حس لامسه در کودکان شیرخوار

حس لامسه در کودکان شیرخوار و نوزادان یکی از حس‌های بسیار قوی و کلیدی است؛ همانطور که حس بویایی در کودکان شیرخوار قدرت زیادی دارد، لامسه نیز حسی قوی در نوزادان است. حس لامسه حتی از زمان بارداری نیز تاثیر زیادی در ایجاد ارتباط با جنین دارد و سبب افزایش هوش و عکس‌العمل او می‌شود. پس از تولد کودک به کمک حس لامسه نیازها و خواسته‌هایش را به مراقبین خود انتقال می‌دهد، تعامل می‌کند و محیط اطرافش را بررسی می‌کند. تماس فیزیکی نزدیک با کودک منجر به تنظیم فشار خون مادر و تنظیم سطح هورمون‌ها می‌شود. وقتی کودک را نزدیک به خودتان نگه می‌دارید، بدنتان اکسی‌توسین یا همان هورمون عشق آزاد می‌کند.  

حس لامسه نوزادان از چه زمانی شکل می‌گیرد؟

عجیب اما خارق العاده است؛ حس لامسه از هفته هفتم یا هشتم بارداری شروع به شکل‌گیری می‌کند. درست زمانی که نمی‌دانید باردارید یا تازه متوجه بارداری خود شده‌اید، جنین حس لامسه دارد. در هفته یازده بارداری حرکات ریز جنین در رحم آغاز می‌شود. این حرکات ریز سرآغاز کشف و بررسی‌های جنین از طریق لمس رحم و بدن خودش است. گرچه حس لامسه اولین حس و کلیدی‌ترین حس در جنین و نوزاد تازه متولد شده است، اما این حس نیز مانند حس بینایی در کودکان شیرخوار و حس شنوایی در کودکان شیرخوار پس از تولد و در طول سال اول زندگی رشد می‌کند و تکامل می‌یابد. 

تاثیر لامسه در هوش جنین

نوازش جنین در دوران بارداری نه تنها منجر به تقویت هوش جنین می‌شود، بلکه ارتباط عاطفی بین مادر و جنین را تقویت می‌کند. جنین از این نوازش‌ها و ماساژها لذت می‌برد. پس حدود هفته 22 بارداری که امکان تشخصی تکان‌ها و حرکات جنین در شکم توسط مادر وجود دارد، نوازش کردن و ماساژ دادن شکم خصوصا با روغن زیتون نه تنها یکی از روش های موثر جلوگیری از ترک بارداری است، بلکه منجر به آرامش جنین و قوت قلب او می‌شود. البته شکل پاسخگویی جنین‌ها به این نوازش‌ها متفاوت است. 

مراحل تکامل حس لامسه در کودکان شیرخوار و نوزادان

به عنوان یک اصل کلی باید بدانید که نوزاد پوستی فوق‌العاده حساس به لمس دارد. این حساسیت خصوصا در دهان، گونه‌ها، صورت، دست‌ها، شکم و پاشنه‌ پاها بیشتر است. 

حس لامسه از همان ساعات اولیه تولد منجر به ایجاد پیوند عاطفی مادر و نوزاد می‌شود. نوزاد با لمس شدن آرام می‌شود. مثلا با نوازش کف دست نوزاد، او انگشتانش را دور انگشتان شما حلقه می‌کند و آنها را محکم می‌گیرد. لمس ملایم گونه نوزاد منجر می‌شود که سرش را به سمت شما برگرداند و از دهانش برای بررسی لمس گونه‌اش کمک بگیرد. 

حس لامسه در یک ماهگی

لامسه هنوز نقطه کلیدی ارتباط با نوزاد است. گرچه دیگر حواس نیز در حال رشد هستند و والدین باید به کارآمد بودن آنها توجه کنند، اما حس لامسه با راحتی بیشتری می‌تواند تازه مادرشده‌ها و تازه پدر‌شده‌ها را متعجب کند. 

حس لامسه در دو تا سه ماهگی

اکنون کم کم کودک نسبت به احساس محبت‌آمیزی که از طریق حس لامسه دریافت می‌کند، پاسخ می‌دهد. مثلا زمان تعویض پوشک یا شیر دادن به خوبی با شما بازی می‌کند و نسبت به ناز و نوازش شما عکس‌العمل نشان می‌دهد. 

حس لامسه در چهار ماهگی

در این ماه ماهیچه‌های دست‌های نوزاد رشد می‌کنند و قوی می‌شوند. به همین دلیل او کم‌کم دستش را به سمت اشیا دراز می‌کند و آنها را لمس خواهد کرد. همین لمس آغاز کشف بهتر و راحت‌تر محیط اطراف است. 

حس لامسه در پنج ماهگی

در این سن کودک می‌تواند اسباب‌بازی‌های کوچک را در دستش نگه دارد و آنها را لمس کند. اما از دهانش برای کشف و بررسی استفاده می‌کند. بیشتر کودکان در این سن نسبت به بازی با آب واکنش مثبت نشان می‌دهند و آب‌بازی را به شدت دوست دارند. 

حس لامسه در شش ماهگی

اکنون تعامل کودک به کمک حس لامسه با پیرامونش بیشتر شده است. اسباب بازی هایی که به لمس واکنش نشان می‌دهند و صدا می‌دهند برای او جذاب‌تر هستند. 

حس لامسه در هفت تا هشت ماهگی

در این سن کودک تفاوت بین اشیای مسطح و سه‌بعدی را می‌داند. توانایی حرکتی کودک در این سن بیشتر از قبل شده است، بنابراین او دسترسی بیشتری برای لمس و بررسی اشیا و پیرامون خود دارد. 

حس لامسه در نه تا ده ماهگی

کشف چیزهای بیشتر برای کودک به دلیل گسترده شدن دایره حرکتی او بیشتر و البته لذتبخش‌تر شده است. اکنون او دیگر خیلی نیازمند مراقبین خود نیست تا به هر آنچه که می‌خواهد دسترسی پیدا کند. زیرا با چهار دست و پا رفتن هر کجا که بخواهد می‌رود و هر آنچه را که بخواهد بر می‌دارد. 

حس لامسه در یازده تا دوازده ماهگی

کودک یک ساله ‌انواع بافت‌های سفت، نرم، سرد، خیس، چسبناک و اسفنجی را به کمک حس لامسه بررسی می‌کند. او دیگر چندان از دهانش برای بررسی اشیا استفاده نمی‌کند و خیلی بهتر می‌تواند از دست‌هایش برای لمس کردن و بازی با اشیا استفاده کند. 

بازی‌های تقویت حس لامسه کودکان

برای تقویت حس لامسه در کودکان شیرخوار و نوزادان می‌توانید از بازی‌های خاصی کمک بگیرید. اساسا در برنامه ریزی روزانه برای کودکان بازی جایگاه ویژه‌ای دارد. شما می‌توانید از بازی‌های مختلف برای تقویت حواس مختلف کودک و نوزاد خود کمک بگیرید. 

بازی تخم دایناسور منجمد

یک بادکنک را با مقداری آب پر کنید و یک دایناسور عروسکی پلاستیکی را در آن بیاندازید و بگذارید در فریزر یخ بزند. بعد از یخ زدن بادکنک را پاره و جدا کنید. کودکان این بازی را خیلی دوست دارند. 

گِل چسبناک

می‌توانید با ترکیب آب و چسب مایع و نشاسته مایع گِل مخصوصی درست کنید و به کودک بدهید تا آن را لمس کند و با آن بازی کند. 

سطل کف

مقداری کف صابون را در سطلی بریزید و در اختیار کودک قرار دهید. از صابون‌هایی استفاده کنید که چشم کودک را نمی‌سوزانند. 

سینی پر از آب

یک سینی لبه دار را با آب پر کنید. در صورت تمایل مقداری رنگ خوراکی در آن بریزید. چند توپ کوچک و اسباب‌بازی پلاستیکی را هم در آب سینی بگذارید و اجازه بدهید کودک هر طور که می‌خواهد بازی کند. کودک با این بازی لمسی حس فوق‌العاده‌ای را تجربه خواهد کرد.

بادکنک فشاری

یک بادکنک را با مقداری نشاسته ذرت یا آرد سیب‌زمینی پر کنید و سر آن را گره بزنید. یک سمت بادکنک را نقاشی کنید و برای آن چشم و دهان و بینی و... بگذارید و اجازه دهید کودک با آن بازی کند و نرمی این عروسک دست‌ساز را احساس کند. 

کاربرد حس لامسه برای آرام کردن نوزاد

• استفاده از تماس ملایم و ماساژ آرام و ملایم پشت کودک
• تماس پوست با پوستی یعنی بغل کردن، نوازش کردن ، مالش دادن پشت نوزاد و حس کردن، گرما، بو، صدا و حس آشنای بدن مادر
• ماساژ دادن کودک 
• مراقبت کانگورویی یا نگه داشتن کودک روی سینه برهنه. این شکل از مراقبت منجر به کاهش گریه کودک و خواب و تغذیه بهتر او می‌شود. 

راهکارهایی برای رشد حس لامسه در کودک

• تماس پوستی یا همان ماساژ دادن 
• بازی کردن با اسباب‌بازی‌ها یا اشیای مختلف (بازی با شن، آب یا خاک رس)
• لمس بافت‌های متفاوت یا اسباب‌بازی صدادار یا کتاب‌هایی سه بعدی 
• دست زدن به غذا و بازی با آن؛ یعنی اجازه دهید که کودک خودش غذا بخورد و غذا و بشقاب و قاشق و ... را لمس و تجربه کند. 

کلام آخر

حس لامسه در کودکان شیرخوار و نوزادان در واقع اولین پل ارتباطی بین مادر و نوزاد است. این حس کمک می‌کند نوزاد احساس امنیت کند و نزدیکی بهتر و سریعتری با مادر خود پیدا کند. یادآوری می‌کنیم که حس بویایی نیز در کنار حس لامسه به ایجاد ارتباط عمیق و عاطفی بین مادر و نوزاد کمک زیادی می‌کند. این در حالی است که حس چشایی در کودکان شیرخوار نیز به آنها احساس امنیت می دهد. زیرا چشیدن مزه شیر مادر برای نوزاد تداعی گر خاطرات خوب و شیرینی از دوران جنینی است.