وجود سفلیس یعنی FTA-ABS TP-MHA یا EIA در خواست میشود. FTA-ABS تستی است که بیشتر در ایران انجام می‌گیرد.
هزینه انجام تست سفلیس در بارداری
تست‌های مرحله اول تشخیص بیماری سفلیس در بارداری یعنی VDRL یا RPR جز برنامه چکاپ روتین در حاملگی هستند و هزینه پایینی داشته و در بسیاری از مراکز دولتی به رایگان برای مادران باردار انجام می‌شوند. هزینه انجام تست‌هایی چون FTA-ABS نیز دارای بازه قیمتی متفاوتی در بخش دولتی و خصوصی است که بازه قیمتی بین 40 تا 100 هزار تومان دارد.
روش‌های درمان سفلیس در بارداری
بیماری سفلیس در بارداری به کمک آنتی‌بیوتیک‌ها درمان میشود. این درمان تاثیر بسزایی در رفع عفونت مادر، پیشگیری از انتقال عفونت به جنین و درمان جنین دارد. پنیسیلین جی که نوعی پنیسیلین تزریقی است درمان اصلی این بیماری می‌باشد و مقدار و دستور مصرف آن با توجه به مرحله و فاز بیماری متفاوت است. همچنین باید گفت، مادران مبتلا به سفلیس باید علاوه بر متخصص طب مادر و جنین تحت نظر متخصص بیماری‌های عفونی نیز باشند.
در بارداری‌هایی که شک به وجود عفونت سفلیس در جنین وجود دارد، بررسی شرایط جنین به شدت اهمیت دارد به همین دلیل باید وضعیت جنین هر هفته بعد از 20 هفتگی به کمک سونوگرافی پایش شود.
آیا فردی که درمان شده مجدد به سفلیس مبتلا میگردد؟
بله، ابتلا به عفونت سفلیس باعث ایجاد ایمنی مادام العمر در فرد نسبت به سفلیس نمی‌گردد و حتی اگر فرد مبتلا به سفلیس به خوبی درمان شود، احتمال ابتلا مجدد او به عفونت سفلیس همچنان وجود دارد. همچنین از آنجایی که ممکن است در شرکای جنسی بسیاری از ضایعات سفلیس قابل مشاهده نباشد (مثل ضایعات در داخل مقعد یا واژن)، افرادی که از سلامت شریک جنسی خود مطمین نیستند، بیشتر در معرض خطر ابتلای مجدد به سفلیس هستند.
سفلیس مادرزادی
انتقال باکتری ایجاد کننده عفونت سفلیس از مادر به جنین سبب بروز سفلیس مادرزادی میگردد. تخمین زده میشود سالیانه حدود یک میلیون بارداری با تولد نوزاد مبتلا به سفلیس مادرزادی همراه باشد. علائم مهم سفلیس مادرزادی عبارتند از: بزرگی کبد، کم خونی، تجمع مایع در شکم، عفونت ریه، ضایعات پوستی و مخاطی، التهاب قلب، التهاب غدد لنفاوی، ترشحات بینی، کاهش تعداد پلاکت. پزشکان برای درمان سفلیس مادرزادی هم از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنند.
آیا تمام نوزادان متولد شده با عفونت سفلیس دارای علائم بالینی هستند؟
در صورت ابتلا مادر به بیماری سفلیس در بارداری امکان این وجود دارد که نوزاد با عفونت سفلیس به دنیا نیاید و در روزهای ابتدای تولد علامت بالینی نداشته باشد. ولی اگر در اثر عوارض سیفلیس در بارداری مبتلا بودن نوزاد مشخص شود، اما اگر درمان در همین روزهای ابتدایی برای نوزاد انجام نشود، عفونت به سرعت میتواند باعث مشکلات جدی برای نوزاد و حتی مرگ وی گردد.
منبع:
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.