ماساژ در دوران بارداری و فواید آن

ماساژ درمانی قرن‌ها است که برای بهبود سلامت عمومی، کاهش استرس و تسکین فشار عضلات استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که ماساژ در دوران بارداری می‌تواند به کاهش اضطراب، کاهش علائم افسردگی، تسکین درد عضلات و دردهای مفاصل و بهبود نتایج زایمان و سلامت نوزاد، کمک کند. تکنیک‌های مختلفی برای ماساژ در بارداری وجود دارد که نیاز به تخصص و تجربه زیاد دارد؛ چراکه اگر روش ماساژ زن باردار صحیح نباشد، می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. به‌علاوه اینکه هر زن بارداری نمی‌تواند ماساژ دریافت کند، مگر اینکه پزشک این اجازه را به او بدهد. در ادامه اطلاعات بیشتری کسب خواهید کرد. 

فواید ماساژ در دوران بارداری چیست؟

فقط تعداد معدودی مطالعه روی ماساژ در دوران بارداری انجام شده است.؛ اما همان مطالعات، نشان داده‌اند که ماساژ درمانی در بارداری می‌تواند تأثیرات مثبت زیر را داشته باشد:

1. تسکین درد
   با بزرگ شدن شکم، مرکز ثقل بدنتان تغییر می‌کند و فشار بیشتری در ناحیه کمر و باسن وارد می‌شود. در برخی افراد، این وضعیت با ایجاد فشار در مفاصل و عضلات این ناحیه، منجر به کمردرد، درد لگن، درد گردن، درد شانه یا گرفتگی عصب سیاتیک می‌شود. ماساژ در دوران بارداری با از بین بردن تنش در ماهیچه‌های این ناحیه و برداشتن فشار از روی اعصاب ملتهب، بسیاری از این دردها را تسکین می‌دهد. تحقیقات نیز نشان داده‌اند که ماساژ در درمان پادرد و کمردرد بارداری بسیار مؤثر است و کاهش چشمگیری در درد سیاتیک ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد که ماساژ بارداری در برطرف کردن سردردهای شدید نیز مؤثر باشد. 
2. کاهش تورم
   تورم اندام‌ها در دوران بارداری بسیار شایع است. ادم یا تورم در دوران بارداری، اغلب به دلیل کاهش گردش خون و افزایش فشار به رگ‌های خونی اصلی توسط رحم در حال رشد، ایجاد می‌شود و نتیجه آن، تجمع مایعات و تورم اندام‌ها خواهد بود. تجمع مایعات بیشتر در پاها و مچ پا اتفاق می‌افتد؛ زیرا رحم در حال رشد، فشار زیادی به رگ‌های پاها وارد می‌کند. ماساژ در دوران بارداری ممکن است به کاهش تجمع این مایعات و تورم ناشی از آن، کمک کند.
3. خواب بهتر
   خوابیدن در بارداری به دلیل عوارض جسمی، استرس و اضطراب ناشی از حاملگی، از همیشه دشوارتر است. ماساژ در دوران بارداری مانند سایر ورزش‌های مجاز مثل پیاه روی در بارداری باعث در بهبود کیفیت خواب و مقابله با بی‌خوابی در بارداری مؤثر باشد.
4. آرامش و کاهش استرس
   مطالعات انجام‌شده در 10 سال گذشته نشان داده‌اند که سطح هورمون‌های مرتبط با آرامش و استرس، به‌طور قابل توجهی هنگام انجام ماساژ در دوران بارداری تغییر می‌کند. این امر منجر به تنظیم خلق و خو و بهبود سلامت قلب و عروق می‌شود. به‌عنوان‌مثال، در یک مطالعه که میزان استرس و عملکرد سیستم ایمنی زنان باردار را مورد ارزیابی قرار داد، مشخص شد زنانی که در بارداری ماساژ دریافت کرده‌اند، منافع زیر را به‌دست آورده بودند:
5. افزایش سطح هورمون‌های شادی سروتونین و دوپامین
6. کاهش سطح هورمون‌های استرس کورتیزول و نور اپی نفرین
7. بهبود کلی خلق و خوی
8. افزایش توانایی سیستم ایمنی بدن در مقابله با ویروس ها و تومورها

این تغییرات در سطح هورمون‌ها، منجر به کاهش عوارض بارداری، زایمان و عوارض پس از تولد نظیر تولد نوزادان کم‌وزن، می‌شود. چندین مطالعه دیگر نیز نشان داده‌اند که ماساژ در دوران بارداری می‌تواند احساس استرس، افسردگی و اضطراب را در مادران کاهش دهد. حتی می‌تواند از زایمان زودرس نیز، پیشگیری کند. یک مطالعه در سال 2012 نیز، ارتباط بین ماساژ در بارداری و کاهش افسردگی و همچنین وزن بالاتر در نوزادان را نشان داد.

روش ماساژ زن باردار باید چگونه باشد؟

نحوه قرار گیری بدن هنگام دریافت ماساژ در دوران بارداری:

برای راحتی و ایمنی مادر و کودک در حال رشد، بدن یک شخص حامله باید هنگام انجام ماساژ در دوران بارداری به‌طور صحیح قرار گرفته و از آن حمایت شود. به‌عنوان‌مثال، بعد از گذشت حدود 20 هفته از بارداری شما، دراز کشیدن روی پشت می‌تواند فشار زیادی به شکمتان وارد کند و جریان خون را محدود کند. خوابیدن روی شکم هم که می‌تواند عوارض دیگری در پی داشته باشد.

ماساژ بارداری به‌طورمعمول یک ساعت طول می‌کشد. برخی از مراکز ماساژ از میز ماساژ بارداری استفاده می‌کنند. این میز محلی برای قرار دادن شکم زنان باردار دارد و خوابیدن روی شکم هنگام ماساژ را ممکن می‌کند. اما این میزها معمولاً قابل اعتماد نیستند؛ زیرا قرار گرفتن شکم در داخل سوراخ طراحی‌شده این میز، می‌تواند به شکم فشار وارد کند. از طرف دیگر، آویزان بودن شکم نیز ممکن است باعث کشش ناراحت‌کننده رباط‌های رحم شود.

برخی از مراکز نیز از بالش‌های مخصوصی به نام تقویت‌کننده استفاده می‌کنند تا یک زن به‌راحتی، به پهلوی خود قرار بگیرد. دراز کشیدن به پهلو، اغلب راحت‌ترین و مناسب‌ترین موقعیت برای دریافت ماساژ در دوران بارداری است. همچنین از بالش یا بالشتک‌هایی برای پشتیبانی از کمر، زانوها و یا پاهای شما استفاده می‌شود.

*در مورد فواید و مشکلات یوگا در بارداری در این مقاله بیشتر بخوانید. 

تفاوت ماساژ درمانی در دوران بارداری با سایر مواقع

بسیار مهم است که فردی که ماساژ را انجام می‌دهد در این زمینه تخصص و تجربه داشته باشد و از وضعیت پزشکی شما مطلع باشد. نقاطی در مچ دست و پای شما وجود دارند که ماساژ دادن آنها می‌تواند رحم را برای شروع انقباض، تحریک کند که یک متخصص ماساژ درمانی از آنها مطلع است. همچنین روش ماساژ زن باردار باید به‌گونه‌ای باشد که فشار را در نواحی دور از شکم وارد کند مانند پاها، شانه‌ها و غیره. شدت فشار هم باید بسیار سبک‌تر از سطح تحمل شما باشد.

همچنین روش ماساژ در دوران بارداری باید متناسب با وضعیت سلامتی شما باشد. به‌عنوان‌مثال، اگر شما بیماری صبحگاهی را تجربه می‌کنید، ماساژور نباید با مشت‌مال کردن، حالت تهوع شما را تشدید کند. یا اگر لخته خون در پای شما ایجاد شده است، نباید ماساژهای عمیق و شدید در ناحیه پا انجام دهد.

یکی از محبوب‌ترین اشکال ماساژ در دوران بارداری استفاده از تکنیک‌های ماساژ سوئدی است. به‌این‌علت که این نوع ماساژ در کاهش تنش عضلات، بهبود جریان خون، تخلیه لنفاوی و آب اضافی بدن مؤثر است. 

چه زمانی باید از ماساژ در دوران بارداری اجتناب کرد؟

مانند هر روش درمانی جدید، قبل از رزرو وقت برای ماساژ، حتماً با پزشک یا ماما مشورت کنید. به‌طورکلی، انجام ماساژ در موارد زیر معمولاً نیاز به احتیاط بیشتری دارد:

• اگر اخیراً خونریزی یا انقباض پیش از موعد داشته‌اید.
• اگر در معرض خطر زایمان زودرس یا سقط جنین هستید یا سابقه آن را داشته‌اید.
• افرادی که حالت تهوع، استفراغ یا بیماری صبحگاهی را تجربه می‌کنند.
• اگر مبتلا به پره اکلامپسی یا فشار خون بالا هستید.
• افراد مبتلا به اختلالات لخته شدن خون یا افرادی که در حال حاضر در بدنشان، لخته خون دارند.
• افرادی که جفت سر راهی دارند.
• اگر تجربه تورم شدید یا سردردهای ناگهانی شدید را دارید.

برخی از متخصصین توصیه می‌کنند که ماساژ در دوران بارداری  را در سه ماهه اول بارداری انجام ندهید؛ زیرا خطر سقط جنین در 12 هفته اول بارداری بیشتر است. البته تاکنون هیچ مطالعه‌ای نشان نداده که ماساژ در دوران بارداری باعث سقط جنین شود؛ اما شاید برای احتیاط بهتر باشد آن را انجام ندهید. از طرفی، عوارض بارداری نظیر کمردرد، سیاتیک، تورم پا، گرفتگی ماهیچه پا و دیگر موارد، هرچه به انتهای بارداری نزدیک می‌شوید، شدیدتر می‌شوند و در اوایل بارداری معمولاً آزاردهنده نیستند که نیاز به ماساژ داشته باشید.

نکاتی که قبل از دریافت ماساژ در دوران بارداری باید بدانید

قبل از اینکه برای دریافت ماساژ در دوران بارداری وقت رزرو کنید، حتماً مطمئن شوید فردی که قرار است شما را ماساژ دهد، مجوزهای رسمی را از یک سازمان حرفه‌ای کسب کرده است و در این زمینه اطلاعات و تجربه کافی را دارد. همچنین نکات زیر را در نظر بگیرید:

• قبل از قرار ملاقات، به اندازه کافی آب بنوشید؛ زیرا ماساژ، بخشی از آب میان بافتی شما را خارج می‌کند. بعد از ماساژ هم حتماً بدنتان را آب‌رسانی کنید.
• محیطی که قرار است در آنجا ماساژ دریافت کنید، باید کاملاً تمیز و ضدعفونی، شده باشد و از ملحفه‌های تمیز و شسته شده یا یک بار مصرف استفاده شود. فردی که قرار است شما را ماساژ دهد نیز، باید دست‌های خود را به خوبی بشوید و بهداشت را رعایت کند.
• برخی از متخصصین ماساژ درمانی، از روغن‌های معطر درمانی و سوزاندن بخور برای بهبود تجربه حسی شما استفاده می‌کنند. بااین‌حال، تعداد زیادی از این روغن‌ها و اسانس‌ها در دوران بارداری ممنوع هستند؛ زیرا انقباضات رحمی را تشدید می‌کنند. برخی از آنها شامل پونه کوهی، جوز هندی، نعناع، آویشن، ریحان، مریم‌گلی و رز ماری می‌شوند. به همین دلیل اکثراً ماساژ درمانی با استفاده از روغن‌های بدون عطر یا با عطر خیلی کم، انجام می‌شود. همچنین می‌توانید از ماما درباره بهترین روغن برای ماساژ در بارداری سوال کنید.
• اگر هزینه ماساژ در دوران بارداری برایتان زیاد است یا به هر دلیلی، دوست ندارید به یک مرکز ماساژ بارداری مراجعه کنید، ماساژ در خانه نیز گزینه خوبی است. مثلاً می‌توانید از شریک زندگی خود بخواهید که پاها، پشت یا شانه‌های شما را بمالد یا پوست سرتان را ماساژ دهد. یا حتی خودتان می‌توانید با یک لوسیون بچه یا روغن ویتامین E به‌آرامی شکمتان را مالش دهید، البته ماساژ دادن شکم همراه با فشار، به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
• از ماساژ در دوران بارداری همچنین می‌توان برای کاهش درد کمر و گرفتگی عضلات در هنگام زایمان استفاده کرد. این کار می‌تواند با مشارکت شریک زندگی شما انجام شود و علاوه بر مزایای جسمانی، به روحیه شما نیز کمک کند. برخی از متخصصین ماساژ درمانی معتقدند که ترکیب ماساژ با آروماتراپی، می‌تواند به پیشرفت زایمان کمک کند. بااین‌وجود ممکن است برخی از زنان به این کار تمایلی نداشته باشند و احساس پریشانی و تحریک کنند. این کاملاً به میل و خواسته شما بستگی خواهد داشت.